در آستانه برگزاری انتخابات پارلمانی عراق در دهم اکتبر (۱۸ مهرماه)، نفوذ بیش‌از اندازه جمهوری اسلامی ایران در کشور همسایه‌اش و همچنین افزایش واکنش‌های تند مردمی علیه آن، در مرکز توجه‌ قرار گرفته است.

خبرگزاری فرانسه در گزارشی، برگزاری زودهنگام انتخابات پارلمانی در عراق را امتیازی برای جنبش دموکراسی‌خواهی در آن کشور می‌داند؛ زیرا دموکراسی‌خواهان عراقی به‌دلیل آنچه ناکارآمدی، فساد و وابستگی به ایران می‌خوانند، مقابل نظام سیاسی عراق قرار گرفته‌اند.

مارسین الشمری، پژوهشگر علوم سیاسی در مدرسه کندی دانشگاه هاروارد به خبرگزاری فرانسه گفت: «یکی از موارد بسیار هشداردهنده‌ برای [جمهوری اسلامی] ایران در حال حاضر، احساس نارضایتی گسترده مردم عراق از آن کشور است… این یکی از چیزهایی است که ایران انتظارش را نداشت و حالا باید با آن دست و پنجه نرم کند.»

در اوج اعتراض‌های بی‌سابقه نوامبر ۲۰۱۹ در عراق، معترضان خشمگین با فریاد «از عراق گم‌شو!» به کنسولگری ایران در شهر نجف حمله کردند و آن را به آتش کشیدند. در جریان آن اعتراض‌ها، وقتی که تعداد زیادی از معترضان عراقی به‌دست افراد مسلح کشته شدند، فعالان سیاسی جناح‌های طرفدار جمهوری اسلامی ایران در عراق را متهم کردند؛ این جناح‌ها نقش عمده‌ای در صحنه سیاسی عراق دارند و ایالات متحده آنها را مسئول حمله به منافع خود در آن کشور می‌داند.

شبکه شبه‌نظامی موسوم به حشد شعبی یا نیروهای بسیج مردمی عراق که در سال ۲۰۱۴ برای مقابله با گروه تروریستی داعش تشکیل شد، شامل تعداد زیادی از گروه‌های شیعه طرفدار حکومت ایران است. این گروه‌ها بعدتر در نیروهای مسلح و دستگاه امنیتی عراق ادغام شدند.

در پارلمان عراق نیز احزاب سیاسی که روابط عمیقی با جمهوری اسلامی داشتند، جریان‌های قدرتمند و با نفوذ عمده در دولت‌های گذشته را شکل دادند.

به نوشته خبرگزاری فرانسه، روابط عراق با ایران، همسایه بزرگ‌ترش، از لحاظ تاریخی بی‌ثبات بوده است. پس از انقلاب ۱۳۵۷ در ایران، با حمله صدام حسین، دیکتاتور عراق، به بهانه اختلاف‌های مرزی، دو کشور هشت سال در جنگ بودند. اما بعد از حمله ایالات متحده و سرنگونی صدام در سال ۲۰۰۳، ایران به نفوذ فوق‌العاده‌ای در عراق دست پیدا کرده است. از آن زمان زائران مسلمان شیعه بار دیگر توانستند از ایران برای زیارت به شهرهای مقدس نجف و کربلا در عراق بروند. 

علاوه‌بر این، ایران به یکی از بزرگ‌ترین شرکای تجاری عراق تبدیل شده که این مسئله هم‌زمان با اعمال تحریم‌های مرتبط با برنامه‌ هسته‌ای مورد مناقشه ایران بر آن کشور، کمک بزرگی برای جمهوری اسلامی بوده است. عراق از ایران برق، مواد غذایی، پارچه، مبلمان و اتومبیل وارد می‌کند. 

اما شدت زیاد نفوذ و تاثیر ایران در عراق، بسیاری از شهروندان آن کشور را نگران کرده است. به گزارش خبرگزاری فرانسه، در سال‌های اخیر خشم ضدایرانی در میان مردم عراق شعله‌ور شده و حتی مناطق شیعه‌نشین جنوب آن کشور نیز از این موضوع مستثنا نیست.

رناد منصور، از تحلیلگران سیاسی اندیشکده «چتم هاوس» به خبرگزاری فرانسه گفت: «ایران تعداد زیادی از پایگاه‌های خود در جنوب و مرکز عراق از دست داده است. ایران این پایگاه‌های شیعه را به‌مدت طولانی مراکز وفادار به خود می‌دانست… حفظ محبوبیت برای بسیاری از احزاب همسو با جمهوری اسلامی ایران کار دشوارتری شده است.»

در انتخابات پارلمانی پیشین عراق در سال ۲۰۱۸، نامزدهای وابسته به گروه‌های حشد شعبی، پس از پیروزی بر داعش، برای نخستین‌بار به مجلس عراق راه پیدا کردند. آن‌ها در حال حاضر درپی کسب قدرت بیشتر در عراق‌اند، اما کارشناسان درمورد امکان موفقیت آن‌ها تردید دارند. نمایندگان حامی ایران در پارلمان عراق، رابطه خود با جمهوری اسلامی را پنهان نمی‌کنند. 

احمد اسدی، از رهبران حشد شعبی و نماینده بغداد در مجلس عراق، به‌تازگی در گفت‌وگویی تلویزیونی اعلام کرد: «رابطه ما با جمهوری اسلامی، چیز جدیدی نیست و یک رابطه راهبردی است… هیچ‌گونه سرسپردگی یا همسویی با آن‌ها وجود ندارد… این یک رابطه برمبنای توازن بین منافع عراق و منافع جمهوری اسلامی است.»

محمد محی، سخنگوی «کتائب حزب‌الله»،نیز به خبرگزاری فرانسه گفت: «روابط ما با ایران در راستای منافع مردم عراق است و باید تقویت شود… ما هرگز با هیچ‌گونه دخالت منفی در امور داخلی عراق ازسوی جمهوری اسلامی روبه‌رو نشده‌ایم.»

او با اشاره به مطالبات معترضان عراقی گفت که بهبود خدمات عمومی و زیرساخت‌های باید در اولویت اصلی قرار گیرد و درضمن بر یک موضوع دیگر نیز تاکید کرد: خروج نیروهای نظامی آمریکایی از عراق. 

به گفته علی البیدار، تحلیلگر سیاسی عراقی، جناح‌های طرفدار جمهوری اسلامی ایران، می‌خواهند «حضور خود در سیاست و دولت را تثبیت کنند». او می‌افزاید: «آن‌ها می‌خواهند در سطوح مختلف، ازجمله در دیپلماسی، فرهنگ و ورزش حضور داشته باشند تا تصویری خود را در ذهن عموم مردم تغییر دهند، تصویری که اغلب آن‌ها را با دستگاه امنیتی مرتبط می‌داند.»

لهیب هیگل، از تحلیلگران «گروه بین‌المللی بحران» نیز پیش‌بینی می‌کند احزاب وابسته به جمهوری اسلامی ایران در پارلمان عراق تقریبا همین تعداد کرسی‌های فعلی را حفظ می‌کنند و تعداد نمایندگانشان در مجلس، افزایش قابل‌توجهی نخواهد داشت. او با اشاره به امید تهران به همکاری با نخست‌وزیر آینده عراق، گفت درصورتی‌که‌ یک سیاستمدار مورد توافق همه گروه‌ها هم به نخست‌وزیری آن کشور برسد، گزینه چندان بدی برای جمهوری اسلامی نخواهد بود، چون اغلب در چنین حالتی با یک نخست‌وزیر نسبتا ضعیف روبه‌روییم و در این حالت، به‌جای همکاری مستقیم با دفتر نخست وزیری، حکومت ایران با اطرافیان او کار خواهد کرد. 

رناد منصور معتقد است که با وجود اهمیت انتخابات، موضوع کلیدی در معاملات و توافق‌های پشت پرده‌ای است که در روند تشکیل دولت انجام می‌شود. به گفته او، «در روند مذکور، جمهوری اسلامی ایران از لحاظ تاریخی همیشه نقش بزرگی داشته و ثابت کرده که توانمندترین بازیگر خارجی در شکل دادن به دولت [عراق] است».