سفر دو روزه این هفته دونالد ترامپ به هند با توجه به افزایش همکاری روسیه و چین در همه زمینه‌ها، نشان می‌دهد که آمریکا برای ایجاد توازن در منطقه اهمیت خاصی به روابط با هند می‌دهد.

روابط هند و آمریکا در سال‌های اخیر روند رو به رشدی را تجربه کرده است. از سوی دیگر می‌توان ادعا کرد که سطح روابط آمریکا و چین همواره تابعی از روابط چین و روسیه بوده است. هم اکنون اقتصاد چین با توجه به گسترش ویروس کرونا، با بحران جدی مواجه شده است.

در دوران اوباما سفرهای متعددی بین مقامات کشور برای گسترش روابط دوجانبه انجام شد. با توجه به تغییر عمده در سیاست خارجی و اولویت منطقه آسیا-پاسیفیک در سیاست خارجی این کشور، جایگاه هند در سیاست خارجی آمریکا افزایش یافت. در دروان اوباما، دولت او با هدف افزایش سطح همکاری‌ها و افزایش حجم تجارت با هند، چندین پیشنهاد همکاری در حوزه‌های تکنولوژی، تجارت، انرژی و دفاعی به این کشور داده بود.

افزایش حجم تجارت

با توجه به تداوم رشد اقتصادی هند، این کشور در دو دهه اخیر به یکی از شرکای عمده تجاری آمریکا تبدیل شده است. حجم تجارت بین دو کشور از ۱۹۹۹ تا سال ۲۰۱۸، از ۱۶ میلیارد دلار به رقم ۱۴۲ میلیارد دلار رسیده است. در سال ۲۰۱۸ صادرات آمریکا به هند، حدود ۵۸.۷ میلیارد دلار بود. در همین مدت واردات آمریکا از هند هم ۸۳.۹ میلیارد دلار و کسری تراز تجاری آمریکا در این سال برابر با ۲۵.۲ میلیارد دلار بوده است. کسری تراز تجاری دو کشور در سال ۲۰۱۶، که ترامپ به قدرت رسید، ۳۰ میلیارد دلار بود. آمار نشان می‌دهد که در این سه سال به طور مداوم کسری تراز تجاری در حال کاهش است.

هند در حال حاضر هشتمین شریک تجاری آمریکاست. یکی از دغدغه‌های دولت ترامپ کاهش کسری تراز تجاری با دیگر کشور‌هاست که در این راستا، آمریکا پس از مذاکرات متعدد و طولانی توانست فاز اول قرارداد تجاری با چین را به امضا برساند. با توجه به تمامی‌ تلاش‌های دولت ترامپ برای کاهش کسری تجاری با چین، آمار نشان می‌دهد در دوره ترامپ تراز تجاری نه تنها به نفع چین بوده بلکه افزایش نیز یافته است. در سال‌های اخیر مذاکرات متعددی بین آمریکا و هند برای حل مسئله تعرفه‌ها و کسر تراز تجاری صورت گرفت. انتظار می‌رود مذاکرات نهایی برای امضای قرارداد تجاری، در جریان سفر ترامپ به دهلی‌نو انجام شود.

خروج آمریکا از پیمان ترجیحی تجاری

در ماه ژوئن سال گذشته، دولت ترامپ از پیمان ترجیحی تجاری خارج شد که از دهه ۷۰ میلادی اجرا می‌شد. بر اساس این پیمان کشورهای در حال توسعه می‌توانستند محصولات تولیدی خود را بدون پرداخت عوارض گمرکی به بازار آمریکا صادر کنند. هند نیز در این سال‌ها توانست محصولات تولیدی خویش را در بازار آمریکا عرضه کند. دلیل اصلی دولت ترامپ برای خروج از این پیمان، این بود که دهلی‌نو شرایط دسترسی آزادانه محصولات آمریکایی در بازار هند را فراهم نکرده است. هند در پاسخ به افزایش تعرفه‌های آلومینیوم و فولاد صادراتی این کشور به آمریکا تعرفه‌هایی بر ۲۸ محصول آمریکایی در بازار خود اعمال کرد. این افزایش تعرفه‌ در پاسخ به اقدام واشینگتن در خروج از پیمان ترجیحی تجاری دو کشور بود.

همکاری در بخش انرژی

هند پس از چین، دومین بازار بزرگ انرژی است و همه کشورهای عمده تولید کننده انرژی، در صدد افزایش سهم خود در بازار انرژی هند هستند. در دوران ترامپ انرژی نقش فعال‌تری در سیاست خارجی این کشور ایفا می‌کند. در اکثر سفرهای خارجی ترامپ، صادرات انرژی به کشورهای هم‌پیمان آمریکا، یکی از محورهای اصلی مذاکرات ترامپ و بقیه دولتمردان این کشور با سران بقیه کشورها بوده است.

استقلال انرژی آمریکا فرصت مغتنمی ‌را برای این کشور در راستای افزایش صادرات انرژی در بازار جهانی انرژی فراهم آورده است و حتی این امکان را به دولت آمریکا داده است تا از سلاح تحریم صنعت انرژی کشورهای عمده تولیدکننده انرژی نیز بهره گیرد.‌ همان طور که دن برویلت، وزیر انرژی آمریکا، اواخر ژانویه در سخنرانی خود در اندیشکده آتلانتیک به آن اشاره کرد، استقلال انرژی آمریکا در خدمت منافع آمریکا و هم پیمانان این کشور در سطح جهان است.

نفت

تحریم صادرات نفت ایران باعث شد تا صادرات نفت آمریکا و بقیه رقبای ایران به هند افزایش یابد. پالایشگاه‌های هندی برای مصرف نفت آمریکا، اقدام به بهسازی و تطابق با خواص شیمیایی نفت خام آمریکا کردند تا کمبود نفت ایران در بازار هند احساس نشود. صادرات نفت آمریکا به هند از سال ۲۰۱۶ افزایش یافت. طبق آمار اداره اطلاعات انرژی آمریکا، در ماه نوامبر سال گذشته، این کشور بیش از ۶۵۰ هزار بشکه نفت به هند صادر کرده است. صادرات نفت بیشترین ارزش را در بین اقلام صادراتی آمریکا به هند داشته، به طوری که در سال ۲۰۱۹، ارزش نفت صادراتی آمریکا به هند، حدود ۵.۶۴ میلیارد دلار بوده است.

ال ان جی

با توجه به افزایش سهم ال ان جی در سبد جهانی انرژی، آمریکا قصد دارد صادرات ال ان جی به هم پیمانان خود را افزایش دهد و در میان‌مدت به بزرگ‌ترین صادر کننده ال ان جی تبدیل شود. بنا به گزارش خبرگزاری رویترز، قرار است در جریان سفر ترامپ قراردادی بین بزرگ‌ترین شرکت وارد کننده گاز هند و شرکت آمریکایی تلارین به امضا برسد. بر اساس این گزارش، شرکت هندی پترونت ال ان جی در پروژه دریفت وود در ایالت لوئیزیانا ۲۷.۵ میلیارد دلار سرمایه گذاری خواهد کرد. به این ترتیب با در دست داشتن سهام خواهد توانست سالانه ۵ میلیون تن گاز مایع طبیعی از آمریکا دریافت کند. قیمت گاز صادراتی به هند ۶ دلار در هر یک میلیون واحد گرمایی بریتانیا خواهد بود.

تلاش دولت ترامپ برای جبران کسری تراز تجاری باعث شد این کشور از کلیه امکاناتش برای افزایش صادرات به شرکای تجاری خود اقدام کند. امضای فاز اول قرارداد تجاری با چین، این امکان را فراهم خواهد کرد که آمریکا در حدود ۵۰ میلیارد دلارد نفت و ال ان جی به این کشور صادر کند. باید توجه داشت که در حال حاضر چین با ویروس کرونا درگیر است و اگر بتواند این مشکل را حل کند، و به مفاد قرارداد تجاری با آمریکا پایبند باشد، شاهد کاهش سهم کشورهای عمده صادرکننده انرژی در بازار چین خواهیم بود.

 اگر در جریان سفر ترامپ به هند توافق کلی درباره تعرفه‌ها صورت گیرد و قرارداد تجاری بین دو کشور امضا شود، آمریکا ضمن افزایش سطح همکاری با هند در همه زمینه‌ها می‌تواند به تامین‌کننده اصلی انرژی هند تبدیل شود. عربستان سرمایه‌گذاری عظیمی‌ در زیر ساختار انرژی هند انجام داده است و می‌تواند سهم خود را در بازار هند حفظ کند. شرایط اما برای روسیه، عراق و قطر پس از امضای قرارداد تجاری هند و آمریکا با گذشته تفاوت خواهد کرد. ایران هم که فعلا در بازار انرژی هند و امنیت انرژی این کشور نقش عمده‌ای ایفا نمی‌کند.

به نظر می‌رسد آمریکا برای ایجاد توازن در منطقه و با توجه به روابط چین و روسیه، خواهان تنش در روابطش با هند نیست. امضای قرارداد تجاری احتمالی، فرصت مناسبی برای افزایش همکاری دو کشور خواهد بود و طبیعی است که صنعت انرژی آمریکا بیشترین بهره را از افزایش سطح همکاری دو کشور خواهد برد. با توجه به اینکه کسری تراز تجاری آمریکا با چین، چندین برابر کسری تراز تجاری این کشور با هند است، به نظر نمی‌رسد سیاست اقتصادی این کشور درقبال هند، مشابه سیاست اقتصادی این کشور در مقابل چین باشد.