ماه پیش وقتی که زلمی خلیلزاد، فرستاده ویژه آمریکا، برای روند آشتی افغانستان به کابل رفت، تمام رهبران سیاسی درون و بیرون حکومت با رویی گشاده از او استقبال کردند اما یک نفر، حاضر نشد حتی او را به حضور بپذیرد؛ اشرف غنی، رئیس‌جمهور کشور، دلخور از سیاست‌های متفاوت خلیلزاد در قبال کشورش، انتظار داشت تا با رفتن دونالد ترامپ از کاخ سفید، دست زلمی خلیلزاد جمهوری‌خواه نیز از میز مذاکره افغانستان کوتاه شود.
اما دوئل خلیلزاد و اشرف غنی تازه نیست و به یک نسل پیش از این، در سال ۱۹۶۶ میلادی بازمی‌گردد. این دو نفر، از اولین افغان‌هایی بودند که با دریافت بورسیه دانش‌آموزی دولت آمریکا، از کابل به واشینگتن رفتند و چند صباحی در کنار خانواده‌های آمریکایی که برای میزبانی از دانشجویان خارجی برگزیده شده بودند، با فرهنگ و ارزش‌های آمریکایی آشنا شدند.
بر اساس کتاب‌های مختلفی که درباره شخصیت این دو سیاستمدار مطرح نوشته شده است، خلیلزاد از همان ابتدا انعطاف‌پذیر، عملگرا و سازشگر بوده است، در حالی که آقای غنی به کمال‌گرایی و اندیشه‌ورزی در میان همقطارانش معروف است. همین نوع نگاه و شخصیت این دو از دوران نوجوانی تا دانشجویی در دانشگاه آمریکایی بیروت و ورود به دنیای سیاست آمریکا و افغانستان، به نحوی بازتاب داشته است.
هرچند این دو نفر، همدیگر را همکلاسی و دوست قدیم می‌خوانند و در بسیاری موارد از جمله دو انتخابات ریاست‌جمهوری سال‌های ۲۰۱۴ و ۲۰۱۹ افغانستان با همدیگر همکاری نزدیک داشتند و خلیلزاد در بسیج حمایت سیاسی از اردوگاه اشرف غنی فعالیت کرده، اما تفاوت نظرها هیچ‌گاه برطرف نشده است.
با پیروزی اشرف غنی به عنوان رئيس‌جمهوری افغانستان، آقای خلیلزاد عملا افراد و نمایندگانی را برای کار مشترک با او معرفی کرد که برخی از آن‌ها در سطح وزیر و پایین‌تر از آن در دولت اشرف غنی کار کرده‌اند. آقای خلیلزاد هنگامی که در سال‌های اول ریاست‌جمهوری غنی به کابل می‌آمد، مهمان ارگ بود و با ماشین‌های اشرف غنی در سطح شهر گشت‌وگذار می‌کرد؛ اما با شروع روند صلح که آمریکا سکان مدیریت آن را به دست خلیلزاد سپرد، اعتماد اشرف غنی به او رفته‌رفته کم و فاصله سیاسی بین دو همکلاسی قدیم، آهسته‌آهسته بیشتر شد.
تازه‌ترین مورد اختلاف هم نگاه زلمی خلیلزاد و اشرف غنی به چگونگی ادغام طالبان در روند صلح افغانستان است.
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
آقای غنی معتقد است که نباید به طالبان جایگاهی که خلیلزاد در نظر دارد، داده شود و این شورشیان را می‌توان در جریان عادی زندگی به راحتی منحل کرد. او تجربه انحلال حزب اسلامی گلبدین حکمتیار، شورشی دیگر افغان، را دارد که با گذاشتن سلاح بر زمین به کابل بازگشت و به شورش خود پایان داد. آقای غنی در سال ۲۰۱۶ با امضای توافقنامه صلح با حزب اسلامی حکمتیار و در عوض اعطای امتیازاتی عادی، توانست حکمتیار را به ترک خشونت وادارد. او اینک بارها در جلسات خود گفته است که فرمول حزب اسلامی را می‌توان روی طالبان هم پیاده کرد.
هرچند این ایده برای بسیاری از اقشار جامعه که خواهان بازگشت پیروزمندانه طالبان نیستند، خوشایند است اما زلمی خلیلزاد معتقد است که گروه طالبان و حزب اسلامی با هم تفاوت‌های برجسته‌ای دارد و انتظار انحلال طالبان در جامعه افغانستان همچون حزب اسلامی، خیالپردازانه و کمال‌گرایانه است. از همین رو او با گفت‌وگوی مستقیم با طالبان، توافقنامه صلح آمریکا در دوحه را امضا کرده است و تاکید دارد که برقراری صلح عادلانه، فقط از راه «تقسیم قدرت» شدنی است. فرمول خلیلزاد این است که با اعمال تغییراتی در ساختار سیاسی افغانستان در ازای تعهد طالبان به آتش‌بس دایم و قبول نقشه‌راه آینده کشور، زمینه بازگشت قابل قبول طالبان برای تمام طرف‌های اصلی قضیه افغانستان فراهم می‌شود.
با اوج‌گیری اختلافات در جریان مذاکرات صلح، طرح بحث «ایجاد حکومت موقت» هم بر آتش خشم غنی افزوده است که بر این باور است آقای خلیلزاد با تشویق رهبران افغان به تن دادن به حکومت موقت، پایه‌های نظام دموکراتیک افغانستان را تضعیف می‌کند. هرچند آقای خلیلزاد علنا درباره ایجاد حکومت موقت حرفی نزده، اما رهبران سیاسی که با او دیدار کردند، گفته‌اند که ایجاد حکومت موقت بین طالبان و جمهوری اسلامی افغانستان برای گذار از مرحله جنگ و رسیدن به آتش‌بس دایم، یک ضرورت است.
هر نوع تغییر در ساختار سیاسی افغانستان به معنای کنار گذاشتن آقای غنی است تا راه ایجاد حکومت موقت باز شود. به همین دلیل واکنش اشرف غنی در سخنرانی دیروز او در هرات، تند و روشن بود.
او درباره حکومت موقت و بدون نام بردن از خلیلزاد گفت: «هر کسی که طرح حکومت موقت را مطرح می‌کند، بگوید که امروز فرمانده کل نیروهای امنیتی و دفاعی افغانستان، مورد اعتماد مطلق قوای امنیتی و دفاعی او هست یا نیست! آینده قوای دفاعی و امنیتی را این‌ها چه می‌کنند؟ دوم، حکومت موقت را بر اساس کدام صلاحیت مطرح می‌کنند؟»
به نظر می‌رسد دوئل خلیلزاد و غنی با تمدید دوره کاری فرستاده ویژه آمریکا در امور صلح افغانستان، وارد فاز دیگری می‌شود. آقای خلیلزاد بارها گفته است که در جریان مذاکرات صلح از منافع آمریکا نمایندگی می‌کند اما در گوشه دل، خود را افغان می‌داند و اگر بتواند کمکی به برقراری صلح و ثبات در وطن و زادگاهش کند، هرگز دریغ نخواهد کرد. به باور وی، دستیابی به صلح قربانی می‌خواهد و کسی نباید صلح را فدای منافع شخصی خود کند.
