حملات اخیر پاکستان به کابل و پکتیکا بار دیگر ناتوانی و آسیب‌پذیری طالبان را در دفاع از حریم هوایی افغانستان آشکار ساخت. در این حملات که روز پنجشنبه ۱۷ مهر انجام شد، پاکستان بار دیگر نشان داد که طالبان هیچ کنترلی بر آسمان این کشور ندارند؛ واقعیتی که در چهار سال حاکمیت دوباره آنان بارها عیان شده است. حریم هوایی افغانستان در این مدت چندین بار، اغلب از سوی پاکستان، نقض شده و طالبان جز ابراز نارضایتی و صدور بیانیه کار دیگری نکرده‌اند.  

اسلام‌آباد پیش‌تر بارها هشدار داده بود که در چارچوب مبارزه با «تروریسم» وارد قلمرو افغانستان خواهد شد. پس از آخرین حملات، خواجه محمد آصف، وزیر دفاع پاکستان، در حساب اکس خود نوشت که اگر «خوارج» (اصطلاحی که مقام‌های پاکستانی برای اعضای تحریک طالبان پاکستان یا تی‌تی‌پی به کار می‌برند) در خاک پاکستان دست به حمله بزنند، اسلام‌آباد «مجبور» خواهد شد وارد افغانستان شود. او تاکید کرد که در چنین شرایطی، انجام حملات در خاک افغانستان حق مشروع پاکستان است و افزود: «کابل تاکنون نتوانسته هیچ تضمینی بدهد که خاک این کشور علیه ما استفاده نشود.»  

این موضع‌گیری آشکار از سوی یکی از بلندپایه‌ترین مقام‌های نظامی پاکستان پیامی صریح دارد: اسلام‌آباد در «مبارزه با تی‌تی‌پی» خود را به مرزهایش محدود نمی‌داند و احتمال تکرار حملات هوایی در خاک افغانستان جدی است. در این میان، طالبان هیچ ابزاری برای مقابله با این حملات یا رهگیری پهپادها در اختیار ندارند و همین ناتوانی عملا دست پاکستان را برای انجام عملیات هوایی حتی تا قلب کابل باز گذاشته است.  

پاکستان طی سال‌های گذشته بارها از طالبان خواسته است علیه گروه‌های ستیزه‌جو و تروریستی که امنیت آن کشور را تهدید می‌کنند اقدام کنند، اما طالبان در برابر تحریک طالبان پاکستان (تی‌تی‌پی)، که طی چهار سال اخیر حملاتشان را چند برابر کرده‌اند، واکنشی قاطع نشان نداده‌اند. اسلام‌آباد مدعی است که فرماندهان و جنگجویان تی‌تی‌پی حملاتشان را از قلمرو افغانستان طرح‌ریزی و اجرا می‌کنند، اما طالبان این اتهامات را رد می‌کنند و افزایش حملات در مناطق قبایلی پاکستان را «مسئله داخلی» آن کشور و بی‌ربط به افغانستان می‌دانند. این در حالی است که ارتباط نزدیک رژیم طالبان و تی‌تی‌پی از زمان جنگ این گروه با آمریکا و متحدان آن شکل گرفته است. در آن زمان بخشی از جنگجویان تی‌تی‌پی در حمایت از طالبان در افغانستان جنگیدند.

طالبان در حالی کنترل جغرافیایی افغانستان را در دست دارند که ابزار دفاعی لازم را در اختیار ندارند. تنها چند فروند چرخبال بلک هاوک آمریکایی و شماری چرخبال روسی فرسوده در اختیار دارند؛ تجهیزاتی که توان مقابله با نیروی هوایی قدرتمند پاکستان را ندارد. پاکستان ازجمله کشورهای منطقه است که یکی از پیشرفته‌ ترین ناوگان‌های هوایی را در اختیار دارد. 

در اوج این درماندگی، وزارت دفاع طالبان در واکنش به حملات اخیر بیانیه‌ای صادر کرد و اقدام پاکستان در کابل و پکتیکا را «ناپسند و بی‌سابقه در تاریخ دو کشور» خواند. در این بیانیه به نقل از ملا یعقوب مجاهد، وزیر دفاع طالبان، آمده است: «اگر وضعیت بحرانی شود، پیامدهای آن برعهده ارتش پاکستان خواهد بود.»  

همزمان، امیرخان متقی، وزیر خارجه طالبان، که در دهلی نو به سر می‌برد، در گفتگو با رسانه‌های هندی تایید کرد که پاکستان «به برخی مناطق افغانستان حمله کرده است». او به اسلام‌آباد هشدار داد که «صبر افغان‌ها را نیازماید» و از سرنوشت اتحاد جماهیر شوروی پیشین، ایالات متحده، بریتانیا و ناتو در افغانستان عبرت بگیرد.  

در دوران نظام جمهوریت مورد حمایت ایالات متحده و ناتو، هیچ‌ یک از همسایگان افغانستان جرئت نداشتند به خاک این کشور حمله کنند. در آن زمان، نیروهای ناتو در فرودگاه‌های اصلی افغانستان مستقر بودند و با سامانه‌های پیشرفته راداری و دفاعی هرگونه تهدید را دفع می‌کردند.  

اما پس از سقوط حکومت جمهوری افغانستان در اوت ۲۰۲۱، ایالات متحده هنگام خروج نیروهایش بخش زیادی از تجهیزات دفاع هوایی و سامانه‌های رصد پرواز را از کار انداخت یا نابود کرد تا این ابزار در اختیار طالبان قرار نگیرد. این اقدام از دید آمریکا اقدامی پیشگیرانه بود، زیرا داشتن نیروی هوایی مدرن در دستان طالبان تهدیدی بالقوه برای همسایگان و جامعه جهانی تلقی می‌شد.  

افرادی رژیم طالبان را رهبری می‌کنند که در دو دهه نظام جمهوریت از هیچ حمله مسلحانه، انفجاری و انتحاری بر اهداف نظامی و غیرنظامی در افغانستان دریغ نکردند. با چنین پیشینه‌ای، بی‌اعتمادی منطقه و جهان به تجهیز هوایی طالبان «طبیعی» است.  

در کنار حملات مکرر پاکستان به خاک افغانستان، بارها پهپادها و هواپیماهای تجسسی در آسمان کشور دیده شده‌اند، اما طالبان نه توان شناسایی آنها را دارند و نه جرئت پاسخگویی را. هنوز روشن نیست این پهپادها و هواپیماها متعلق به کدام کشورها هستند.  

ایالات متحده در ژوئیه ۲۰۲۲، در منطقه شیرپور کابل، با یک هواپیمای بدون سرنشین ایمن الظواهری، رهبر وقت شبکه القاعده، را هدف قرار داد و کشت. با این حال، طالبان تاکنون کشته شدن الظواهری در افغانستان را رسما تایید نکرده‌اند؛ موضعی که خود نشانه محدودیت اطلاعاتی و ضعف تسلط آنان بر آسمان کشور است.  

اینک در سایه حاکمیت مجدد طالبان، شمار زیادی از گروه‌های تروریستی و ستیزه‌جویان منطقه‌ای در افغانستان حضور دارند و کشورهای منطقه این وضعیت را تهدیدی مستقیم برای منافع خود می‌دانند. بیم آن می‌رود که همان‌گونه که پاکستان حملات هوایی‌اش را آغاز کرده، کشورهای دیگر نیز برای «دفاع از منافع خویش» به عملیات مشابه در قلمرو افغانستان دست بزنند.  

با این حال، افغانستان که در زمان نظام جمهوریت آسمانش در تسلط آمریکا و ناتو بود، اینک به میدان آزاد پهپادها و قدرت‌نمایی همسایگان بدل شده است؛ تصویری آشکار از اینکه رژیم طالبان در دفاع از حریم هوایی توانایی و اقتدار ندارد.