مقتدی صدر، روحانی شیعه عراقی، از مهم‌ترین چهره‌های سیاسی چند سال اخیر خاورمیانه بوده است. او در نزدیک به ۲۰ سالی که از حمله آمریکا به عراق می‌گذرد، توانسته است در میان جوانان شیعه بغداد پایگاهی برای خود دست و پا کند. هرچند او نیز مانند سایر اعضای خاندان صدر، از دیرباز روابطی گسترده با تهران و قم داشته است، در سال‌های اخیر منادی استقلال عراق و مقابله با دخالت‌های حکومت ایران در این کشور بوده است. با همین شعار بود که صدر پیروز اصلی دو انتخابات اخیر عراق شد. 

با این‌همه، برخی تحلیل‌گران می‌گویند صدر را باید نه چهره‌ای که می‌تواند برای عراق استقلال بیاورد، که پوپولیستی خطرناک دانست که الگوی اصلی‌اش روح‌الله خمینی است. شایان طالبانی، تحلیل‌گر «موسسه تونی بلر برای تغییر جهانی»، در مطلبی که روز شنبه، ۶ اوت (۱۵ مرداد ۱۴۰۱)، در مجله «فارین پالیسی»‌ آمریکا منتشر شد، این نظریه را مطرح کرد. 

طالبانی در این مقاله به تحرکات خیابانی اخیر صدر، موفقیتش در مصاف‌های انتخاباتی، و اتحاد اخیرش با «حزب دموکرات کردستان» مسعود بارزانی و «ائتلاف حاکمیت» محمد الحلبوسی،‌ رئیس مجلس عراق و چهره شاخص بلوک عرب‌های سنی، اشاره می‌کند. ائتلاف مثلث صدر- بارزانی- حلبوسی که «نجات میهن» نام داشت، تنها با مقاومت احزاب شیعه طرفدار حکومت ایران که در قالب «چارچوب هماهنگی» گرد آمده‌اند، از تشکیل دولت بازماند. 

این تحلیل‌گر عراقی- بریتانیایی در این مورد می‌نویسد: «این ائتلاف برای بسیاری خبر از آغازی تازه می‌داد و برخی امیدوار بودند منجر به کاهش نفوذ ایران در عراق شود. در سطح جهانی و منطقه‌ای از این ائتلاف حمایت شد و برخی مقتدی صدر را «بهترین امید» عراق و آمریکا نامیدند.» شایان طالبانی یادآوری می‌کند که این وضعیت، تغییری عمده در قیاس با چند سال پیش است که مقتدی صدر بیش‌ از همه با «جیش‌المهدی»‌ و تحرکات نظامی‌اش، از جمله جنگیدن با نیروهای آمریکایی، شناخته می‌شد. او می‌افزاید: «بسیاری از تحلیل‌گران غربی و رهبران منطقه، اکنون باور دارند که صدر می‌تواند عراق را از شبه‌نظامی‌های بی‌نظم شیعه نجات دهد، یا دست‌کم عراق را با اردوگاه ضد ایران، آمریکا و متحدانش در منطقه، همراه کند.»

شایان طالبانی که پیش از این بیش از چهار سال در «شورای خاورمیانه محافظه‌کاران» در بریتانیا (نزدیک به حزب محافظه‌کار این کشور) فعالیت کرده است، در مقابله با این دیدگاه، می‌کوشد از پیچیده بودن رابطه صدر با ایران بگوید. طالبانی تاکید می‌کند که «الهام‌بخش اصلی» مقتدی صدر، خمینی است و می‌افزاید: «صدر به شیوه‌ای راهبردی ناسیونالیسم عراقی، ضدغرب‌گرایی، و اسلام‌گرایی شیعه را ترکیب می‌کند، و این دقیقا پیروی از الگوی خمینی است.»

طالبانی به حرکات حساب‌شده سیاسی صدر نیز اشاره می‌کند که هدف آن‌ها ایجاد  توازن بین منافع نیروهای مختلف در عراق‌ (از جمله بین ایران و دولت‌های عرب حاشیه خلیج فارس) بوده است. به باور او، صدر اینک به این دلیل این توازن را کنار گذاشته و خودش را به عنوان چهره مقابله با نفوذ حکومت ایران مطرح کرده است که می‌داند این خواست مردم عراق است و باعث محبوبیتش می‌شود، و به همین دلیل است که بر طبل ناسیونالیسم عراقی و مقابله با منافع ایران و ترکیه می‌کوبد. ویژگی او، «عمل‌گرایی و مهارت سیاسی»‌ است. طالبانی همچنین می‌گوید که صدر واقعا قصد تشکیل دولت با بارزانی و حلبوسی را نداشته است و تنها به دلایل تاکتیکی، ائتلاف «نجات میهن» را تشکیل داده است تا وانمود کند که خواهان منافع کشور است، اما مانعش شده‌اند. 

طالبانی می‌نویسد: «صدر هوشمندانه سیاست خود را گرداگرد خواسته‌های روزافزون مردم در عراق و سایر کشورهای خاورمیانه شکل داده است: اکثریت عظیم مردم با ایدئولوژی جنبش‌های مذهبی سیاسی‌شده مخالفند و در عوض، دولت‌های عمل‌گرایی می‌خواهند که برای جوانان شغل‌های بیشتری ایجاد کنند، نهادهای مذهبی را اصلاح کنند، و خدمات عمومی را بهبود بخشند.» 

او در ادامه به خاندان صدر و به‌ویژه پدر همسرش، محمد باقر صدر، می‌پردازد که از مهم‌ترین چهره‌های شیعیان عراق و از بنیا‌ن‌گذاران حزب الدعوه بود که در پی انقلاب ۱۳۵۷ در ایران و تحرکات شیعیان عراق، به دست صدام حسین اعدام شد. در این تحلیل، این‌ها همه بخش‌هایی از گذشته مقتدی صدر برشمرده می‌شوند. 

طالبانی در پایان می‌نویسد: «صدر در عراق مشغول بازی‌ای طولانی است؛ مطرح کردن محتاطانه خود در جایگاه بدیل منطقی برای رهبری عراق، هم درون کشور و هم نزد سیاستگذاران منطقه و جهان. او مثل خمینی و سایر پوپولیست‌ها حاضر است عراق را وارد مسیری بسیار نگران‌کننده کند تا به این هدف برسد […] این واقعیت که صدر آماده است تا تلاطم سیاسی عراق را بدتر کند، تشکیل دولت را به تاخیر اندازد و اعتراضات را گسترش دهد (که باعث خطر درگرفتن جنگی تمام‌عیار با گروه‌های رقیب شیعه شده است)، باید حتما زنگ خطری باشد که نشان دهد او آماده است کشور را به اوضاعی حتی بدتر از اکنون، بکشاند.»