بحث‌هایی که درباره جنبش#من‌­هم پس از افشای مواردی از آزار و اذیت جنسی زنان توسط تعدادی از هنرمندان سرشناس ایرانی به راه افتاده است، ضرورت آگاهی در مورد این حرکت مهم را نیز برجسته ساخته است. چنانچه، یکی از بدفهمی‌های خطرناک این است که این جنبش و فمینیسم در کل علیه مردان است؛ افشاگران آزارهای جنسی به دنبال «شهرت‌طلبی» و «جلب توجه»‌اند. بدتر از آن، «نه» از نظر برخی، به معنای نخواستن نیست؛ ناز و گران‌فروشی است.

کتاب‌های زیادی در مورد جنبش#من‌­هم به زبان انگلیسی نوشته شده است که مشابه‌شان در زبان فارسی نادر است. یک بخش این کتاب‌ها در توضیح مسائل مربوط به جنبش#من­‌هم است؛ از جمله، چطور آزار و اذیت‌ها اتفاق می‌افتد یا چرا قربانیان به پلیس و دادگاه‌ها اعتماد نمی‌کنند و پرونده‌های بسیاری پیگیری نمی‌شود. اما بخش دیگر این کتاب‌ها به آموزش قربانیان و مخاطبان عمومی اختصاص دارد تا به آنها بیاموزانند که آزار و اذیت جنسی چیست؛ تفاوت میان انواع آزارها کدام است؛ چطور خانواده‌ها و دوستان می توانند به قربانیان کمک کنند.

آنچه کتاب «جنبش#من‌­هم...» را از سایر کتاب‌های آموزشی متمایز می‌سازد، تمرکز نویسنده روی نوجوانان است. سبک نوشتن و طرح مسائل در کتاب متناسب با ذوق و علاقه آنان است. زبان کتاب ساده و آموزگارانه است که به خوبی ذهن مخاطب نوجوان را در مورد مسائلی مربوط به رضایت و آزار و تعرض جنسی روشن می‌سازد. این کتاب در کنار توضیح مسائلی مانند رضایت و سازوکار قدرت در روابط، قصه‌ها و مثال‌هایی برای توضیح این مفاهیم نیز آورده است.

نویسنده به خوبی جزییات رفتارهای آزارگرانه را توضیح داده است. تعرض و آزار جنسی دارای چنان سویه‌های پیچیده و ناملموسی است که شاید فرد نسبت به آن آگاه نباشد. این کتاب نشان می‌دهد که برخلاف تصور عمومی، تعرض و آزار طیفی از رفتارها را شامل شده و الزاما به رفتارهای خشن، مانند تجاوز و دست‌درازی محدود نمی‌شود. به گفته نویسنده، «آزار جنسی اشکال خیلی، خیلی زیاد دارد. این آزار شامل اذیت کردن، اعمار فشار جنسی، تجاوز، دستمالی، تعرض، اقدام تلافی‌جویانه و زورگویی است که به شکل جنسی، زبانی، عاطفی، فیزیکی یا ترکیبی از آنان اتفاق می‌افتد.»

این کتاب نشان می‌دهد که چقدر رفتارهایی که در فرهنگ ما زیر نام عشق و دیوانگی رمانتیک توجیه شده و نمونه‌های آن در فیلم‌های عاشقانه فارسی بارها دیده شده است، مصداق آزار و اذیت جنسی است. چنانچه، در بحث رضایت نویسنده توضیح می‌دهد، «اصرار بر قرار و ملاقات رمانتیک پس از شنیدن پاسخ نه، ظاهر شدن جلوی در منزل و محله، تهدید کردن طرف به ریختن آبرو و اعمال فشار به‌رغم تمایل وی، مصداق‌های آزارگری و تعرض است.»

یکی از بخش‌های مهم کتاب، بی‌اعتبار ساختن پیش‌فرض‌ها و قضاوت‌های کلیشه‌ای در باره آزار جنسی و قربانیان تعرض جنسی است. یکی از این کلیشه‌ها ملامت کردن قربانی است. وقتی بحث آزار جنسی مطرح می‌شود، برخی در پی این هستند که نقش قربانی در این تجاوز و تعرض چه بوده است. به همین خاطر، نویسنده می‌گوید که قربانیان اغلب احساس می‌کنند که آنها باعث این اتفاق بوده‌اند. چنانچه، «وقتی قربانیان آزار و تعرض جنسی داستان خود را در دادگاه‌ها می‌گویند، اغلب این سوال‌ها از آنها پرسیده می‌شود: در زمان تعرض چه نوع لباسی پوشیده بودی؟ چرا به خانه طرف رفته بودی؟ آیا پسر را قبلا بوسیده بودی؟»

معمولا این پرسش‌ها برای زیر سوال بردن داستان قربانیان است و تاثیرات خیلی بدی هم بر آنها دارد. فشار تحقیقات پلیس و جو دادگاه‌ها گاهی چنان برای برخی از قربانیان سنگین می‌شود که آنها از شکایت خود صرف‌نظر می‌کنند. به همین خاطر، تاکید بر اثبات ادعای تعرض جنسی در دادگاه نه‌تنها دشوار است بلکه تجربه تلخ و تروماتیک برای قربانیان تجاوز و آزار جنسی نیز است. نویسنده می‌گوید که سیستم دادگاه‌ها هنوز برای رسیدگی مناسب به پرونده‌های آزار و تعرض جنسی آماده نیست. به همین خاطر، هیچ تضمینی برای رسیدگی عادلانه و واقعی به این پرونده‌ها وجود ندارد.

یکی از پیش‌فرض‌های غلط دیگر این است که تعرض جنسی به زنان به دست افراد بیگانه و شریر اتفاق می‌افتد. اما نویسنده می‌گوید در اکثریت قریب به اتفاق قضایای تجاوز، قربانی متجاوز را می‌شناسد. حتی شاید «قربانی فرد متجاوز را دوست داشته و طرف اعتمادش بوده است که این وضعیت را برای وی خیلی پیچیده ساخته و به سادگی نمی‌تواند خود را از شر آن خلاص کند». بی دلیل نیست که برخی به اشتباه می‌پرسند چرا قربانی پس از تعرض با متعرض و متجاوز خود در ارتباط بوده است.

یکی از بخش‌های دیگر کتاب به آموزش قربانیان جنسی اختصاص یافته است. برخی قربانیان پس از وقوع تعرض و آزار به پلیس مراجعه نمی‌کنند یا از ترس آبرو و قضاوت دیگران سکوت می‌کنند. نویسنده توصیه می‌کند که قربانیان حتما جزییات حادثه را به صورت رسمی درج کنند؛ افراد معتمد و نزدیک به خود را در جریان موضوع بگذارند. چون بعدا اگر قضیه در دادگاه پیگیری شود، جزییات رویداد بارها از شاکی پرسیده خواهد شد.

البته، نویسنده آگاه است که در برخی فرهنگ‌ها برای قربانیان بسیار دشوار است که داستان آزار و تعرض جنسی را به خانواده و دوستان خود بگویند یا پلیس و دادگاه بدون پیش‌داوری و قضاوت منفی به داستان آنها گوش دهند.

در کشورهای غربی بار افشاگری، صحبت و مقابله با پدیده آزار جنسی تنها به دوش قربانیان نیست. سازمان‌های غیردولتی و حرکت‌های اجتماعی زیادی برای حمایت از قربانیان آزار و تجاور جنسی شکل گرفته است. نویسنده در بخش آخر کتاب به خوانندگان سلسله توصیه‌هایی را در مورد حرکت‌های سازمان‌یافته برای تقبیح و مبارزه با آزار و اذیت جنسی می‌کند. در این راستا، علاوه بر تغییر قوانین و فرهنگ نهادها برای حمایت از قربانیان، اقدام‌هایی دیگر مانند راه‌اندازی تظاهرات و کمپین‌های آنلاین علیه آزار و اذیت جنسی زنان اهمیت بسیاری دارند.

مشخصات کتاب:

هالی باندی/ جنبش#من‌­هم؛ تمام آنچه را باید در باره رضایت و دیگر مسائل بدانید/انتشارات زست بوکس/۲۰۰ص/۲۰۲۱.