لارنس نورمن، خبرنگار روزنامه آمریکایی وال‌استریت‌ ژورنال که مذاکرات هسته‌ای ایران را در وین اتریش پوشش می‌دهد، در گزارشی می‌نویسد که به‌نظر می‌رسد گرفتن یک تضمین دائمی مبنی‌بر خارج‌نشدن دوباره آمریکا از برجام، درحال حاضر یک «هدف سیاسی اصلی» ایران در مذاکرات است. 

وال‌استریت ژورنال در گزارشی که روز دوشنبه، ۲۷ دی‌ماه، منتشر کرد، به‌نقل از دیپلمات‌های غربی درگیر در مذاکرات احیای برجام در وین، نوشت که یکی از بزرگ‌ترین موانع این گفت‌گوها، درخواست تهران برای ارائه تضمینی مبنی‌بر خارج‌نشدن دوباره آمریکا از توافق هسته‌ای و اعمال مجدد تحریم‌ها است.

به نوشته نورمن، دیپلمات‌های آمریکایی و اروپایی حاضر در وین می‌گویند که این درخواست ایران، واکنشی به خروج دونالد ترامپ، رئیس جمهوری پیشین آمریکا، از توافق برجام است و به نظر می‌رسد یک هدف سیاسی مهم برای دولت ابراهیم رئیسی باشد. آن‌ها گفته‌اند که گمان نمی‌کنند که این درخواست ایران صرفا برای به‌تعویق انداختن مذاکرات طراحی شده باشد.

ایالات متحده به‌طور مداوم تاکید کرده است به‌جز درمورد معاهداتی که با رای مثبت دوسوم سناتورها به‌تصویب سنای آمریکا رسیده باشند، هیچ رئیس‌ جمهوری در آن کشور نمی‌تواند مانع قانونی دیگری برای خروج جانشین خود از یک توافق ایجاد کند. آمریکا همچنین اعلام کرده است که مذاکرات فعلی به‌دنبال ایجاد تعهدهای جدید برای هیچ‌یک از دو طرف نیست و باید بر احیای توافق برجام متمرکز بماند.

براساس این گزارش، بن‌بست برسر تضمین‌ها درحالی رخ می‌دهد که به گفته مقام‌های آمریکایی و اروپایی نشانه‌هایی از پیشرفت در مذاکرات وین دیده می‌شد. نسبت‌به ماه دسامبر که خواسته‌های ایران مذاکرات را در آستانه شکست قرار داده بود، دیپلمات‌های غربی درحال حاضر خوشبین‌تر به‌نظر می‌رسند و می‌گویند که امکان رسیدن به توافق وجود دارد. 

نورمن می‌نویسد که مقام‌های آمریکایی و اروپایی به‌طور خصوصی اواسط ماه فوریه را به‌عنوان زمان تصمیم‌گیری در‌باره پایان این روند دیپلماتیک در نظر گرفته‌اند.

براساس این گزارش، مذاکره درباره نکات مهمی ازجمله چگونگی لغو تحریم‌ها، کاهش فعالیت‌های هسته‌ای ایران و نحوه اجرای توافق پیشرفت‌هایی داشته، اما دیپلمات‌های غربی هشدار می‌دهند که همچنان مجموعه وسیعی از تصمیم‌های سیاسی اصلی درمورد تحریم‌ها، گام‌های هسته‌ای ایران و توالی اجرای توافق باقی مانده است. بسیاری از آن‌ها درمورد تمایل تهران برای رسیدن به توافق با سرعت لازم، ابراز تردید کرده‌اند، درحالی‌که مقام‌های غربی پیش از این بارها هشدار داده‌اند که با توجه به پیشرفت در برنامه هسته‌ای ایران، فرصت مذاکرات درحال به‌پایان رسیدن است.

سعید خطیب زاده، سخنگوی وزارت امور خارجه ایران، روز دوشنبه گفت که با وجود پیشرفت در مذاکرات وین، اختلاف‌های مهمی باقی مانده است که مهم‌ترین آن‌ها «سرعت نامناسب» حرکت طرف‌های مقابل، به‌ویژه آمریکا در ارائه «ابتکارات» است. به گفته او، حل این اختلاف‌ها نیازمند «تصمیم‌های سیاسی خاصی» در موضوع‌های مهم و کلیدی است و طرف آمریکایی باید تصمیم خود را بگیرد و اعلام کند.

به نوشته نورمن، نگرانی‌های ایران که منجربه تقاضای تعهد قاطعانه آمریکا به توافق شده است، نشان‌دهنده نقطه‌ضعف کلیدی توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ است. این توافق هرگز به‌عنوان یک معاهده با ضمانت‌های قانونی روشن امضا نشده و نام رسمی «برنامه جامع اقدام مشترک» هم تشان می‌دهد که آن مجموعه‌ای از تعهدهای سیاسی است، هرچند که قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل متحد نیز به پشتیبانی از آن صادر شده است.

در ابتدای مذاکرات احیای برجام در وین در فروردین‌ماه ۱۴۰۰، تعهد آمریکا به خارج نشدن دوباره از برجام، به‌عنوان یکی از خواسته‌های ایران مطرح شده بود، اما به نوشته نورمن، دیپلمات‌های غربی مطرح کردن آن را عمدتا برای نمایش داخلی می‌دانستند و تصور می‌کردند که ایران احتمالا خواسته‌های خود را تعدیل خواهد کرد. براساس این گزارش، زمانی که هنوز هیئت مذاکره‌کننده دولت روحانی گفت‌وگوهای احیای برجام را پیش می‌برد، تهران با اصلاح موضع اولیه خود، اعلام کرد که می‌خواهد «تضمینی برای ماندن واشینگتن در توافق تا پایان دوره ریاست جمهوری بایدن» داشته باشد. این درحالی است که هیئت مذاکره‌کننده جدید ایران به درخواست اولیه برای تضمین دائمی بازگشته است. 

به نوشته وال‌استریت ژورنال، در هفته‌های اخیر، دیپلمات‌های غربی می‌گویند که به نظرشان رسیدن به این خواسته تضمین، برای مذاکره‌کنندگان دولت رئیسی هدف بسیار مهمی است.

علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی، شخصا خواستار ضمانت‌هایی در این مذاکرات شده است. دو دیپلمات غربی به این روزنامه گفتند به‌نظر می‌رسد اطمینان از این‌که آقای خامنه‌ای بار دیگر از خروج ایالات متحده در آینده خجل نخواهد شد، یک هدف سیاسی اصلی باشد.  

علی واعظ، مدیر پروژه ایران در گروه بحران،در گزارشی که روز دوشنبه منتشر شد، اعلام کرد: «بدون تضمین‌ها، بسیاری در تهران نگران‌اند که رفع تحریم‌ها بی‌اثر، ناپایدار و شاید حتی برای اقتصاد ایران مضر باشد، زیرا شبح اعمال مجدد تحریم‌ها بر برنامه‌ریزی بلندمدت سایه افکنده است.»

به نوشته نورمن، در ماه‌های اخیر، واشینگتن شروع به پاسخ به این نگرانی‌های ایران کرده است و آن‌طور که دیپلمات‌ها گفته‌اند، اول ماه نوامبر، در حاشیه نشست گروه ۲۰ در رم، پایتخت ایتالیا، بایدن و رهبران بریتانیا، فرانسه و آلمان بیانیه‌ای صادر کردند که هدف آن پاسخ‌گویی به نگرانی‌های ایران بود.

در آن بیانیه رهبران اروپایی اعلام کردند: «ما از تعهد آشکار بایدن برای بازگرداندن ایالات متحده به پایبندی کامل به برجام و ماندن در این توافق، تا زمانی که ایران نیز همین کار را انجام دهد، استقبال می‌کنیم.»

با این حال، ایران تعهدهای کلامی را قبول ندارد و به گفته دیپلمات‌های غربی، یک مشکل این است که در مقاطع مختلف، تهران به‌دنبال گرفتن انواع مختلفی از تضمین‌های سیاسی، اقتصادی و حقوقی از واشینگتن بوده است. نکته دیگری که رسیدن به راه‌حل را دشوار می‌کند، این است که ایران حاضر به مذاکره مستقیم با ایالات متحده نیست.

به نوشته وال‌استریت ژورنال، مقام‌های آمریکایی و اروپایی می‌گویند درحال بررسی ایده‌هایی در این راستا برای ارائه به ایران‌اند. ایده‌های مورد بررسی که می‌تواند اعتماد بیشتری در طرف ایرانی ایجاد کنند، شامل تعهد ارائه تضمین‌نامه‌های وزارت خزانه‌داری ایالات متحده به فهرست توافق‌شده‌ای از بانک‌ها و شرکت‌های بین‌المللی یا تعهد سیاسی به نوعی اعمال تدریجی تحریم‌های آینده است. با این حال، این‌ها ضمانت‌های آهنین قانونی محسوب نمی‌شوند.

یکی از افراد نزدیک به مذاکرات وین، به وال‌استریت ژورنال گفت: «در واقع پیشنهادهای روی میز به مواردی می‌پردازند که درصورت اعمال دوباره تحریم‌ها در یک دولت جدید در ایالات متحده آمریکا، می‌توانند مایه کمی آسودگی‌ خاطر برای فعالان اقتصادی باشد… در یک کشور دموکراتیک، در مدت سه سال، ممکن است یک رئیس‌ جمهوری جدید بر سر کار بیاید و همه چیز تغییر کند. بنابراین ما روی آن کار می کنیم، اما واقعا هیچ ایده جادویی در این زمینه وجود ندارد.»