چهار نوکیش مسیحی دستگیر شده در بهمن ماه گذشته، در مجموع به ۱۳ سال زندان محکوم شدند. «مسلم (هادی) رحیمی»، «سکینه (مهری) بهجتی»، «رامین حسن پور» و همسرش «کاترین (سعیده) سجادپور» به اتهام «شرکت در جلسات کلیساهای خانگی»، «ترویج مسیحیت صهیونیستی» و «اقدام علیه امنیت ملی» از سوی دادگاه انقلاب محکوم شدند. به جز این افراد، حدود یک ماه پیش هشت نفر از نوکیشان مسیحی در بوشهر نیز دستگیر شدند. از آمار کل افرادی که به دلیل تغییر دین در ایران دستگیر شده‌اند، اطلاع دقیقی در دسترس نیست. اما آن چه به وضوح به چشم می‌آید، در چند سال اخیر، تعداد قابل توجهی از نوکیشان مسیحی در کشور دستگیر شده‌اند. موج دستگیری این افراد پس از سخنرانی رهبر جمهوری اسلامی و هشدار او نسبت به افزایش کلیساهای خانگی شروع شد.

این در حالی است که مطابق با ماده ۱۸ اعلامیه جهانی حقوق بشر، هر انسانی محق به داشتن آزادی اندیشه، وجدان و دین است؛ این حق شامل آزادی عقیده، تغییر مذهب [دین]، و آزادی علنی [و آشکار] کردن آئین و ابراز عقیده، چه به صورت تنها، چه به صورت جمعی یا به اتفاق دیگران، در قالب آموزش، اجرای مناسک، عبادت و برگزاری آن در محیط عمومی یا خصوصی است و هیچ فردی حق اهانت و تعرض به فرد دیگری به لحاظ تمایز و اختلاف اندیشه ندارد.

اما قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران مبتنی بر اعلامیه حقوق بشر نیست، بلکه این قانون بر اساس فقه شیعه بنا شده است. از این رو در ادامه از نگاه فقه شیعه موضوع را بررسی می‌کنیم.

فقه شیعه در مورد مقوله «تغییر دین» چه می‌گوید؟

در مورد ارتداد فقهای شیعه نظرات مختلفی دارند. اما به هر روی کسی که از اسلام باز گردد از نظر فقه شیعه مرتد شناخته می‌شود. ارتداد بر دو نوع است: ۱- مرتد فطری (که از پدر و مادر مسلمان به دنیا آمده اما پس از مدتی دینش را تغییر می‌دهد). ۲- مرتد ملی (کسی که از پدر و مادر غیرمسلمان دنیا آمده، به اسلام گرویده اما مجددا از اسلام باز می‌گردد).

 احکام این دو نوع مرتد از جهاتی متفاوت است. براساس نظر برخی از فقهای شیعه، علی‌رغم تصریح نص قرآن به حق انتخاب دین، فرد مسلمان تنها در حوزه تحقیق آزاد است و حق تغییر دین ندارد. برخی دیگر معتقدند که می‌تواند تغییر دین دهد اما حق تبلیغ ندارد و سایر مسلمانان نیز باید از ارتباط با این فرد خودداری کنند. دلیل این موضوع را هم خطرات و عوارض اجتماعی گسترش تغییر دین در جامعه اسلامی عنوان می‌کنند. از این رو چون تزلزل در جامعه اسلامی خطر تلقی می‌شود، حکم مرگ را مجازات فرد مرتد می‌دانند. بنابه نظر اکثریت فقهای شیعه، حکم فرد مرتد برای مردان مسلمان‌زاده، در صورت تغییر دین مرگ است. اما زنان مرتد فطری شامل این قانون نمی‌شوند و برای آن‌ها حبس در نظر گرفته می‌شود. از این رو دو دسته آخر باید آن قدر در حبس نگه داشته شوند و شرایط بر آن‌ها سخت شود تا توبه کنند. اگر توبه نکردند باید تا پایان عمر در حبس باقی بمانند. در مورد مرتد ملی نیز تا سه روز به او فرصت توبه می‌دهند. اگر توبه کرد آزاد می‌شود. در غیر این صورت مجازات وی مرگ است. حکم مرتد ملی زن نیز به مانند مرتد فطری است. البته این احکام به صراحت در قرآن بیان نشده است، اما فقه شیعه حکم به این موضوع داده است.

چرا گرایش به تغییر دین در ایران افزایش یافته است؟

پس از انقلاب ۵۷، تلاش شد تا کلیه امور کشور بر اساس فقه شیعه تبیین شود. از این رو در طبقه حاکم، هر کس بیش از سایرین خود را دیندار نشان می‌داد، امکان رشد در ساختار سیاسی کشور را نیز می‌یافت. هر ساله مبالغ هنگفتی در جهت ترویج و توسعه شیعه در کشورهای خارجی مصرف شده است. در داخل کشور نیز تبلیغات از نخستین روزهای مدرسه آغاز می‌شود. اما شرایط به نحوی پیش رفت که هیچ کدام از این تلاش‌ها به هدف مورد نظر حکومت نرسیده است. به دلیل فشارهای اجتماعی و خفقان فرهنگی که با استناد به دین اسلام صورت گرفته، بسیاری از مردم ترجیح دادند تا مسیر دینی خود را تغییر دهند. دینی که آزادی اجتماعی آنان را تضمین کند و فشار روانی حاصل از آزادی رفتارهای عرفی را بکاهد. همچنین سیاست آمیخته با دین در جمهوری اسلامی و ناکارآمدی حکومت باعث شده تا فقر و ناهنجاری‌های اجتماعی لجام گسیخته در کشور، افراد بسیاری را نسبت به عملکرد اجتماعی دین ناامید کند. تفسیرهای مختلفی از دین سیاسی در این چهار دهه بیان شده که هیچ کدام نتوانسته زندگی مرفه، آزاد و امنی را برای مردم پدید آورد. به همین دلیل رویگردانی از دین اسلام و تغییر آن را می‌توان تا حد زیادی به پای حکومت نوشت.

از طرف دیگر ما وارد قرن ۲۱ شدیم. جهانی‌سازی و عصر اطلاعات مردم را با ظرفیت‌ها و کاستی‌های عقاید قبلی مواجه کرده و امکان قیاس را فراهم کرده است. از این رو سؤالات و نقدهای بسیاری بر عقاید فعلی وارد شده است. افزایش افراد بی‌دین و گرایش به تغییر دین تنها مختص به ایران نیست. اگرچه به نظر می‌رسد در ایران، موج تغییر دین، دست‌کم سریع‌تر از سایر نقاط خاورمیانه است. بسیاری از ایرانیانی که از کشور خارج می‌شوند به دلایل گوناگون دین خود را تغییر می‌دهند و یا اعتنایی به مذهب ندارند. در ایران نیز با توجه به اخبار دستگیری نوکیشان مسیحی، مشخص است که وضعیت به همین شکل است. همچنین تلویزیون‌ها و وب‌سایت‌های اینترنتی اجازه دسترسی شهروندان به اطلاعات را در مورد سایر ادیان فراهم کرد. به عبارت دیگر تبلیغ دین دیگر از انحصار روحانیت شیعه خارج شده است و معتقدان به ادیان دیگر نیز این امکان را یافتند تا دین خود را تبلیغ کنند.

علی‌رغم این که دین مسیحیت به عنوان یکی از ادیان رسمی در ایران شناخته می‌شود، اما تا مدت‌ها فروش انجیل و کتاب مقدس در ایران به شکل قاچاق صورت می‌گرفت. این در حالی است که انجیل برنابا که از سوی تمامی کلیساهای جهان جعلی است، در ایران به وفور منتشر می‌شود. علی‌رغم این تلاش‌ها، همچنان جاذبه مسیحیت برای بسیاری زیاد است. 

علی‌رغم این که به دلیل شرایط حاکم بر ایران، نظرسنجی و آمار افراد تغییر دین ‌داده مشخص نیست، اما تعداد نوکیشان مسیحی دستگیر شده می‌تواند، مانند مشتی نمونه خروار باشد.