چرا طالبان مقام‌های نظامی ازبک را اخراج کردند؟

تغییرات جدید، عمق بی‌اعتمادی رهبران طالبان به ازبک‌ها و تاجیک‌ها را آشکار می‌کند

ه نظر می‌رسد هدف نخست طالبان از این کار، پیشگیری از قدرتمند شدن فرماندهان ازبک عضو این گروه است- KARIM JAAFAR / AFP

بر اساس فرمان جدید ملا هیبت‌الله آخوندزاده، رهبر گروه طالبان، تغییرات جدیدی در صفوف نظامی و اداری این گروه در استان‌های مختلف افغانستان، اعمال شده است. ذبیح‌الله مجاهد، سخنگوی گروه طالبان، پنجشنبه‌شب، اطلاعیه‌ای در مورد تغییرات جدید در صفوف این گروه منتشر کرد که نشان می‌دهد شماری از مقام‌های ارشد نظامی و سیاسی کنار گذاشته و افراد جدیدی به جای آن‌ها منصوب شده‌اند.

بر اساس این فرمان رهبر گروه طالبان، ۲۸ نفر به سمت‌های جدید منصوب شده‌اند که به جز چند چهره برجسته، بقیه افرادی گمنام‌اند که نامشان نخستین بار در این فرمان شنیده شده است.

بر اساس فرمان جدید، سارنوال عبدالولی به سمت سرپرست وزارت کار و امور اجتماعی، مولوی عبدالرحمان حقانی به‌ عنوان معاون مسلکی وزارت سرحدات و قبایل، شیخ سید رسول به عنوان رئیس اداره عالی بازرسی، مولوی عبدالعلی جهادیار به عنوان رئیس امور ساختمانی وزارت دفاع، مولوی قاسم فرید به عنوان معاون برنامه‌ریزی و خط‌مشی وزارت دفاع، امیر خان حقانی به سمت فرمانده سپاه ۲۰۹ الفتح در شمال افغانستان و ملا عبدالمنان آخوند به عنوان معاون سپاه ۲۰۹ الفتح منصوب شدند. این‌ها از جمله افرادی‌اند که پیش از این، نامشان در هیچ رسانه‌‌ای مطرح نشده بود.

در این میان، سه چهره جنجالی در صفوف طالبان از مسندهایشان برکنار و به سمت‌های جدیدی منصوب شده‌اند. مولوی عطاوالله عمری از قوم ازبک که فرماندهی سپاه الفتح در شمال افغانستان را به عهده داشت، از این مسند برکنار و به سمت معاون وزارت دفاع در امور تکنولوژی و لجستیک منصوب شده است. با توجه به اینکه او در این زمینه هیچ دانشی ندارد و وزارت دفاع طالبان نیز با کمبود نیروی انسانی تحصیل‌کرده در زمینه فناوری مواجه است، این پست برای یک فرمانده نظامی ازبک که توقع دارد نمادی از حضور ازبک‌ها در صفوف طالبان باشد، هیچ کاربردی ندارد.

مولوی عطاوالله عمری از فرماندهان ارشد ازبک در صفوف طالبان در شمال افغانستان و اهل شهرستان اندخوی فاریاب است که در جنگ علیه دولت پیشین افغانستان نقش برجسته‌ای داشت. او اواخر ژانویه ۲۰۲۲ و در جریان اعتراض‌های گسترده مردم فاریاب به بازداشت مولوی مخدوم عالم ربانی، فرمانده ازبک‌تبار طالبان، او را مامور سرکوب آن اعتراض‌ها کردند. عطاوالله عمری نیز با گسیل کردن گردان انتحاری‌کننده‌ها و استقرار تانک‌های زرهی اعتراض مردم فاریاب را سرکوب کرد و به آنان هشدار داد که در صورت ادامه اعتراض‌ها، با گلوله و آتش مواجه خواهند شد.

در حالی که طالبان ازبک توقع داشتند اختیارات مولوی عطاوالله به دلیل وفاداری‌اش به رهبری طالبان، افزایش یابد، او از یک فرماندهی مهم نظامی در شمال کنار گذاشته و بر یک مسند بی‌اهمیت و بدون امکانات نشانده شد.

سپاه ۲۰۹ الفتح که نام تغییریافته سپاه ۲۰۹ شاهین است، بزرگ‌ترین و مهم‌ترین مرکز نظامی در شمال افغانستان است که در شهر مزارشریف واقع است و مسئولیت تامین امنیت و حفاظت از ۹ استان در شمال و شمال شرق افغانستان را بر عهده دارد. اکنون مولوی امیر خان حقانی، فرمانده ارشد شبکه حقانی، به جای مولوی عطاوالله عمری به عنوان فرمانده سپاه ۲۰۹ الفتح منصوب و مولوی عبدالمنان آخوند نیز معاون این سپاه شده است. تا این لحظه در مورد این دو فرد که مهم‌ترین مناصب نظامی شمال و شمال شرق افغانستان را عهده‌دار شده‌اند، اطلاعات بیشتری در دست نیست.

Read More

This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)

بر اساس فرمان جدید رهبر گروه طالبان، قاری صلاح‌الدین ایوبی، از دیگر فرماندهان ارشد طالبان ازبک، به سمت معاون برنامه‌‌ریزی و خط‌مشی وزارت احیا و توسعه روستاها منصوب شد. او در اوایل فوریه، معاون سپاه ۲۰۳ تندر در استان پکتیا شده بود. فعالیت وزارت احیا و توسعه روستاها که بر پایه پروژه‌های توسعه‌ای خارجی استوار بود، از زمان فروپاشی دولت پیشین افغانستان تاکنون تعطیل است و برای فعالیت‌های توسعه‌ای هیچ برنامه‌ای ندارد.

قاری صلاح‌الدین ایوبی نیز از قوم ازبک و یکی از فرماندهان برجسته طالبان است. در اوایل بازگشت طالبان به قدرت، از او به عنوان یکی از چند رهبر اصلی طالبان که فرمانده بخشی از جنگجویان این گروه است، نام برده می‌شد. طالبان ازبک تلاش کردند قاری صلاح‌الدین وزیر دفاع طالبان شود، اما او پس از ماه‌ها انتظار، در اوایل فوریه ۲۰۲۲، به عنوان معاون سپاه ۲۰۳ تندر در استان پکتیا منصوب شد. حالا بر اساس فرمان تازه رهبر طالبان، قاری صلاح‌الدین هم از تشکیلات نظامی طالبان کنار گذاشته شد و در یک پست غیرنظامی که وظیفه‌ آن توسعه روستایی است، مشغول کار خواهد شد.

هنوز مشخص نیست که آیا مولوی عطاوالله عمری و قاری صلاح‌الدین ایوبی، مناصب جدید را پذیرفته‌اند، یا از دستور رهبر طالبان سرپیچی خواهند کرد؟ به نظر می‌رسد هدف نخست طالبان از این کار، پیشگیری از قدرتمند شدن فرماندهان ازبک عضو این گروه است. در حکومت‌های چند دهه گذشته در افغانستان ثابت شده است که قدرت گرفتن فرماندهان ازبک در شمال حکومت‌ مرکزی را به دردسر خواهد انداخت. طالبان نیز با توجه این نکته، تلاش می‌کنند جلو شکل‌گیری جزیره‌های قدرت را بگیرند و با گماشتن فرماندهان کلیدی شبکه حقانی در شمال، از بروز تهدیدها در ماه‌های آینده جلوگیری کنند.

در میان چهره‌هایی که بر اساس فرمان جدید رهبر طالبان، در مسندهای نظامی گماشته شده‌اند، حاجی مالی خان، از فرماندهان پرقدرت شبکه حقانی نیز دیده می‌شود. او معاون فرماندهی ستاد ارتش طالبان شده است. حاجی مالی خان عموی سراج‌الدین حقانی، وزیر کشور طالبان، است و پیش از این استاندار لوگر بود. به این ترتیب، اکنون مولوی فصیح‌الدین فطرت، رئیس ستاد ارتش طالبان که عالی‌ترین مقام تاجیک در صفوف طالبان است، یک فرمانده پرقدرت شبکه حقانی را در کنار خود دارد و واضح است که بدون موافقت او نمی‌تواند قدم از قدم بردارد.

انتصاب‌های جدید در صفوف طالبان عمق بی‌اعتمادی رهبری طالبان به ازبک‌ها و تاجیک‌ها را آشکار کرده است. ازبک‌ها از مناصب ارشد نظامی برکنار و دستشان از شمال افغانستان که محل نفوذ و قدرت قومی‌ آنان محسوب می‌شود، کوتاه شده است. این اقدام‌های رهبری طالبان ضمن اینکه بیانگر بی‌اعتمادی عمیق او به غیر پشتون‌ها است، ترس او از بزرگ‌تر شدن تهدیدها در شمال افغانستان را هم آشکار می‌کند.