دیدار امانوئل مکرون، رئیس‌جمهوری فرانسه با ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه در کاخ کرملین بدون دست دادن و با نشستن در دو سوی میزی به طول چهار متر، سوژه جالبی برای رسانه‌ها شده است. تلقی بسیاری از رسانه‌ها این است که پوتین عمدا با چنین شیوه‌ای از مکرون پذیرایی کرد تا به او که به‌رغم برخی تفاوت‌ها، درباره بحران اوکراین، موضعی هماهنگ با موضع آمریکا و ناتو دارد، این پیام را برساند که سفرهای خارجی او دستاورد چندان ارزشمندی در صحنه بین‌المللی ندارد، بلکه در چارچوب بهره‌برداری برای انتخابات ریاست‌جمهوری پیش ‌روی فرانسه صورت می‌گیرد. چنانچه درگذشته نیز سفرهای خارجی او به شکست انجامید و نه‌تنها نتوانست از نفوذ فرانسه در کشور مالی حفاظت کند، بلکه فرانسه از آنجا رانده شد و جایش را به روسیه واگذار کرد.

این در حالی است که روایت رسمی از این رویداد این است که مکرون پس از رسیدن به مسکو از دادن آزمایش کرونا امتناع کرده؛ و پوتین برای رعایت شرایط بهداشتی مطابق با تدابیر اعلام شده سازمان بهداشت جهانی از او فاصله گرفته است.

البته همه‌گیری کرونا، دیدارهای مردم جهان ازجمله رهبران و سران کشورها را برای مدت درازی محدود کرده بود؛ ازاین‌رو گفت‌وگوها از راه دور صورت می‌گرفت که به توسعه فناوری ارتباطات کمک کرد، اما پس از مدتی دیدارها و گفت‌وگوهای حضوری با رعایت پروتکل‌های معروف بهداشتی، از سر گرفته شد، نشست‌ها انجام شد، مجمع عمومی سازمان ملل متحد برگزار شد، شورای امنیت چندین جلسه دایر کرد و سیاست‌مداران در کارزارهای سیاسی و انتخاباتی شرکت کردند ازجمله خود مکرون پس از انفجار بندرگاه بیروت به لبنان سفر کرد و در میان جمعیت انبوهی از مردم در بیروت حاضر شد؛ یعنی وضعیت چنان بود که گویا زمان محدودیت‌های ناشی از همه‌گیری کرونا سپری شده است.

به هر صورت، توجیه‌ نحوه پذیرایی کرملین از مکرون با دلایل بهداشتی نمی‌تواند به‌تنهایی قانع‌کننده باشد، چون سه روز بعد، پوتین از دوستش، رئیس‌جمهوری قزاقستان بدون رعایت پروتکل‌های بهداشتی پذیرایی و از نزدیک با او گفت‌و‌گو کرد. درحالی‌که معلوم نیست او در فرودگاه شرمتیوو آزمایش پی‌سی‌آر کرونا را انجام داد یا خیر. واقعیت این است که پوتین عمدا در پذیرایی از مکرون فاصله گرفت تا این پیام روشن را به فرانسوی‌ها و اروپايي‌ها برساند که طرف اصلی ما در مسئله اوکراین آمریکایی‌ها محسوب می‌شوند و شما جز دنباله‌روی از آن‌ها، نمی‌توانید کاری را از پیش ببرید.

شایان ذکر است که نحوه پذیرایی‌ها و میزبانی‌های پوتین از مهمانانش را ارزیابی‌های‌‌ سیاسی و منافع ملی روسیه، تعیین می‌کند؛ بنابراین با آن‌که پوتین در سفرش به فرانسه مورد پذیرایی گرمی قرار گرفت و یک روز را با دوستش مکرون با آرامش و خوشی گذراند؛ اما پذیرایی‌اش از مکرون صمیمانه نبود. روش پذیرایی سرد پوتین از مکرون نمی‌تواند همان‌گونه که کرملین با سردی هوا و همه‌گیری کرونا توجیه می‌کند، قابل قبول باشد.

البته این تنها مکرون نبود که پوتین با چنین شیوه‌ غیرمتعارفی از او پذیرایی کرد، از ابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهوری ایران نیز به همین شیوه پذیرایی شد؛ پوتین افزون بر این‌که از آن‌سوی همان میز چهار متری با رئیسی گفت‌و‌گو کرد، در جریان صحبت سرگرم جویدن آدامس بود و از سیمایش به‌خوبی پیدا بود که اهمیت چندانی به این دیدار نمی‌دهد. گذشته از آن، زمانی که رئیسی مسکو را ترک می‌کرد، کسی از مقام‌های بلندپایه روسیه برای بدرقه او به فرودگاه نیامده بود. ازاین‌رو رسانه‌های رسمی جمهوری اسلامی ایران تا مرز اتهام پوتین به توهین عمدی رئیسی پیش رفتند. شاید دلیل پوتین در این اقدام، نگرانی مسکو از عادی شدن روابط جمهوری اسلامی و آمریکا، عدم خوشنودی مسکو از رقابت تهران با آن در سوریه و محاسبه‌های دیگر باشد؛ اما حقیقت این است که روابط روسیه و ایران پس از انقلاب اسلامی تاکنون بر اساس اعتماد کامل استوار نبوده، بلکه تنها منحصر به هماهنگی و مشارکت در موارد محدودی بوده است.

پیش از رئیسی، پوتین از رجب طیب اردوغان نیز به همین شیوه پذیرایی کرد. در سال ۲۰۲۰ تنش میان روسیه و ترکیه به اوج رسید؛ در اثر حمله هوایی روسیه در ادلب ۳۶ نفر از افراد نظامی ترکیه کشته شدند. اردوغان نه‌تنها الحاق شبه‌جزیره کریمه به روسیه را محکوم کرد، بلکه برخوردش با اوکراین صمیمانه‌تر شد و همکاری‌های همه‌جانبه با آذربایجان در منطقه قفقاز را آغاز کرد که یکی از کشورهای زیر نفوذ روسیه به شمار می‌رود و اهمیت راهبردی فراوانی برای مسکو دارد. سپس، اردوغان به روسیه سفر کرد؛ او در کاخ کرملین در حالت ایستاده منتظر ورود میزبانش بود، وقتی که از انتظار طولانی خسته شد، صندلی خواست تا بنشیند و زمانی که پوتین وارد شد تالار ملکه ایکاترینا را که مملو از نمادهای پیروزی امپراتوری تزاری بر دولت عثمانی در کریمه، عکا، صیدا و بیروت در دهه ۷۰ قرن هجدهم بود برای ملاقات انتخاب کرد. این شیوه پذیرایی در واقع خنجری بود بر قلب نوعثمانی که اردوغان آرزوی احیای آن را در سر می‌پروراند. البته این پذیرایی تاریخی پوتین از اردوغان، نمی‌تواند با مسئله سوریه و رقابت تنگاتنگ مسکو و آنکارا در این کشور بی‌ارتباط باشد.

 گفتنی است که پوتین دو ماه پیش‌ازاین دیدار با اردوغان به سوریه سفر کرده بود. او در این سفر به پایگاه نظامی روسیه در حمیمیم در نزدیکی بندر لاذقیه رفت و در آنجا درحالی‌که چند قدم جلوتر از بشار اسد حرکت می‌کرد، از نیروهای روسیه بازدید کرد. او به بشار اسد اجازه نداد که در کنارش راه برود تا این پیام را به او منتقل کند که امور در دست من است و منم که درباره سوریه تصمیم می‌گیرم، با این حال بشار اسد هیچ‌گونه نارضایتی نشان نداد. ازاین‌رو بشار اسد در سفری که در سپتامبر ۲۰۲۱ به مسکو داشت، در کاخ کرملین به گرمی مورد پذیرایی قرار گرفت. البته اندکی پیش از سفر بشار اسد به مسکو، یائیر لاپید، وزیر امور خارجه اسرائیل مهمان کاخ کرملین بود.

پوتین با این شیوه پذیرایی از مهمانان، می‌خواهد همان روشی را در اذهان زنده کند که در دوران اتحاد جماهیر شوروی رایج بود. پوتین خودش به تاریخ اتحاد جماهیر شوروی دلبستگی بسیاری دارد و فروپاشی آن را بزرگ‌ترین فاجعه راهبردی در قرن بیستم می‌داند. پوتین در همان دوران افسر اطلاعات بود و از قدرت واقعی اتحاد شوروی آگاهی دارد و شیوه برخورد آن را با مقامات کشورهای دیگر به یاد دارد.

او ۲۰ ساله بود که در ۱۹۷۲ حافظ اسد، رئیس‌جمهوری وقت سوریه برای دیدار با بریژنف به کاخ کرملین آمد. حافظ اسد در تالار ایکاترینا منتظر آمدن بریژنف بود، اما زمانی که ۷ دقیقه گذشت و بریژنف نیامد، اسد به عبدالحلیم خدام، وزیر خارجه‌اش گفت بهتر است برویم، ولی خدام او را متقاعد کرد که بماند، در این اثنا الکسی کوسیگین وارد شد و به رئیس‌جمهوری سوریه گفت: «خارج شدن شما از کاخ کرملین با این روش ستیزه‌جویانه، تنها یک سوءتفاهم تلقی نخواهد شد، بلکه مانند یک تصمیم سیاسی به آن نگریسته خواهد شد، شما باید بیندیشید و همه پیامدهای احتمالی آن را محاسبه کنید». اسد ماند و با بریژنف دیدار کرد. واسیلی سفیر روسیه در دمشق، روایت می‌کند که بعدازآن اسد به خدام گفت، «تصور کن که اگر ما بدون ملاقات با رهبر شوروی مسکو را ترک می‌کردیم و به دمشق برمی‌گشتیم، چه چیزی ممکن بود رخ دهد». در همان روز بود که رهبر شوروی وفاداری و شکیبایی متحد آینده خود را به آزمایش گرفت؛ کسی که بعدها و در سال ۱۹۸۱ نخستین پایگاه را در مدیترانه در اختیار اتحاد جماهیر شوروی گذاشت.

اکنون در این جهان ناپایدار که پس از نزدیک به یک قرن دوقطبی بودن به‌سوی چندقطبی شدن گام برمی‌دارد، پوتین در پذیرایی از مهمانانش همان روشی را به کار می‌گیرد که در دوران اتحاد شوروی رواج داشت.