ستاره‌شناسان نوع جدیدی از انفجار در کیهان را کشف کرده‌اند.

اجرامی که دانشمندان پس از دو سال سردرگمی در مورد داده‌های «بسیار عجیب» آنها توانستند دسته‌بندی‌شان کنند، برخی مشخصات مشترک با انواع قبلی انفجارها دارند، ولی به گفته محققان، تفاوت‌های مهمی هم با آنها دارند.

این کشفیات هنگامی آغاز شد که پژوهشگران در سال ۲۰۱۸ انفجار نامعمولی را رصد کردند که ویژگی‌ها و رفتار غیرمنتظره‌ای داشت. این جرم آسمانی را دانشمندانی از سراسر دنیا بررسی کرده بودند، ولی نتوانسته‌ بودند بفهمند چرا شبیه انفجار ابرنواختری است اما اختلافات عجیبی هم با آن دارد.

این جرم آسمانی در ابتدا بسیار درخشان بود، اما سپس طی چند روز خاموش شد.  

سپس در فاصله سال‌های ۲۰۱۶ تا ۲۰۱۸ پژوهشگران شروع به رصدِ دو انفجار دیگر کردند که ویژگی‌های عجیب مشابهی داشتند. اما توضیح چرایی آن دو انفجار نیز سخت می‌نمود.

یکی از این اجرام چنان سریع به حالتی بسیار درخشان رسید که دانشمندان خیال کردند شاید اشتباهی صورت گرفته است. دیگری ناگهان موادی را با سرعتی بیش از نصف سرعت نور به فضا پرتاب کرد و باعث شد پژوهشگران در این کشف خود حیران بمانند.

رافائلا مارگوتی از دانشگاه نورث‌وسترن، نویسنده همکار یکی از چند پژوهشی که راجع به این نوع انفجارهای جدید انجام شده است، گفت: «حدود دو سال طول کشید تا بفهمیم این پدیده چیست؛ فقط به این علت که بسیار عجیب بود.»

محققان سپس متوجه شدند که این سه جرم آسمانی ناشناخته، ویژگی‌های مشترکی دارند و معلوم شد نوع جدیدی از انفجار هستند که با باقی انواع آن متفاوتند. آنان این پدیده‌ها را نور تندگذر آبی (اف‌بات) نام دادند.

موادی که از این اف‌بات‌ها پرتاب می‌شود، جزو سریع‌السیرترین برون‌پاشی‌هایی است که در طبیعت دیده شده است. انفجارهایی بوده‌اند که سرعت مواد پرتابی از درون آن‌ها بیشتر بوده باشد، اما جِرم موادشان بسیار کمتر بوده است. بنابراین، این انفجارها نمونه‌ای از پدیده‌ای حاد از نوعی کاملاً جدید است.    

مارگوتی گفت: «گمان می‌کردیم منشأ پرسرعت‌ترین برون‌پاشی‌ها در طبیعت را می‌دانیم. گمان می‌کردیم چنان برون‌پاشی‌هایی فقط دو عامل می‌تواند داشته باشد، یا ستاره غول‌پیکری فرومی‌پاشد و اشعه گاما گسیل می‌کند، یا دو ستاره نوترون با یکدیگر ادغام می‌شوند. گمان می‌کردیم فقط همین دو عامل وجود دارد.»

«اما این پژوهش به ما نشان داد که عامل سومی هم می‌تواند چنین برون‌پاشی‌هایی ایجاد کند. موجود جدیدی هم وجود دارد که می‌تواند پدیده‌ای با همان قدرت ایجاد کند.»

ستاره‌شناسان می‌گویند احتمال دارد اف‌بات‌ها به همان ترتیبی پدید آمده باشند که سایر انفجارهای مهیب ابرنواختری و گامایی ایجاد شده‌اند؛ یعنی عمر خورشید بسیار بزرگی به پایان رسیده و منفجر شده است. اما تفاوت‌ها تازه پس از آن انفجار خود را نشان می‌دهد.  

معمولاً موج انفجار ابرنواختر و برون‌پاشی مواد از آن کروی‌شکل است و وقتی صفحه گردی در اطراف آن شکل می‌گیرد، ممکن است پرتوی گامایی به کل جهان گسیل کند که این صفحه گرد «موتور» آن است. اما اف‌بات فرق دارد، چون صفحه گرد آن از جنس مواد غلیظی است که احتمالاً درست پیش از انفجار از ستاره بیرون تراویده است.

وقتی موج این انفجار به این مواد برخورد می‌کند، موجب گسیل نوری آبی می‌شود که دانشمندان توانستند در پرتو آن برای اولین بار این اجرام را ببینند.

این محققان یافته‌های خود را در مقاله‌های جدیدی آورده‌اند که در نشریه‌های استروفیزیکس ژورنال لترز و استروفیزیکال ژورنال منتشر شده است.