منطقه ناگورنو قره‌باغ، واقع در جنوب قفقاز، چند دهه است که مورد اختلاف ارمنستان و آذربایجان قرار دارد و درگیری‌های چند هفته گذشته بین دو جمهوری استقلال یافته از اتحاد جماهیر شوروی سابق، پای کشورهای دیگر را، از آمریکا و فرانسه گرفته تا ترکیه و روسیه، به این مناقشه باز کرده است.

دو همسایه شمالی ایران از سال ۱۹۸۸ بر سر کنترل قره‌باغ در جنگ بودند و با وجود اعلام آتش بس در سال ۱۹۹۴، در مقاطع مختلف با هم درگیر شده‌اند. دور جدید درگیری‌ها در این منطقه که در داخل آذربایجان قرار دارد اما عمده جمعیت آن را ارامنه تشکیل می‌دهد، از ۲۷ سپتامبر (ششم مهر) آغاز شد.

ارمنی‌های ناگورنو قره باغ در سال ۱۹۹۱ و پس از فروپاشی شوروی اعلام استقلال کردند.

در جریان تبادل آتش سه هفته گذشته، مناطق مرزی ایران نیز در امان نبوده و استان‌های آذربایجان در شمال غرب ایران تاکنون چندین بار مورد اصابت گلوله های خمپاره قرار گرفته‌اند. وزارت امور خارجه ایران خواستار توقف درگیری‌ها و آغاز مذاکرات سیاسی برای حل و فصل اختلافات شده است.

هفته‌نامه نیوزویک سه‌شنبه شب در گزارشی در همین زمینه نوشت، ارمنستان به دنبال جلب حمایت ایران برای اعمال فشار بر جمهوری آذربایجان است و باکو از موضع تهران ابراز رضایت کرده است. اما هر دو کشور معتقدند که آمریکا، فرانسه و روسیه برای پایان دادن به درگیری‌ها کار چندانی نکرده‌اند.

نویسنده این مقاله با اشاره به گفت‌وگوهای تلفنی محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه ایران با همتایان آذربایجانی و ارمنستانی خود در روز جمعه و پیشنهاد او برای مذاکره دو طرف منازعه با حضور سه کشور ایران، ترکیه و روسیه، می گوید این پیشنهاد می‌تواند به نوعی مکمل تلاش‌های جاری گروه مینسک باشد.

گروه مینسک در سال ۱۹۹۲ توسط سازمان امنیت و همکاری در اروپا با هدف حل و فصل اختلافات باکو و ایروان بر سر منطقه ناگورنو قره باغ تشکیل شد. ایالات متحده، فرانسه و روسیه به طور مشترک ریاست این گروه را بر عهده دارند، که در چند هفته اخیر نیز برای توقف درگیری‌ها در تلاش بوده‌اند.

سفیر ارمنستان در آمریکا در اظهاراتی که به نشریه نیوزویک در مورد واکنش ایروان به پیشنهاد تهران ارسال کرده است می‌گوید، «ما برای رویکرد متوازن ایران و تلاش‌هایش در جهت یک راه حل مسالمت‌آمیز برای پایان دادن به درگیری‌ها در ناگورنو قره‌باغ که از ۱۹۹۱ ادامه دارد، ارزش قائلیم.»

واروژان نرسسیان در مورد پیشنهاد اخیر ظریف برای مذاکرات چندجانبه با حضور ایران، روسیه و ترکیه به نیوزویک گفت، «فکر می‌کنم ایران ظرفیت آن را دارد و می تواند برای مهار آذربایجان و ترغیب ترکیه به این که به آتش در ناگورنو قره‌باغ دامن نزد، از اهرم‌های فشار خود استفاده کند.»

ترکیه، که از نظر تاریخی روابط خوبی با ارمنستان ندارد، در این درگیری به شدت از آذربایجان حمایت می‌کند. ترکیه و جمهوری آذربایجان هر دو روابط خوبی با ایران دارند و به نظر نمی‌رسد که دست‌کم باکو مخالفتی با ایفای نقش تهران برای میانجیگری داشته باشد.

الین سلیمانف سفیر باکو در واشینگتن پیشتر در روز جمعه به پیشنهاد تهران واکنش نشان داده و از آن استقبال کرده است. وی در پاسخ به پرسش نیوزویک در این زمینه گفته است، «آذربایجان از هر پیشنهادی برای کمک به دستیابی به صلحی که به شدت در منطقه مورد نیاز است تقدیر می‌کند.»

این دیپلمات آذربایجانی نیز مانند همتای ارمنستانی خود به عملکرد گروه مینسک انتقاد دارد و می‌گوید «در طول ۲۸ سال گذشته، گروه مینسک سازمان امنیت و همکاری در اروپا برای میانجیگری بین دو طرف تلاش کرده، اما متاسفانه پیشرفت خیلی کمی در نتیجه آن مذاکرات حاصل شده است.»

با این حال، طرف ارمنستانی در مورد حضور ترکیه در مذاکراتی که دولت ایران پیشنهاد داده ابراز ناخشنودی کرده و سفیر ارمنستان به نیوزویک گفته است که احتمال شرکت حضور ایروان در چنینی مذاکراتی با حضور ترکیه، که به میزان زیادی از آذربایجان جانبداری می‌کند، کم خواهد بود.