تصمیم آمریکا به تحریم محمد جواد ظریف، در همان لحظه‌ای که استیون منوچین وزیر خزانه‌داری آمریکا، آن را اعلام کرد، گرفته نشده است، بلکه قبل از آن، اظهارات دونالد ترامپ مبنی بر این‌که «ظریف توان تصمیم‌گیری را ندارد»، اشاره بر آن داشت.
برخی تحلیل‌ها حاکی از آن است که ترامپ این تصمیم را در نتیجه دیدار ظریف با سناتور جمهوری خواه رندل پال، گرفته است؛ در این دیدار، پال به ظریف پیشنهاد کرده بود که با ترامپ در کاخ سفید دیدار و در باره بحران به وجود آمده میان واشنگتن و تهران گفتوگو کند، اما ظریف در پاسخ اظهار داشت که وی بدون هماهنگی و توافق رهبری جمهوری اسلامی، نمی‌تواند به این کار اقدام کند.
تحریم ظریف از سوی آمریکا، به مخالفت و اعتراض بین‌المللی روبرو شد و بسیاری آن را ضربه‌ای بر تلاش‌های دیپلماتیک برای یافتن راه حل و بازگشت به مذاکرات و کاستن تنش‌ها در خاورمیانه، تلقی کردند.
حسن روحانی رئیس جمهور ایران، در واکنش به تحریم ظریف، گفت: «این دلالت دارد بر ناتوانی آمریکا در برابر منطق ایران که ظریف از آن دفاع می‌کند» روحانی افزود: «این تصمیم، دروازه را به روی مذاکره و گفتوگو، می‌بندد.» روحانی، در آخرین سخنان خود در این مورد، اشاره کرده بود که ممکن است در چند روز آینده، پیشرفت جدی در مسیر مذاکرات با کشورهای دخیل از جمله آمریکا، حاصل شود.
در همین راستا، اطلاعات تأیید نشده‌ای حاکی از آن است که در هفته‌های اخیر، کانالی برای گفتوگو میان تهران و واشنگتن از یک طرف و میان تهران و تروئیکای اروپایی و اتحادیه اروپا از طرف دیگر، باز شده و حال، این کانال، تلاش دارد تا راه را برای مذاکرات، در چارچوب شروط متقابل حداقلی، هموار سازد. براساس این اطلاعات، در صورتی‌که این مذاکرات انجام شود و تفاهماتی به دست آید، تبعات و نتایج مثبت آن به توافق هسته‌ای محدود نخواهد بود، بلکه اضافه بر آن، سازوکاری را به وجود خواهد آورد که منتهی به تفاهم میان ایران و کشورهای منطقه بر اساس احترام و همکاری امنیتی و راهبردی متقابل، خواهد شد و امنیت و ثبات منطقه و امنیت و آزادی کشتی‌رانی در تنگه هرمز را، تضمین خواهد کرد.
تحریم ظریف ممکن است، مقامات ایرانی را غافل‌گیر کرده باشد؛ آنان برخی از اشارات مثبت آمریکا در هفته‌های اخیر را به معنای بازگشت از تحریم ظریف و تمدید تعلیق تحریم بر فراورده‌های هسته‌ای، تعبیر کرده بودند. به باور مقامات ایرانی، اشارات یاد شده می‌توانست اساس تلاش‌هایی قرار گیرد که برای گشودن کانال ارتباط و گفتوگو برای رسیدن به تفاهم، آغاز شده بود.
از این جهت، تحریم ظریف از سوی آمریکا، حالتی از سراسیمگی و دستپاچگی در میان مقامات ایرانی، ایجاد کرد؛ چون آنان می‌دانند که تحریم، موانع زیادی را در مسیر راه رئیس دیپلماسی و گفتوگو کننده اول ایران خواهد گذاشت و تبعات آن تنها به شخص ظریف خلاصه نشده، بلکه بر کل دستگاه دیپلماسی ایران تأثیر خواهد گذاشت و هم‌چنین در شیوه برخورد دولت‌ها با نمایندگی‌های ایران، تأثیر منفی گذاشته سبب خواهد شد تا دولت‌ها، با جدیت کمتری با نمایندگان و سفرای ایران و حتی شخص ظریف، برخورد کنند.
هم‌چنین مقامات ایرانی، باور دارند که تصمیم گرفته شده برای تحریم ظریف از سوی ترامپ و مشاور امنیت ملی و وزیر خارجه‌اش، یک تصمیم شتابزده و نسنجیده‌ای نیست و می‌تواند دستگاه دیپلماسی را با اضطراب و دستپاچگی مواجه کند که در این‌صورت، ممکن است ایران مجبور شود شخص دیگری را در رأس وزارت خارجه، بگمارد که از نگاه مهارت دیپلماتیک و هنر گفتوگو، در سطح ظریف نباشد.
افزایش فشار دیپلماتیک بر ایران، این هراس را نیز در میان مسئولان ایرانی ایجاد کرده که ممکن است پس از تحریم رهبر انقلاب و تحریم وزیر خارجه، گامی بعدی کاخ سفید، تحریم رئیس جمهور روحانی باشد. حتی ممکن است آمریکا نمایندگی ایران در سازمان ملل متحد را به تعلیق در آورَد که در این صورت ایران کانال عمده و اساسی‌ای را که برای ارتباط با کشورهای دنیا و مخاطب قرار دادن جامعه جهانی در اختیار دارد، از دست می‌دهد. البته آمریکا پس از این که سپاه را در لیست تروریسم قرار داد و اخیرا ظریف را به همکاری با سپاه متهم کرد، توانسته برای این اقدام، توجیه قانونی فراهم کند.
اخراج جواد ظریف از دایره تصمیم‌گیری و از ریاست دستگاه دیپلماسی ایران، پس از تضعیف نقش و جایگاهش، بر طرح‌هایی که در ماه‌های اخیر در رابطه با برنامه‌های ایران در منطقه ارائه کرده، تأثیر منفی خواهد گذاشت. نبودن احتمالی ظریف به ویژه طرح وی برای امضای «توافق‌نامه» عدم تجاوز میان ایران و کشورهای هم‌جوار خلیج فارس و فراخوان وی برای برگزاری همایشی از کشورهای منطقه به خاطر گفتوگو و یافتن دیدگاه مشترک، به منظور مدیریت بحران‌های منطقه‌ای و نظارت بر امنیت منطقه را بی‌اعتبار خواهد کرد.
به این‌ترتیب، آمریکا می‌خواهد، مهم‌ترین برگی که تهران در دست دارد و در مواجهه با فشارها و تحریم‌ها، از آن استفاده می‌کرد را از دستش خارج کند و وی را به بازگشت به میز مذاکره در باره پرونده‌های مختلف هسته‌ای، موشکی و منطقه‌ای برای دست‌یابی به توافقات تازه، مجبور کند.
© IndependentArabia
