خطرهای پنهان آلودگی پلاستیک چیست؟

تا اوایل قرن بیستم، جهان به کلی خالی از محصولات پلاستیکی بود. فلز، شیشه، چرم، چوب، سنگ، استخوان و سرامیک، معمول‌ترین مواد مورد استفاده روزمره بشر بود.

نخستین پلاستیک مصنوعی تحت عنوان «بِیک لایت» در سال ۱۹۰۷ توسط یک شیمیست بلژیکی به نام لیوُ بِیکلَند در نیویورک تولید شد.

کمی بیش از یکصد سال بعد، انسان دنیای جدیدی ساخته که سخت به پلاستیک متکی است. تقریبا نمی‌توان دنیا را بدون وجود پلاستیک مجسم کرد.

أنواع قابل انعطاف پلاستیک که سبک، ارزان و ضد آب است در الیاف لباس، قطعات داخل اتوموبیل، هواپیما یا ساختمان به کار می‌رود. می‌توان از آن برای بسته بندی غذا و نوشابه در ظرف و بطری‌های تمیز و ابزار پزشکی برای نجات جان مردم استفاده کرد.

اما اشتهای ما برای این ماده جالب، باعث شده کره زمین را با آن اشباع کنیم.

بسیاری از انواع پلاستیک قرن‌ها یا هزاران سال طول می‌کشد تا تجزیه شوند. یک پوشک یکبار مصرف بچه، پانصد سال طول می‌کشد تا در محیط از بین برود. تمام پوشک‌های پلاستیکی که در طول تاریخ بشر استفاده شده، هنوز به صورتی در محیط زیست مانده‌اند.

اخیرا نشان داده شد چگونه اقیانوس‌های ما به انبار عظیم زباله‌های پلاستیکی تبدیل شده است.

سازمان «صلح سبز» گزارش داده است سالیانه حدود دوازده میلیون و هفتصد هزار تُن پلاستیک به اقیانوس‌ها ریخته می‌شود، یعنی بدون وقفه، دقیقه‌ای یک بارِ کامیون.

جدا از این که شواهد آن را به چشم می‌بینیم، رسانه‌ها هم به این معضل توجه نشان داده‌اند.

تصاویر نهنگ‌هایی که بر اثر بلعیدن هزاران کیلو پلاستیک خفه شده‌اند، لاک پشت‌هایی که در تورهای پلاستیکی رها شده، گیر کرده‌اند و اجساد پرندگانی که تکه‌های پلاستیک را به اشتباه با غذا خورده‌اند، به برجسته کردن این مسأله اضطراری کمک کرده است. 

اما آنچه کمتر به آن توجه شده گستردگی ناپیدا و نفوذ پلاستیک در اساس حیات ما، یعنی خوردن، نوشیدن و نفس کشیدن است که هر بار با هریک از آنها ذرات پلاستیک بیشتری وارد بدنمان می‌کنیم.

بر اساس گزارشی که امروز منتشر شد، یک فرد معمولی سالیانه تا یکصد و بیست هزار ذره پلاستیک از طریق خوردن و تنفس وارد بدنش می‌کند.

کسانی که از آب بطری استفاده می‌کنندِ، تنها از همان منبع، یکصد و سی هزار ذره پلاستیک در سال وارد دستگاه هاضمه‌شان می‌شود. حتی کسانی که تنها آب شیر می‌نوشند هم از راه نوشیدن آب، سالیانه چهارهزار ذره پلاستیک وارد بدنشان می‌کنند.

حجم عظیم پلاستیک که به دریاهای‌مان سرازیر می‌کنیم همراه با ذرات پلاستیکی که به هوا می‌فرستیم، بر چرخه غذای موجودات تاثیر گذاشته است.

تجربه نشان داده است پلاستیک می‌تواند عواقب وخیمی برای آبزیان داشته و دستگاه هاضمه آنها را مسدود کند، رفتارشان را تغییر بدهد و عقیم‌شان کند.

ذرات کوچک پلاستیک که کمتر از پنج میلیمتر طول دارند، پس از تجزیه به ذرات بسیار کوچکتری به نام «نانوُ پلاستیک» تبدیل می‌شوند که طولشان از یکصد میلیاردیم متر تجاوز نمی‌کند. این ذرات قادرند از غشاهای سلولی گذشته و مستقیما در تماس با اعضا و بافت‌های بدن قرار گیرند. 

اما اطلاعات چندانی از تاثیر مستقیم وجود میکروپلاستیک و نانوُپلاستیک در بدن انسان در دست نیست.

هرچند به اطلاعات بیشتری در این مورد نیاز است، اما لازم است برای به حداقل رساندن پسمانده‌های غیر لازم که وارد چرخه غذا می‌شود، تلاش کنیم.

یک گزارش رسمی برآورد کرده که تا سال ۲۰۲۵، مقدار پسمانده‌های پلاستیک در دریاها سه برابر خواهد شد.

حتی اگر نهایتا متوجه شویم که ذرات پلاستیک در سطح کنونی به انسان لطمه نمی‌زند، بازهم فرصت را از دست داده‌ایم. در حالی که سالیانه میلیون‌ها پرنده و بیش از یکصدهزار پستاندار دریایی از پلاستیک ازبین می‌روند، شاید تا آن موقع دیگر چندان از چرخه غذا باقی نمانده باشد.