مقامات بهداشتی اظهار داشتند که به‌تازگی ۱۱ نفر در انگلستان به گونه‌ای از ویروس کرونا که نخستین بار در آفریقای جنوبی کشف شد، مبتلا شده‌اند.

این خبر که خودبه‌خود نگران‌کننده بود، باعث نگرانی بیشتر هم شد، چرا که مشخص شده است هیچ یک از این افراد یا نزدیکان آنان سفری به آن کشور نکرده بوده‌اند یا با افرادی که از آن جا آمده بودند، ارتباطی نداشته‌اند.

موارد ابتلا در هشت محله مختلف انگلستان کشف شده‌اند، بدین معنا که گونه جدید ممکن است ببه جای آن که از طریق مسافران به بریتانیا وارد شده باشد، اکنون به گروه‌های متفاوتی از جمعیت سرایت یافته باشد.

واقعیات موجود در این زمینه چیست؟

از ۲۲ دسامبر به این طرف در مجموع ۱۰۵ مورد ابتلا به گونه آفریقای جنوبی که به نام ۵۰۱وای.وی۲ شناخته می‌شود، در بریتانیا  کشف شده‌اند، ولی تمام موارد سابق ارتباطاتی با سفر و مسافران به آن کشور داشته‌اند.

روز دوشنبه، مقامات گفتند ۱۱ مورد جدید که از طریق سرایت در جمعیت مبتلا شده‌اند، طی هفته گذشته پیدا شده‌اند.

کارشناسان معتقدند که این موارد ممکن است حاصل تماس‌های نسل دوم یا سوم با مسافران آفریقای جنوبی باشد، ولی به تحقیقات بیشتر نیاز است تا این فرضیه را تایید کرد.

موارد ابتلا در این هشت منطقه کشف شده‌اند: هانول، تاتنهام و میچام در لندن، والسال در میدلندز غربی، براکسبورن در هارتفوردشایر، میدستون در کنت، وکینگ در سوری، و ساوت‌‌پورت در مری‌ساید.

در تمام مناطق مذکور فقط یک مورد ابتلا کشف شد، جز وکینگ و تاتنهام که در آن‌ها موارد ابتلا به دو خانواده متفاوت سرایت کرده بود.

به تمام ۱۱ نفری که ابتلای آنان مشخص شده است، گفته شده است که خود را همراه با نزدیکان‌شان قرنطینه کنند.

درباره گونه جدید چه می‌دانیم؟

به نظر می‌رسد که گونه ۵۰۱وای.وی۲ به اندازه همان گونه‌ای که اولین بار در کنت کشف شد، مسری باشد.

این گونه که اولین بار در نمونه‌های آزمایشی آفریقای جنوبی در اکتبر ۲۰۲۰ کشف شد، جهش‌های قابل توجهی را در شاخک پروتئینی خود دارد که به ویروس کمک می‌کند بتواند با سلول‌های بدن انسان ترکیب شده و به آن وارد شود.

این شامل جهش ژنتیکی ای۴۸۴کی است که شکل شاخک پروتئینی را به نحوی تغییر می‌دهد که شناسایی آن را برای سیستم ایمنی بدن سخت‌تر کند. در نتیجه، گونه آفریقای جنوبی می‌تواند از بخش‌هایی از واکنش سیستم ایمنی بدن که از طریق واکسن زدن یا مصونیت طبیعی بعد از ابتلا ایجاد شده است، پنهان بماند.

واکسن‌هایی که تا امروز تایید شده‌اند، هنوز قادر به ایجاد مصونیت علیه ۵۰۱وای.وی۲ هستند، ولی ارزیابی‌های متعدد و مطالعات آزمایش‌های آن‌ها حاکی از آن است که شاید به اندازه سابق در برابر گونه جدید موثر نباشند.

اما هنوز امید زیادی وجود دارد که نسل‌های فعلی واکسن در برابر ابتلای وخیم به ۵۰۱وای.وی۲ و بستری شدن در بیمارستان از افراد محافظت کنند، و کارشناسان به دولت بریتانیا توصیه کرده‌اند که به اعتقاد آنان نیازی به تغییر و دستکاری واکسن‌های موجود برای مقابله با این گونه نیست.

۵۰۱وای.وی۲ چقدر در بریتانیا شیوع یافته است؟

شیوع ۵۰۱وای.وی۲ در جامعه، به ویژه با توجه به نرخ سرایت و ماهیت مخفی این ویروس که می‌تواند پیش از ظهور علایم بیماری در فرد اول به راحتی از فردی به فرد دیگر منتقل ‌شود، امری قابل انتظار است.

دکتر جولیان تنگ، متخصص بیماری‌های مسری در دانشگاه لستر، گفت که شیوع ویروس در بین افرادی که سابقه سفر نداشته‌اند «امری نامنتظره نیست و از آنجا که چند هفته پیش ورود چندین مورد از گونه جدید را در بریتانیا شناسایی کردیم، تا حدی اجتناب‌ناپذیر بود.»

گرچه تنها ۱۱ مورد سرایت از طریق جمعیت تاکنون در کشور کشف شده است، اما بسیار محتمل است که تعداد بسیار بیشتری از موارد ابتلا در هر یک از مناطق مختلفی که از سوی مقامات بهداشتی شناسایی شده‌اند، بدون شناسایی در حال سرایت باشند.

دکتر تنگ گفت: «در نتیجه به ازای هر موردی که ما شناسایی می‌کنیم، احتمالا بسیاری از موارد ابتلای دیگر وجود خواهند داشت که به میزان تماس با موارد ابتلای بدون نشانه یا سرایت بیماری قبل از بروز دادن علایم آن، وابسته است.»

همچنین، بسیار محتمل است که مبتلایان بیشتری در سایر بخش‌های کشور باشند که هنوز تشخیص داده نشده‌اند.

دانشمندان تا ‍۱۰ درصد کل موارد ابتلا در کشور را نمونه‌‌برداری می‌کنند که بخشی از برنامه نظارت ژنتیکی بریتانیا است. رولند کائو، استاد رشته اپیدمیولوژی حیوانات در دانشگاه ادینبورا، گفت این بدان معنا است که «احتمال بالایی وجود دارد که موارد ابتلای محلی بیشتری در حال سرایت باشند که باعث می‌شود کنترل شیوع گونه جدید این ویروس بسیار سخت‌تر شود.»

ماجرای واکسن‌ها چه می‌شود؟

در حال حاضر، تمهیدات قرنطینه موجود باعث جلوگیری از شیوع گسترده و مهارنشدنی ۵۰۱وای.وی۲ در جامعه می‌شود، کما این که چنین وضعیتی قبل از کریسمس نیز درباره گونه بریتانیایی این ویروس رخ داد. اما وجود این گونه در جامعه یکی از عوامل نگران‌کننده برای هنگامی است که بریتانیا قصد دارد کشور را بار دیگر بازگشایی کند.

گروه‌هایی از جمعیت که پیشتر بدان مبتلا نشده یا واکسن نزده باشند، نسبت به این ویروس آسیب‌پذیر خواهند ماند و همین امر ممکن است باعث ادامه سرایت ۵۰۱وای.وی۲ در بین افراد شود.

با توجه به نرخ سرایت گونه آفریقای جنوبی، به ویژه اگر محدودیت‌های موجود زودهنگام برداشته شود و مردم دوباره در اجتماع کنار هم جمع شوند، این ویروس ممکن است باعث وقوع موج سوم ابتلا و پذیرش در بیمارستان‌ها شود که دوباره به فشار شدید به سیستم بهداشتی کشور می‌انجامد.

البته برنامه بریتانیا برای مقابله با ویروس به علت توزیع و تزریق سریع و تحسین‌برانگیز واکسن تقویت شده است و آمار فعلی حاکی از واکسینه کردن بیش از ۹ میلیون نفر با دوز اول واکسن‌ها است.

در همین حال، بررسی آزمایش‌ها نشان داده است که واکسن‌های تولیدی جانسون و جانسون، مدرنا و نواواکس نیز مصونیتی در برابر ۵۰۱وای.وی۲ ایجاد می‌کنند. برای مثال، در مورد واکسن نواواکس این مصونیت چیزی حدود ۶۰ درصد است. اما این واکسن‌ها به اندازه‌ای که در برابر گونه اصلی ویروس موثر بودند، مقابل گونه جدید کارآمد نیستند.

با این حال، هم جانسون و جانسون و هم نواواکس گزارش کرده‌اند که هیچ یک از افرادی که واکسن آن‌ها را در مرحله آزمایشی در آفریقای جنوبی دریافت کرده‌اند، در اثر ابتلا به کووید-۱۹ جان نباخته‌اند.

در واقع، حتی با نرخ تاثیر پایین‌تر، هر ۵ واکسن موجود اطلاعات مثبتی از نتایج آزمایش‌های خود منتشر کرده‌اند که بر اساس آن، در میان افرادی که در معرض گونه جدید ویروس قرار گرفته‌اند، جلو ابتلا به ۵۰۱وای.وی۲ را گرفته‌اند یا میزان وخامت بیماری و بستری شدن در بیمارستان را کاهش داده‌اند، و این امر موجل خوش‌بینی بالایی در این زمینه می‌شود.

اگر ارزیابی‌ها و اطلاعات بیشتر این فرضیه را تایید کند، به معنی دستاوردی موفقیت‌آمیز برای عموم مردم است و سراسر جهان در سال جاری میلادی به تدریج به وضعیت عادی باز خواهد گشت. گرچه حضور ۵۰۱وای.وی۲ در جامعه و امکان ابتلای افراد بدان (که البته لزوما به معنی بیمار شدن آنان نیست) موردی تهدیدآمیز برای جامعه خواهد ماند که مقامات باید هنگام لغو کردن محدودیت‌ها آن را مد نظر داشته باشند.

هیچ یک از واکسن‌های ذکر شده در بالا در حال حاضر در بریتانیا در دسترس نیستند، ولی ارزیابی‌هایی در حال انجام است تا تشخیص دهد که واکسن‌های تولیدی آسترازنکا و فایزر چقدر در برابر گونه آفریقای جنوبی موثر هستند و نتایج این ارزیابی‌ها به زودی منتشر خواهد شد.

در همین حال، دکتر سوزان هاپکینز از سازمان سلامت عمومی انگلستان، گفت که بریتانیا در حال بررسی این نکته است که آیا افرادی که تاکنون واکسن کووید-۱۹ را دریافت کرده‌اند، نیاز به تزریق دوز دیگری برای مقابله با تهدید حاصل از جهش‌های جدید دارند یا خیر. 

او گفت: «بسیار نامحتمل است که افراد نیاز به دریافت دوباره واکسن داشته باشند، ولی خیلی بیشتر احتمال دارد که به دوز تقویت‌کننده‌ای نیاز داشته باشند که چیزی شبیه واکسن سالانه آنفولانزا است.»

اقدام بعدی چیست؟

در حال حاضر، اقدام اصلی تشخیص موارد ابتلا به ۵۰۱وای.وی۲ است؛ هم موارد با نشانه و هم موارد بدون علامت که در بریتانیا در چرخش است، تا بتوان به سرعت زنجیره شیوع آن را قطع کرد.

تصمیم «بالا بردن» سطح آزمایش‌گیری در هشت منطقه مذکور در انگلستان به مقامات درک بهتری از میزان شیوع گونه آفریقای جنوبی می‌دهد و برای ساکنان این محلات هم خیلی مهم است تا به درخواست دولت گوش فرا دهند و برای آزمایش دادن ثبت‌نام کنند.

تیم‌های محلی بهداشت برای آزمایش‌گیری به تک تک خانه‌های افراد خواهند رفت و واحدهای آزمایش‌گیری سیار در هر هشت منطقه به راه خواهند افتاد تا هرگونه مورد ابتلا به گونه ۵۰۱وای.وی۲ به سرعت شناسایی شود.

سایمون کلارک، استاد رشته میکروبیولوژی سلولی در دانشگاه ریدینگ، گفت: «شیوع گونه جدید، حتی اگر در سطح خیلی کمی باشد، باید به سرعت تحت کنترل درآید. بنابراین، اقدام سازمان سلامت عمومی انگلستان برای بررسی خانه به خانه افراد و آزمایش‌گیری گسترده کاری درست و ضروری است.»