حتی آثار باستانی ایران از تحریم‌های آمریکا در امان نیستند

سرنوشت آثار باستانی ایران در موزه دانشگاه شیکاگو در سایه تحریم‌های آمریکا

عکس از موسسه شرق شناسی دانشگاه شیکاگو /The Oriental Institute museum

با شدت گرفتن دوره جدید تحریم‌های آمریکا علیه ایران به‌نظر می‌رسد حتی آثار باستانی ایران در موزه‌های دنیا نیز در امان نیستند. اثبات مالکیت این آثار و دستیابی به میراث باستانی ایرانیان با توجه به تحریم‌های آمریکا هنوز کار دشواری است و خطر نابودی، گم شدن و یا از بین رفتن آنها به بهانه‌های مختلف وجود دارد. پس از حکم دیوان عالی آمریکا در فوریه ۲۰۱۸ که با اکثریت قاطع هشت رای در حمایت از اقدام موسسه و موزه شرق شناسی دانشگاه شیکاگو، دیوانعالی اعلام کرد این آثار متعلق به دولت (ملت) ایران است و نمی‌توانند مورد حراج و پرداخت غرامت به قربانیان عملیات تروریستی قرار گیرند. دولت ایران ادعا می‌کند تعداد این اشیاء باستانی بین ۱۲ الی ۱۳ هزار لوح کامل و قطعات کوچک است.

آثار باستانی ایران که شامل هزاران قطعه الواح و کتیبه‌های گلی با بیش از دو هزار سال قدمت و مربوط به دوران هخامنشی است در اوایل سال میلادی ۱۹۳۰ در منطقه تخت جمشید (پارسیه) توسط باستان شناسان آمریکایی کشف شد و برای مطالعه بعنوان امانت و سپرده به دانشگاه شیکاگو انتقال یافت. قبل از انقلاب ایران حدود ۲۰۰ کتیبه و ۴۰ هزار خرده کتیبه پس از اتمام مطالعات باستان شناسان و پی بردن به نوع حکومت، قوانین حاکم در آن زمان و رفتار افراد نسبت به یکدیگر و دولت وقت و همچنین حقوق و پاداش و کارمزد افراد و مقررات اداری، که به خط میخی وزبان ایلامی حک شده بود به ایران باز گردانده شد. موزه دانشگاه شیکاگو در سال ۲۰۰۵ اعلام کرد تعداد ۳۰۰ کتیبه دیگر به ایران ارسال کرده اما با افزایش تنش‌های سیاسی بین دولت آمریکا و ایران از یک طرف و طرح دعاوی حقوقی متعدد علیه جمهوری اسلامی و عدم حضور و دفاع ایران از این دعاوی در دادگاه‌های مختلف آمریکا از طرف دیگر، باعث صدور احکام غیابی علیه ایران شد که شاکیان این پرونده‌ها در جستجوی دریافت غرامت از دولت ایران شدند.

حکم دیوانعالی آمریکا تا حدودی و حکم اخیر دادگاه استیناف نیویورک در پرونده بنیاد علوی به صورت واضح، مصونیت دولتی کشورهای خارجی از دعاوی حقوقی را به رسمیت شناخته و اجازه توقیف و ضبط اموال دولتی کشورهای مختلف در آمریکا را نمی‌دهد. البته در موادری که دولتی به اتهام عملیات تروریستی و یا حمایت از چنین عملیاتی محکوم شود تنها اموالی که مورد استفاده تجاری و بازرگانی قرار گیرند می‌توانند توقیف یا ضبط شوند. به‌عنوان مثال اگر هواپیمای مسافری ایران که مورد استفاده تجاری قرار دارد، به آمریکا پرواز کند دولت آمریکا حق توقیف و ضبط آن هواپیما را خواهد داشت. یا در نمونه ای دیگر، پس از انقلاب ۱۹۷۹، خانه شاه سابق ایران در تگزاس که مورد استفاده دولتی نبود، در یک حراجی به مبلغ ۴۷۵ هزار دلار به‌فروش رفت.

پس از اتمام دعاوی حقوقی در پرونده‌های آثار باستانی ایران که ادعا می‌شد با نمایش در موزه دانشگاه شیکاگو مورد استفاده تجاری قرار می‌گرفت (دیدارکنندگان موزه حق ورود می‌پرداختند) اکنون وزارت خزانه داری آمریکا و دفتر کنترل دارایی‌های خارجی (اوفَک) اجازه خروج این آثار را به بهانه تحریم صادر نمی‌کند. از طرف دیگر سازمان میراث فرهنگی ایران و اداره اوفک در مورد تعداد الواح و کتیبه‌های باستانی دچار اختلاف شده و ایران مدعی است بیش از ۱۰ هزار کتیبه مورد شمارش صحیح قرار نگرفته است. در تمام دعاوی مربوط به حراج این آثار، دانشگاه شیکاگو از این آثار دفاع می‌کرد ولی اکنون طرف دولت ایران دانشکاه شیکاگو را مسئول این کارشکنی می‌داند. دانشگاه شیکاگو حاضر است در صورت صدور روادید، مجموعه کامل این آثار را به ایران برده و تحویل دولت ایران بدهد ولی دولت ایران تا پیش از شمارش دقیق این آثار از قبول آنچه آماده تحویل در صورت صدور ویزاست، خودداری می‌کند.

در همین حال تعدادی از ایرانیان با تماس و ارائه بیانه‌ای به اداره اوفک خواستار عدم صدور جواز انتقال آثار باستانی به ایران شده‌اند و ادعا کرده‌اند دولت ایران با فروش این آثار به موزه‌های مختلف و یا بازار آزاد و کسب درآمد در شرایط بحران اقتصادی امروزی باعث محروم کردن ملت ایران از این آثار خواهد شد. این گروه ادعا می‌کنند این آثار متعلق به ملت ایران بوده و از آمریکا خواسته‌اند آنها را به امانت در آمریکا نگهداری کنند تا در زمانی مناسب به ملت ایران مسترد شود.       

دیدگاه و نظرات ابراز شده در این مقاله لزوماً سیاست یا موضع ایندیپندنت فارسی را منعکس نمی کند.

بیشتر از دیدگاه