تار اینترنت به عنوان شبکه شبکه‌ها و یکی از مهم‌ترین اختراعات عصر، چنان در پود زندگی همه ما تنیده شده که بسیاری دسترسی به آن را از «حقوق اساسی بشر» می‌دانند، اما این‌که چگونه این ارتباط شگفت‌انگیز در سراسر این کره خاکی میسر می‌شود نکته‌ای است که از دید بسیاری کاربران پنهان مانده است.
دسترسی به اینترنت وایرلس (بی‌سیم) آن‌قدر ساده شده که گویی معجزه اینترنت از هوا به ما می‌رسد. اما آنچه اینترنت و ارتباطات آنلاین را میسر کرده شبکه‌ای پهناور و پیچیده از کابل‌هاست که کف دریاها و اقیانوس‌ها را پوشانده‌اند. کابل‌های فیبر نوری و ایستگاه‌های عظیم انتقال داده و نیروگاه‌های بسیاری در سراسر جهان بی‌وقفه مشغول کارند تا ارتباطات آنلاین جهانی امکان‌پذیر شوند.
در سال ۱۹۵۶ کابل تلفنی ترنس‌آتلانتیک شماره ۱ (TAT-1) اولین کابل مخابراتی زیردریایی جهان پهن شد تا ارتباطات تلفنی در دو سوی اقیانوس اطلس را ممکن سازد. در سال ۱۹۸۸ این زیرساخت ارتباطی در مسیر تکاملش به کابل ترنس‌آتلانتیک شماره ۸ رسید که می‌توانست ۲۸۰ مگابایت داده را در ثانیه منتقل کند؛ چیزی در حدود ۱۵ برابر میانگین سرعت اینترنتی که امروز کاربران در خانه‌های خود دریافت می‌کنند.
در سال ۲۰۱۸ «کابل ماریا» (Marea Cable) وارد ماجرا شد و بیلبائوی اسپانیا را به ایالت ویرجینیا در آمریکا، با قابلیت انتقال ۱۶۰ ترابیت داده در ثانیه، یعنی ۱۶ میلیون برابر پرسرعت‌تر از میانگین سرعت اینترنت خانگی امروز متصل کرد.
و امروز ۳۸۰ کابل زیرآبی در سراسر جهان که طول آنها در مجموع به ۱/۲ میلیون کیلومتر می‌رسد، امکان ارتباطات آنلاین ما را فراهم می‌کنند. کابل‌های زیرآب زیرساخت نامریی اینترنت‌اند و بسیاری از آنها در سال‌های اخیر با حمایت مالی غول‌های تکنولوژی از جمله فیس‌بوک، گوگل، مایکروسافت و آمازون به بهره‌برداری رسیده‌اند.
خطای انسانی، بزرگ‌ترین تهدید برای شبکه کابل‌های زیردریایی
کاربران اینترنت در ایران بارها خبرهایی نظیر «قطعی اینترنت به دلیل پارگی کابل‌های زیر آب» یا «اختلال در اینترنت به خاطر قطعی کابل فیبر نوری جاسک - فجیره» را دیده و شنیده‌اند. خبرهایی که عموما به‌عنوان دودوزه‌بازی حکومت سانسورچی ایران تفسیر می‌شوند، اما گاه رگه‌هایی از واقعیتی دارند که مهم و سرنوشت‌ساز است.
بایرن کلترباک، مدیر کمپانی مخابراتی چندملیتی «سی‌کام» که بسیاری از کابل‌های زیردریایی اتصال آفریقا به دیگر نقاط جهان را راه‌اندازی می‌کند، در گفت‌وگو با سی‌ان‌ان می‌گوید: «نکته اینجاست که کاربران آن‌قدر به وای‌فای خو گرفته‌اند که فقط وقتی از واقعیت و اهمیت وجود این کابل‌ها باخبر می‌شوند که قطعی و اختلالی در اثر پارگی آنها رخ داده باشد.»
گاهی حوادث غیرمترقبه طبیعی موجب پارگی این کابل‌ها می‌شوند. در سال ۲۰۱۲ طوفان سندی که به سواحل شرق آمریکا آسیب‌های جدی وارد کرد، باعث شد ارتباط اینترنتی میان اروپا و شمال آمریکا برای ساعاتی قطع شود. سالانه نزدیک به ۲۰۰ مورد اختلالاتی از این دست رخ می‌دهند که عامل بسیاری از آنها خطای انسانی و نه حوادث غیرمترقبه طبیعی است.
آمار تله‌جئوگرافی نشان می‌دهد که دو سوم این اختلالات در کارکرد شبکه کابل‌های دریایی ناشی از حوادثی است که عموما ماهی‌گیران، تورهای ماهی‌گیری و لنگرهای کشتی مسببانش هستند. زلزله‌ها و رانش‌های زمین زیر آب پس از خطای انسانی در رده‌های بعدی اهمیت قرار می‌گیرند.
هرچه عمیق‌تر، بهتر
فرآیند پهن کردن کابل‌های زیردریایی، فرآیندی زمان‌بر و پرهزینه است. برای کاستن از آسیب‌های احتمالی، هرچه این کابل‌ها در مناطق عمیق‌تری پهن شوند بهتر و امن‌تر است. هرچه این کابل‌ها به خشکی نزدیک‌تر می‌شوند، حراست از آنها سخت‌تر می‌شود.
در نهایت این کابل‌های زیردریایی باید با عبور از نقاط کم‌عمق به جایی در خشکی برسند تا به زیرساخت اینترنت یک کشور متصل شوند. گاه برای حراست از این کابل‌ها در نقاط کم‌عمق حفاظ‌های بتونی می‌سازند.
بارگیری کشتی‌های ویژه‌ای که برای پهن کردن این کابل‌ها عازم می‌شوند گاه یک ماه به طول می‌انجامد. کابل ماریا که با حمایت مالی مایکروسافت و فیس‌بوک، اسپانیا را به آمریکا متصل کرده ۶۶۰۰ کیلومتر است و وزن آن به بیش از ۴/۶ میلیون کیلوگرم می‌رسد. پهن کردن آن بیش از دو سال زمان برده است.
کابل‌های زیردریایی در خطرند، اینترنت در خطر است
در سال ۲۰۰۸ موردی از قطعی اینترنت دیده شد که بی‌سابقه بود. همه ارتباطات اینترنتی میان خلیج فارس و شمال آفریقا در چشم به‌هم زدنی آفلاین شد. گفته شد که لینک میان عمان و دوبی توسط لنگر ۵۴۰۰ کیلوگرمی یک کشتی به شدت آسیب دیده، اما علت اصلی این اتفاق هرگز کشف نشد. برخی مدعی شدند که ممکن است کسانی عامدانه به این کابل‌ها حمله کرده باشند.
دولت‌ها ممکن است با هدف جاسوسی هم تلاش کنند به این کابل‌های زیردریایی نزدیک شوند. روزنامه بریتانیایی گاردین در سال ۲۰۱۳ گزارش داد که آژانس جاسوسی بریتانیا (GCHQ) مخفیانه به شبکه کابل‌هایی که ترافیک ارتباطات تلفنی و اینترنتی را منتقل می‌کنند، دسترسی داشته است. آژانس جاسوسی بریتانیا از همین طریق ۶۰۰ میلیون ارتباط تلفنی را در سال ۲۰۱۲ شنود کرده بود. این اطلاعاتی است که ادوارد اسنودن در اختیار گاردین قرار داده بود.
گذشته از تهدید دولت‌ها، شبکه کابل‌های کف دریا با تهدید بزرگ‌تری هم مواجه‌اند که گرمایش جهانی و بالا آمدن سطح آب دریاهاست. نشنال جئوگرافی به تازگی از نتایج پژوهش گروهی از دانشمندان خبر داده که هشدار داده‌اند تا ۱۵ سال آینده ممکن است هزاران کیلومتر از کابل‌های فیبر نوری در نتیجه این تغییرات دچار آسیب‌های جدی شوند. اگرچه بسیاری از این کابل‌ها در برابر آب مقاوم‌اند، اما کسر کوچکی از آنها می‌توانند برای مدتی نامحدود زیر آب دوام بیاورند و غرق شدن این زیرساخت‌ها تهدیدی جدی در دهه پیش‌رو خواهد بود.
نکته اینجاست که بخش اعظم این شبکه کابلی بیش از ۲۰ سال پیش نصب شده؛ زمانی که بالا رفتن سطح آب دریاها هنوز دغدغه‌ای جدی نبود و پی‌آمدهای ناگوار گرمایش جهانی ناشناخته بود. نگرانی دانشمندان از این است که حالا برای مقابله با بالا رفتن سطح آب دریاها هیچ کاری از هیچ کسی ساخته نیست. این یعنی اینترنتی که امروز «حق اساسی بشر» می‌خوانیم و می‌دانیم‌اش، در معرض تهدیدی جدی است که کمتر از آن سخن به میان می‌آید، اما ممکن است تا سال ۲۰۳۰ آسیب‌های جدی به اینترنت و ارتباطات آنلاین وارد کند.
