یک روی واقعیت امروز افغانستان این است که گروه طالبان پیشروی‌های نظامی گسترده‌ای در شهرستان‌های این کشور را آغاز کرده‌اند و کارشناسان آمریکایی از احتمال سقوط کابل به دست طالبان ظرف یک سال آینده پس از خروج نظامیان آمریکایی از این کشور، خبر می‌دهند. این گروه در چند ماه گذشته توانسته است بیش از ۴۰ شهرستان از ۴۰۰ شهرستان افغانستان را تصرف کند؛ اما تحولات افغانستان همیشه بیش از یک رو دارد و به این سادگی‌ها هم نیست.
این کشور کثرت‌گرا در دو دهه گذشته بسیار متحول شده است؛ سطح سواد بالا رفته است و رسانه‌ها آزاد شده‌اند. جوان و زنان روی کار آمده‌اند و دسترسی به اینترنت و فناوری بیشتر و هویت قومی و ملی بیش از پیش تقویت شده است. جهانی شدن، نسلی آگاه و تحصیلکرده مرتبط با غرب را پدید آورده که آزادی بیان و اندیشه، به تصمیم‌گیری‌های بهتر سیاسی آن کمک کرده است.
واقعیت این است که هرچه غبار پیشروی‌ها و تبلیغات طالبان فروکش می‌کند، جوانب دیگر واقعیت سیاسی و اجتماعی افغانستان رخ می‌نماید؛ حمایت گسترده و بی‌سابقه مردمی از دولت افغانستان طالبان را غافلگیر کرده است.
در خبر تازه از ولایت شرقی ننگرهار، بزرگان قومی در شهرستان سپین‌غر تصمیم گرفته‌اند خانواده‌ای را که عضوی از آن در صفوف طالبان حضور داشته باشد، از این شهرستان برانند. عطالله خوگیانی، سخنگوی ولایت ننگرهار، می‌گوید: «اگر از این پس عضو خانواده‌ای از پسین‌غر در گروه طالبان حضور داشته باشد، آن فرد یا باید از صفوف طالبان بیرون آید یا خانواده‌اش از این منطقه اخراج خواهد شد.»
بزرگان قومی پس از آن این تصمیم را گرفتند که گروه طالبان بازار شهرستان سپین‌غر را به آتش کشیدند و خانه‌ها و تاسیسات عام‌المنفعه را ویران کردند. خبر این ویرانی به سرعت در سراسر کشور گسترش یافت و تنفر و انزجار بیشتر مردم را از گروهی که می‌کوشد کل کشور را با توسل به سرنیزه کنترل کند، برانگیخت. بیشترین واکنش مردم افغانستان به مین‌گذاری و تخریب یک ساختمان اداری در ولایت غربی فراه بود که گروه طالبان درست شبیه بمبگذاری تندیس‌های تاریخی بودا آن را ویران و از آن فیلمبرداری کرد.
از سوی دیگر با رفتن نیروهای خارجی، بنیه جنگ طالبان که بر مبنای جهاد علیه نظامیان خارجی شکل گرفته بود، از بین رفته است. این گروه حالا نه تنها علیه نظامیان آمریکایی نمی‌جنگند بلکه با آن‌ها توافق صلح دارد و امنیتشان را تامین می‌کند. این تصویر از رفتار طالبان در اوج حملات نظامی مورد حمایت پاکستان، به بسیج ملی در حمایت از نیروهای امنیتی و نظام دموکراتیک کشور انجامیده است. مردم در شمال کشور حول محورهای مقاومت گرد آمده‌اند.
این بسیج ملی را شاید بتوان بیداری عمومی علیه طالبان نامید. در بسیاری از مناطق افغانستان به ویژه در شمال، گروه‌های و احزاب و جامعه مدنی در دفاع از شهرستان و ولایتشان به صحنه آمده‌اند. صدها هزار نفر در تخار، فاریاب، جوزجان، بلخ، بغلان در مناطق شمالی سلاح برداشته و به روندی پیوسته‌اند که خودجوش خوانده می‌شود اما مورد تایید دولت است.
این حضور در صحنه طالبان را هم نگران کرده است.
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
ملا هبت‌الله آخوندزاده، رهبر گروه طالبان از مکان نامعلومی بیانیه صادر کرده و در آن از جنگجویانش خواسته است که از تخریب تاسیسات مردمی و آسیب رساندن به زندگی مردم بپرهیزند. این موضع‌گیری نشان می‌دهد که رهبر طالبان از بسیج مردمی علیه این گروه نگران شده است. جنگجویان طالبان پس از فروکش کردن موج پیشروی، از شهرستان‌های راهبردی بلخ، دوشی و امام‌حسین قندوز عقب رانده شدند و نیروهای دولتی مورد حمایت بسیج ملی کنترل این مناطق را دوباره به دست گرفتند.
روی کار آوردن بسم‌الله محمدی، به عنوان وزیر دفاع که سابقه جنگ پارتیزانی علیه طالبان را دارد و اهمیت حمایت مردمی و بسیج ملی را می‌شناسد نیز به شکل‌گیری مقاومتی دیگر علیه طالبان کمک کرده است. ژنرال بسم‌الله خان از این هفته که روی کار آمد، با تماس با فرماندهان نظامی کنونی و پیشین جهادی بر ضرورت دفاع در مقابل طالبان تاکید کرده است. او روزانه چند ساعت با بزرگان محلی تلفنی گفت‌وگو می‌کند و رساندن امکانات نظامی در روند دفاع از طالبان را وعده می‌دهد.
البته در خصوص پخش سلاح میان افراد مسلح خودسر نگرانی‌های هم وجود دارد؛ برای مثال جعفر مهدوی، نماینده پیشین مجلس، می‌گوید: «پس از شکست احتمالی طالبان در نتیجه مسلح‌سازی‌های به اصطلاح خودجوش در نقاط مختلف و مخصوصا شمال افغانستان، جنگ میان ملیشه‌های احزاب سیاسی برای حفظ و گسترش قلمروهای شهرها و شهرستان‌ها آغاز خواهد شد؛ جهنمی که در آن جان و مال و ناموس مردم امنیت نخواهد داشت؛ تکرار کابوس دهه ۷۰!» اما اولویت فعلی دفاع در برابر طالبان است و به نظر می‌رسد که با توجه به بیداری غیرت افغانی، اگر اجماع سیاسی میان رهبران طراز اول و اقوام کشور شکل گیرد و نظام سیاسی از درون دچار فروپاشی نشود، خیال طالبان برای تصرف کابل و حکومت بر افغانستان همچنان یک رویا باقی خواهد ماند.
