آیت‌الله خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی ایران، در دیداری که با جمعی از دانشجویان ایرانی داشت، با اشاره به تحول‌های پیاپی که جهان شاهد آن‌ است، گفت امروز جهان در آستانه یک نظم نوین جهانی قرار دارد و این نظم نوینی که در حال شکل‌گیری است، پایان دوره نظام دوقطبی و تک‌قطبی جهان را رقم می‌زند. او افزود با آغاز نظم نوین جهانی، آمریکا روزبه‌روز ضعیف‌تر می‌شود و ایران باید در گیرودار این تغییر بزرگ با استفاده از قدرت نرم و سخت در تلاش برای تامین منافع و حفظ ارزش‌های خود باشد.

اکنون این پرسش مطرح می‌شود که نظم نوین جهانی که خامنه‌ای در انتظار آن است، چیست؟ و آیا ممکن است بر اساس این تصور، سیاست ایران در برابر نظم نوین جهانی با سیاست قبلی آن متفاوت باشد؟

از زمان پیروزی انقلاب اسلامی در ایران، رژیم انقلابی این کشور خود را در رویارویی با غرب و نظام لیبرال جهانی قرار داد و سیاست خارجی آن نیز در همین چارچوب بود؛ به‌ویژه این‌که رژیم جدید ایران از آغاز تاسیس تاکنون اهداف فراملی دارد و پیوسته در تلاش برای تحقق آن‌ها است.

رژیم جمهوری اسلامی ایران در پرتو اصول و اندیشه‌های انقلابی‌اش، جهان را به دو گروه «مستکبرین» و «مستضعفین» تقسیم کرده و همواره تاکید می‌کند که هدف از مبارزه با استکبار و امپریالیسم، حمایت از مستضعفان جهان است.

با آن‌که گفت‌وگو و هماهنگی برای حفظ منافع ایران با طرف‌هایی که جمهوری اسلامی آن‌ها را نماد امپریالیسم، سلطه‌طلبی و استکبار می‌داند ادامه دارد، اما ایده به چالش کشیدن نظم جهانی، اساس سیاست خارجی ایران را تشکیل می‌دهد. ایران به‌رغم سر دادن شعارهای ضد امپریالیسم در موارد بسیاری با ایالات متحده همکاری و هماهنگی داشته است؛ از آن جمله می‌توان به همکاری تهران و واشینگتن در عراق و افغانستان در دوره ریاست‌جمهوری جورج بوش اشاره کرد. افزون بر این‌، ماجرای «ایران گیت» که نشان‌دهنده همکاری ایران و اسرائیل بود را هرگز نمی‌توان فراموش کرد.

هرچند محور سیاست جمهوری اسلامی بر پایه شعار «نه شرقی، نه غربی» استوار بود، به این معنی که تهران باید همواره از اردوگاه شرق به رهبری شوروی و اردوگاه غرب به رهبری آمریکا فاصله بگیرد، اما ایران در عمل همواره با امپریالیسم مخالفت و ستیزه‌جویی داشت و به‌رغم ترویج سیاست وابسته نبودن به قدرت‌های کنترل‌کننده نظام بین‌الملل، به سمت شرق به‌ویژه چین و روسیه و قبل از آن به اتحاد جماهیر شوروی گرایش داشت. این رابطه در چند سال اخیر با انعقاد توافق‌نامه مشارکت راهبردی بلندمدت بین تهران و پکن و توافق دیگری بین تهران و مسکو به اوج خود رسید.

در واقع، آنچه خامنه‌ای آن را نظم نوین جهانی مبتنی بر کثرت‌گرایی و افول دوران سلطه آمریکا می‌داند، معنایی جز تحکیم بیشتر جهت‌گیری ایران به‌سمت شرق و تقویت همکاری‌های بلندمدت با شرق ندارد. تندروها همواره این واقعیت را تکرار می‌کنند که اولویت آن‌ها رابطه با غرب نیست، بلکه نگاه به شرق و تکیه بر نیروی چالش‌برانگیز و رقیب با نظم جهانی به رهبری ایالات متحده است که در ظاهر زمینه سرپیچی از قدرت‌های جهانی را برای ایران فراهم می‌کند. در نتیجه، جمهوری اسلامی با استفاده از شعار غرب‌ستیزی سعی می‌کند اهداف و آرمان‌های انقلابی خود را تحقق بخشد.

این اندیشه که قدرت‌های بزرگ، ایران و سایر کشورها را مورد استثمار قرار می‌دهند، همواره الهام‌بخش سخنان و گفتمان‌های انقلابی خمینی و خامنه‌ای بود و آن‌ها با همین انگیزه مردم را به وحدت در برابر امپریالیسم غربی و شوروی دعوت می‌کردند. سپس خامنه‌ای در سایه این شعار گفتمان‌های وحدت اسلامی و احیای مفهوم «بیداری اسلامی» را تثبیت کرد.

جمهوری اسلامی از همه ابزارها برای به‌کارگیری این شعارها استفاده می‌کند. از این‌رو، خامنه‌ای در سخنرانی خود از دانشجویان ایرانی خواست که با فعالان ضد امپریالیست در کشورهای غربی «روابط سالم» برقرار کنند. خامنه‌ای معتقد است که ایران باید بر کشورهای همسایه مانند افغانستان، پاکستان و عراق بیشتر تمرکز کند. علاوه بر آن، رهبران جمهوری اسلامی تنها در اندیشه چگونگی نظم جهانی نیستند، بلکه همواره کیفیت و ساختار نظم منطقه‌ای را نیز مورد بحث و بررسی قرار می‌دهند. نظم منطقه‌ای اهمیت بسیاری برای تهران دارد و زمینه برای اجرایی شدن برنامه‌ها و طرح‌های راهبردی که جمهوری اسلامی در تلاش برای عملی کردن آن‌ها در سطح منطقه است، فراهم می‌کند.

با آن‌که خامنه‌ای پیوسته بر نزدیک شدن زمان زوال و فروپاشی آمریکا تاکید می‌کند، اما تصمیم‌هایی که در عمل در تعامل با آمریکا می‌گیرد با گفتار او در تضاد و تناقض است. خامنه‌ای در سال ۱۳۹۴ به دولت حسن روحانی برای امضای برجام چراغ سبز نشان داد، سپس به دولت ابراهیم رئیسی اجازه داد که مذاکرات وین را ادامه دهد. جمهوری اسلامی ایران از نقش ایالات متحده با ‌عنوان رهبری که قواعد نظام بین‌الملل را وضع کرده، آگاه است و همین امر باعث می‌شود که نگران تحریم‌های بین‌المللی باشد.