با افزایش شمار مبتلایان ایرانی کروناویروس (کویید-۱۹) در استرالیا و ثبت نخستین مورد مرگ ناشی از این بیماری، توجه رسانه‌ها و جامعه استرالیا  به نام «ایران» جلب شده است.

دولت استرالیا روز شنبه، کمتر از ۲۴ ساعت پس از تایید نخستین مورد ابتلای یک مسافر از ایران به کووید-۱۹ اعلام کرد که سفر شهروندان مقیم ایران به استرالیا ممنوع است،‌ مگر اینکه تا دو هفته پس از خروج از ایران در کشور ثالث قرنطینه شوند (باتوجه به دوره نهفتگی دو هفته‌ای ویروس). شهروندان ایرانی-استرالیایی نیز باید به محض ورود به استرالیا برای دو هفته در خانه قرنطینه شوند.

دولت اسکات موریسون، نخست‌وزیر راست‌گرا و لیبرال استرالیا با تاکید بر در اولویت قرار داشتن سلامت و امنیت شهروندان استرالیا از این تصمیم که ماه گذشته در مورد شهروندان چینی نیز اتخاذ شده بود، دفاع کرده است. وزارت امور خارجه استرالیا هم به طور جدی در مورد سفر به ایران به شهروندان استرالیایی هشدار داده و از آنهایی که هنوز در ایران هستند، می‌خواهد هرچه زودتر بازگردند.

سفر ۱۰ هزار کیلومتری کرونا

از تابستان امسال، با بازداشت زوج استرالیایی جولی‌ کینگ و مارک فرکین به دلیل به پرواز درآوردن پهپاد در جاجرود و پس از آن علنی شدن بازداشت دست‌کم یک شهروند استرالیایی دیگر (کایلی مور گیلبرت،‌استاد دانشگاه ملبورن) به اتهام جاسوسی، نام ایران بیش از گذشته در رسانه‌های استرالیا مطرح بود.

اکنون با ثبت چهارمین مورد ابتلا به ویروس کرونا که به تازگی از ایران بازگشته، نام ایران برای بخشی از جامعه استرالیا علاوه بر شهروندان بازداشت‌ شده، یادآور ویروسی است که از بیش از ۱۰ هزار کیلومتر آن‌سوتر، به خاک این کشور سفر کرده است.

همزمان تصاویر یک مرد و پسر نوجوانی که ضریح و در و دیوار اماکن مقدس در ایران را «می‌بوسند» و «می‌لیسند»،‌ به عنوان مرجع خبری رسانه‌های استرالیایی مورد استفاده قرار می‌گیرد تا عمق بی‌تدبیری و سوء‌مدیریت مقامات جمهوری اسلامی را به تصویر بکشند. به نحوی که شبکه‌ خبری «اس‌بی‌اس»، یکی از معروف‌ترین شبکه‌های خبری استرالیا در گزارشی تحت عنوان «لیسیدن حرم با وجود شیوع کرونا، نگرانی‌ها را تشدید کرد»،‌ به طور مفصل به این ویدئوها پرداخته و واکنش تهران به گسترش پرشتاب کروناویروس در ایران را زیر سئوال برده است. این گزارش این نکته را خاطرنشان می‌کند که حکومت به دلایل مذهبی، قم را ایزوله نکرد.

اقدامی که به گفته کارشناسان در همان مراحل نخست شیوع بیماری در این شهر ضروری بود و می‌توانست در کنترل سرایت آن به دیگر شهرها موثر باشد.

«ای‌بی‌سی» نیز برای گزارش ویژه پوشش خبری شیوع کرونا در استرالیا، تیتر «شمار بیشتری از استرالیایی‌ها که از ایران بازگشته‌اند به کرونا مبتلا هستند» را انتخاب کرد.

این گزارش حاکی از آن است که یک مرد ۴۰ سال و یک زن حدود ۵۰ ساله که از سفر به ایران بازگشته‌اند،‌ تعداد موارد ابتلا به کرونا در ایالت نیوسوث‌ولز را به شش نفر افزایش دادند. این دو نفر در پروزاهای جداگانه حدود یک هفته قبل به استرالیا آمده بودند و به تازگی علائم بیماری در آنها ظهور کرده است.

زن دیگری نیز که در دهه سوم زندگی خود به سر می‌برد در ایالت ویکتوریا به کرونا مبتلا است. او هم هفته گذشته از ایران بازگشته بود.

مورد دیگری از ابتلا به بیماری نیز اوایل هفته جاری در شهر گلدکوست در ایالت کویینزلند گزارش شد. زنی که از ایران بازگشته بود و تا پیش از اینکه علایم بیماری در او تشدید شود، در یک سالن زیبایی مشغول به کار بود. یک مورد ابتلای دیگر با منشاء مسافران ایرانی نیز در ایالت تاسمانی گزارش شده است. 

تفاوت عملکرد تهران و کنبرا

بدون تردید ایران و استرالیا از نظر سیاسی، ‌اقتصادی و اجتماعی تفاوت‌های فاحشی با یکدیگر دارند که بر توانایی دولت‌ها بر مدیریت بحران‌ها نیز تاثیرگذار است. اما قرار گرفتن نام ایران،‌ استرالیا و کروناویروس در کنار یکدیگر، ناگزیر زمینه را برای مقایسه عملکرد دو کشور در مقابله با یک ویروس مرگبار فراهم می‌کند. 

چین، بزرگترین شریک تجاری استرالیا است. استرالیا تنها در سال گذشته حدود ۹۰ میلیارد دلار کالا به چین صادر کرده و ارزش روابط تجاری دوجانبه به ۲۰۰ میلیارد دلار می‌رسد. تنها گردش مالی یک میلیون و ۲۰۰ هزار گردشگر چینی در استرالیا ۲۰ میلیارد دلار در سال است. بیش از یک سوم ظرفیت دانشگاه‌های استرالیا نیز با دانشجویان چینی پر شده و موسسه «هانی‌وود» پیش‌بینی می‌کند که دانشگاه‌ها بیش از ۵ میلیارد دلار از کاهش شمار دانشجویان چینی ضرر کنند. بازار مسکن هم از خریداران و سرمایه‌گذاران چینی سود کلانی می‌برد.

با این حال با گسترده‌تر شدن شیوع کروناویروس، دولت استرالیا اعلام کرد آنچه در اولویت قرار دارد سلامت شهروندانش است. به این ترتیب شهروندان چینی مقیم چین تنها درصورتی می‌توانند وارد استرالیا شوند که تا دو هفته پس از خروج از چین در کشور ثالث اقامت کرده باشند (درجه هشدار مشابه سفر شهروندان ایران). سفر همه شهروندان استرالیایی به چین نیز ممنوع شده است. سالیانه ۱۵۲ هزار استرالیایی به چین سفر می‌کنند.

اهمیت سیاسی و اقتصادی چین برای ایران نیز بسیار زیاد است. چین از معدود کشورهایی است که هنوز کانال‌های ارتباطی خود را برای یکه‌تازی در بازار بی‌رقیب و مملو از پتانسیل ایران، باز نگاه‌داشته است. اما تداوم سیاست انزواطلبانه مبتنی بر باورهای ایدئولوژیک جمهوری اسلامی مانع از آن می‌شود که هواپیمایی ماهان در اوج گسترش ویروس کرونا از چین به دیگر کشورها،‌ پروازها در مسیر این کشور را متوقف کند یا برای سفر شهروندان چینی محدودیت‌های جدی اعمال کند.

از سوی دیگر دولت استرالیا علاوه بر اعلام مشخصات مربوط به پرواز مسافران ایرانی مبتلا به کرونا، از همه مسافرانی که در این پروازها بودند، می‌خواهد هرچه سریعتر برای بررسی احتمال ابتلا به کووید-۱۹ اقدام کنند.

اما باوجود اینکه وزیر بهداشت ادعا می‌کند منشاء کرونا در ایران یک تاجر بوده که به چین سفر کرده بود،‌ هیچگاه اطلاعات مربوط به سفر او در اختیار عموم مردم قرار نگرفت تا افرادی که با او همسفر بوده‌اند، برای تست یا قرنطینه اقدام کنند. همانگونه که روشن نشد طلبه‌ها یا تکسنین‌های چینی که گفته شده منشاء شیوع بیماری در قم بودند با چه پروازی آمده بودند و چه افرادی همسفر آنها بودند.

اطلاع رسانی شفاف در مقابل پنهان‌کاری سیستماتیک

از زمان بروز نخستین نشانه‌های شیوع کروناویروس در استرالیا، دولت به طور کامل و شفاف و به طور لحظه‌ای در مورد تعداد مبتلایان و و احتمال فراگیری و قربانی‌های بیشتر اطلاع‌رسانی کرده است. دولت با استناد به طرح‌هایی که از سال‌ها قبل با پیش‌بینی احتمال شیوع یک بیماری همه‌گیر در استرالیا تهیه شده و همه ساله به‌روز شده است، سطحی از اطمینان خاطر واقع‌بینانه را در جامعه پدید می‌آورد، اما در عین حال افکار عمومی را نسبت به خطر همه‌گیری این ویروس در استرالیا حساس نگاه‌می‌دارد.

بر خلاف مقامات وزارت بهداشت ایران که تا هفته‌ها گزارش‌های مربوط به شیوع کرونا را تکذیب می‌کردند، وزارت بهداشت و متخصصان استرالیایی از مدت‌ها قبل و پیش از افزایش شمار مبتلایان به ۶۰ نفر، هشدار داده بودند که این یک بحران جهانی است و استرالیا نیز از آن مستثنی نخواهد بود.

در دی‌ماه، همزمان با پرده‌برداری مقامات چین از عمق فاجعه در شهر ووهان به عنوان کانون ویروس کرونا؛ گرگ هانت،‌ وزیر بهداشت استرالیا اعلام کرد که ۱۲ میلیون ماسک آماده ارسال به هر منطقه‌ای در استرالیا است و تا کنون نیز یک میلیون و ۴۰۰ هزار ماسک بین پزشکان، پرسنل بخش درمانی، داروخانه‌ها و آژانس‌های دولتی توزیع شده است. در همین حال برخی مواد بهداشتی و محصولات ضدعفونی‌ کننده با تخفیف عرضه می‌شود. برنامه‌های تلویزیونی نیز در مورد پیش‌گیری از کرونا و همچنین میزان و نوع ذخیره غذایی و بهداشتی مورد نیاز یک خانواده در صورت همه‌گیر شدن کروناویروس در استرالیا اطلاع‌رسانی می‌کنند.

البته بخشی از جامعه استرالیا نیز مانند دیگر کشورهای جهان پس از اطلاع از گسترده‌تر شدن شیوع بیماری و ثبت نخستین مورد مرگ، اقدامات پیش‌گیرانه برای خرید و ذخیره مواد غذایی و ضدعفونی‌ کننده را تشدید کرده است. هرچند در هفته اخیر گزارش‌هایی از خالی شدن قفسه برخی فروشگاه‌های زنجیره‌ای از ماسک و محصولات ضدعفونی کننده  منتشر شد، مقامات استرالیا تاکید دارند که هیچ کمبودی وجود ندارد و محصولات مورد نیاز فروشگاه‌ها تامین می‌شود.

این در حالی است که ریچارد داتون، وزیر کشور استرالیا روز یکشنبه در گفتگو با تلویزیون ای‌بی‌سی به اطلاع‌رسانی غیرشفاف در مورد شیوع کرونا در ایران اشاره کرد و گفت: «درباره عدم اطلاع‌رسانی از ایران و ارایه آمار شفاف نگرانی وجود دارد.» این موضوعی است که برخی دیگر از کشورها از جمله ایالات‌متحده و گروهی از نهادهای حقوق بشری و رسانه‌ای نیز به آن اشاره کرده‌اند.

شیوع کرونا در ایران با ثبت دو مورد مرگ در قم در چهارشنبه ۳۰ بهمن‌ماه اعلام شد. در حال حاضر آمار رسمی قربانیان کرونا ۵۴ نفر و آمار مبتلایان حدود هزار نفر اعلام می‌شود.

این در حالی است که نتیجه برخی تحقیق‌ها، گزارش‌های میدانی و حتی اظهارات مقامات داخلی از جمله نماینده قم، حاکی از آن است که کرونا دست‌کم از یک ماه پیش (و بیشتر) در ایران شیوع پیدا کرده بود، اما پنهان نگاه‌داشته شد. آمار غیررسمی تعداد قربانیان در ایران را بیش از ۳۰۰ نفر و تعداد مبتلایان را بیش از ۱۸ هزار نفر اعلام می‌کند. تنها در چهار ماه گذشته دو نمونه دیگر از این پنهان‌کاری سیستماتیک، در سرکوب خشن معترضان آبان‌ماه که هنوز تعداد کشته‌های آن اعلام نشده و سه روز انکار و لاپوشانی برخورد موشک به هواپیمای اوکراینی با ۱۷۶ مسافر بر فراز ایران که همچنان جعبه سیاه آن باز نشده باقی مانده، به ثبت رسید.

با این وجود جمهوری اسلامی تنها حکومتی است که در جمع ‌ده‌ها کشوری که موارد ابتلا به کرونا در آنها به ثبت رسیده و جلوتر از استرالیا که نخستین نمونه آزمایشگاهی کروناویروس را تولید کرد،‌ ادعای «مهار» و«شکست» آن در «آینده نزدیک» را مطرح می‌کند و برای «سرکوب» کرونا، یگان ویژه ضدشورش را به سطح شهرها می‌آورد.