هرچند موضوع‌های قابل بحث در دیدار بایدن با رهبران عربستان سعودی، بسیار زیاد بود و بیشتر هم حول محور تحولات سیاسی در خاور‌میانه و رویکردهای جمهوری اسلامی متمرکز بوده است‌، اما دو کشور مجالی برای گفت‌وگو در مورد افغانستان نیز داشته‌اند.

در بیانیه‌ای که کاخ سفید پس از دیدار جو بایدن، رئیس‌جمهوری آمریکا با شاهزاده محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان سعودی منتشر کرد، دو مسئله در مورد افغانستان‌، یکی حمایت از حقوق زنان و تاکید بر حق آموزش و کار آنان و دیگری مبارزه مشترک علیه تروریسم در منطقه نیز مطرح شده است.

رهبران دو کشور درباره این موضوع‌ها دیدگاه مشترک داشته‌اند و بر اساس بیانیه کاخ سفید، هر دو در مورد مبارزه با تروریسم به‌خصوص مبارزه با القاعده و داعش مصمم بوده‌اند.

بااینکه روابط آمریکا و عربستان سعودی در دوره ریاست جمهوری بایدن گرمی قبل را نداشت و نسبت به دوره ریاست جمهوری دونالد ترامپ، این ‌روابط در سطح نازل‌تری قرار گرفته بود، اما سفر بایدن به عربستان سعودی و مهم‌تر از همه دیدار و گفت‌وگوی بایدن با بن سلمان، برخلاف موضع‌گیری‌های پیشین رئیس‌جمهوری آمریکا، نشان داد که رابطه‌ دو کشور می‌رود که گرمی پیشین را به‌دست آورد.

هم‌گام شدن آمریکا و عربستان سعودی می‌تواند تاثیر زیادی بر وضعیت افغانستان و پاکستان بگذارد. هر دو کشور در ۴۰ سال گذشته تاثیری ویژه بر وضعیت افغانستان داشته‌اند. آمریکا پس از سقوط حکومت جمهوری سردار محمد داود و لشکرکشی ارتش سرخ روسیه به افغانستان، درصدد مقابله برآمد. کمک‌های آمریکا به مجاهدین این فرصت را برای آنان فراهم کرد تا در مقابل روس‌ها با قدرت بیشتری مبارزه کنند.

از سوی دیگر یکی از کشورهای که پس از آمریکا نقش مهمی در جنگ مجاهدین علیه دولت وقت داشت، عربستان سعودی بود. این کشور نیز مانند آمریکا کمک‌های مالی زیادی را برای مجاهدین افغانستان در نظر گرفت و شاید نخستین خارجی‌هایی که برای جنگ در کنار مجاهدین به افغانستان آمدند، نظامیان عربستانی بودند. با سقوط حکومت دکتر نجیب الله و روی کار آمدن مجاهدین، آمریکا تا حد زیادی پایش را از افغانستان بیرون کشید؛ اما عربستان سعودی همچنان در‌گیر منازعه‌ها در این کشور بود.

رهبران عربستان سعودی در آن زمان بارها سران گروه‌های جهادی را دعوت کردند و آنان را با هم آشتی دادند و حتی رهبران گروه‌های جهادی در خانه کعبه سندی امضا کردند که دیگر با‌هم درگیر نخواهند شد. هجوم طالبان و تصرف بیش از ۹۰ درصد افغانستان، این ذهنیت را ایجاد کرد که در این کشور دیگر جنگی صورت نخواهد گرفت. به همین دلیل کشورهای پاکستان، امارات متحده عربی و عربستان سعودی، امارت طالبان را در سال ۱۹۹۶ به رسمیت شناختند.

با این حال، روابط تعدادی از کشورها ازجمله عربستان سعودی با طالبان به‌دلیل گسترش فعالیت‌های القاعده در خاک افغانستان رو به سردی گذاشت، زیرا القاعده هم‌زمان با غرب و دولت عربستان سعودی مخالف بود. آمریکا پس از حادثه ۱۱ سپتامبر متقاعد شد که دور شدن از افغانستان و به حال خود گذاشتن این کشور زمینه‌ساز این حمله تروریستی شده است، به همین دلیل دوباره با سازوبرگ نظامی به افغانستان رفت.

دولت آمریکا در کنار مبارزه با تروریسم، درصدد احیای نظام سیاسی متمرکز در افغانستان و بازسازی ویرانه‌های این کشور برآمد. علاوه بر آن، شماری از کشورهای جهان مانند عربستان سعودی نیز کمک‌های زیادی برای بازسازی افغانستان انجام دادند، اما رویکرد دولت جمهوری و چالش‌های داخلی آن، زمینه‌ساز بازگشت دوباره طالبان به سنگرهای جنگ شد، اما این بار نه عربستان و نه کشورهای دیگر علاقه‌ای به قدرت گرفتن مطلق طالبان نداشتند. با این حال تلاش‌های بین‌المللی برای ایجاد یک دولت فراگیر با حضور طالبان شکل گرفت و عربستان سعودی و آمریکا نیز درگیر این تلاش‌ها شدند.

طالبان با سقوط دولت جمهوری، سلطه‌اش را بر افغانستان تثبیت کرد، اما هیچ کشوری در جهان دولت این گروه را به رسمیت نشناخته است و با گذشت نزدیک به یکسال از قدرت گرفتن دوباره آنان، این کشور همچنان در اوج بحران قرار دارد. به نظر می‌رسد برای برون‌رفت از این بحران کشورهایی همچون عربستان سعودی و آمریکا با توجه به ظرفیت‌های تاثیرگذاری بر افغانستان، می‌توانند برای ایجاد یک نظام فراگیر در این کشور سهم کافی داشته باشند.

خبرگزاری العربیه در تحلیل تازه‌ای به قلم اشتیاق احمد نوشت اگر این سفر جو بایدن، رئیس‌جمهوری آمریکا به عربستان سعودی، راه را برای احیای روابط راهبردی ایالات متحده و عربستان سعودی هموار کند، پاکستان و افغانستان می‌توانند به علاقه دوباره ایالات متحده برای ایجاد ثبات پس از جنگ در منطقه امیدوار باشند.

تاریخچه تداخل منافع آن‌ها گواه این امر است. باور نویسنده مقاله العربیه این است که سرنوشت افغانستان و پاکستان با کشورهای خلیج فارس از طریق پیوندهای مشترک جغرافیایی، مذهبی و فرهنگی و با ایالات متحده که ضامن امنیت منطقه محسوب می‌شود، درهم‌ تنیده است. خلیج فارس تنها منبع انتقال پول خارجی برای افغانستان و پاکستان است. جمعیت مسلمان این کشورها به عربستان سعودی وابستگی عمیقی دارند و برای رهبری آن احترام زیادی قائل‌اند. عربستان سعودی منبع اصلی واردات نفت پاکستان است و در مواقع بحرانی به این کشور کمک کرده است.

جنگ افغانستان هزینه سنگینی بر پاکستان تحمیل کرد. افراط‌گرایی و تروریسم ناشی از این درگیری‌ها نیز به منطقه خلیج فارس، به‌ویژه عربستان سعودی آسیب رسانده است. بنابراین، پاکستان و کشورهای حوزه خلیج فارس منافع مشترکی در یک افغانستان با ثبات دارند. از این‌رو، آن‌ها می‌خواهند که ایالات متحده و متحدان غربی آن دست‌به‌دست هم دهند تا با بحران انسانی کنونی در افغانستان مقابله کنند.

در نتیجه گسترش روابط عربستان سعودی و آمریکا می‌تواند هم به صورت مستقیم و هم به صورت غیرمستقیم بر کشورهای پاکستان و افغانستان تاثیر بگذارد و برای ایجاد ثبات اقتصادی در پاکستان و ثبات سیاسی- اقتصادی در افغانستان ثمربخش باشد. هرچند تاکنون برآیند سفر بایدن به خاور میانه کاملا آشکار نشده است، اما انتظار می رود که این دو کشور با موضع مشترک در قبال افغانستان، زمینه رفع بحران سیاسی- اقتصادی در این کشور را فراهم کنند.