دبیرخانه شورای عالی امنیت ملی جمهوری اسلامی روز یکشنبه ۲۳ مهر در نخستین واکنش رسمی به توافق اخیر وزارت خارجه جمهوری اسلامی با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در قاهره، از عباس عراقچی و روند مذاکرات دفاع کرد و از قطعی نبودن اجرای تمامی مفاد این توافقنامه خبر داد.
در این بیانیه تاکید شده است که متن قرارداد امضاشده میان عباس عراقچی و رافائل گروسی، مدیرکل آژانس، پیش‌تر در کمیته هسته‌ای شورای عالی امنیت ملی بررسی و تصویب شده است و اجرای آن «تنها با تایید موردی» در این شورا ممکن خواهد بود. براساس این بیانیه، گزارش دادن درباره تاسیسات هسته‌ای آسیب‌دیده به آژانس، صرفا پس از «ایجاد شرایط امنیتی و ایمنی لازم» و با نظر شورا انجام می‌شود. همچنین گفته شد که با بازگشت تحریم‌های سازمان ملل و اجرای مکانیسم ماشه یا «هرگونه اقدام خصمانه علیه ایران» اجرای توافق متوقف خواهد شد.
محمد اسلامی، رئیس سازمان انرژی اتمی جمهوری اسلامی، نیز اعلام کرده است که جمهوری اسلامی در اعتراض به حمله آمریکا به تاسیسات هسته‌ای‌اش، در کنفرانس عمومی آژانس قطعنامه‌ای ارائه خواهد کرد. این موضع‌گیری‌ها تنها چند روز پس از امضای توافقنامه همکاری تازه ایران و آژانس در قاهره صورت گرفت، توافقی که هدف آن تعریف چارچوب جدیدی برای تعاملات پادمانی عنوان شده بود.
همزمان ایرنا، خبرگزاری رسمی دولت، در گزارشی تحلیلی «سند قاهره» را «توافقی مشروط» دانست و نوشت این سند به معنای اعطای چک سفید امضا به آژانس نیست. سارا معصومی، خبرنگار نزدیک به عباس عراقچی، در این گزارش تاکید کرده است که ادامه همکاری نظام ایران منوط به «پرهیز غرب از اقدامات خصمانه» است و هر زمان چنین اقداماتی صورت گیرد ایران اجرای توافق را متوقف خواهد کرد. ایرنا همچنین این توافق را فرصتی برای سخت‌تر کردن مسیر فعال‌سازی مکانیسم ماشه از سوی اروپا ارزیابی کرد و آن را ابزاری برای حفظ منافع ایران خواند.
اما واکنش‌های انتقادی نمایندگان مجلس شوراس اسلامی به این توافق هم به سرعت بالا گرفت. ابراهیم عزیزی، رئیس کمیسیون امنیت ملی مجلس، شنبه‌شب پس از نشست اضطراری این کمیسیون با حضور عراقچی، اعلام کرد که توافق قاهره می‌تواند مانع فعال‌سازی مکانیسم ماشه شود، «مگر اینکه اروپایی‌ها بدعهدی کنند.» او افزود در صورت اجرای مکانیسم ماشه، یکی از گزینه‌های ایران خروج از پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای (NPT) خواهد بود.
عزیزی تاکید کرد مجلس قصد دارد تطابق این توافق با قانون مصوب «الزام دولت به تعلیق همکاری با آژانس» را بررسی کند و در صورتی که در اجرای این قانون کوتاهی یا عدول شده باشد، مانع این توافق شود.
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
اعتراض‌های نمایندگان تنها به اظهارات کلی محدود نماند. عباس گودرزی، عضو هیئت‌رئیسه مجلس، امضای توافق در زمان تعطیلات تابستانی مجلس را «ابهام‌برانگیز» دانست و گفت کمیسیون امنیت ملی باید به‌طور ویژه موضوع را بررسی کند. امیرحسین ثابتی، نماینده تهران و از نزدیکان سعید جلیلی، نیز توافق را «خلاف منافع ملی» و «نقض مصوبه مجلس» توصیف کرد و خطاب به دبیر شورای عالی امنیت ملی نوشت: «اگر وعده رسیدگی به گروسی واقعی است، مجلس آماده حمایت است.»
همچنین جواد حسینی‌کیا، نماینده سنقر و کلیایی، پا را فراتر گذاشت و رافائل گروسی را «مامور موساد» خواند و تهدید کرد در صورت سفر او به ایران باید بازداشت شود.
محمود نبویان، دیگر نماینده منتقد، این توافق را «زمینه‌ساز جنگ بعدی» دانست و خواستار پاسخگویی فوری وزارت خارجه شد. کامران غضنفری و حمد رسایی نیز عراقچی را تهدید به استیضاح کردند.
واکنش‌های بین‌المللی نیز ابعاد تازه‌ای به این پرونده داده است. شبکه العربیه به نقل از یکی از مقام‌های وزارت خارجه آمریکا نوشت که ایران باید اقدامات ملموس انجام دهد و صرفا به توافق‌های نمایشی بسنده نکند. این مقام آمریکایی بار دیگر از تهران خواست غنی‌سازی اورانیوم را متوقف کند و جاه‌طلبی برای تولید سلاح هسته‌ای را کنار بگذارد.
هاوارد سالومون، نماینده ایالات متحده در شورای حکام آژانس، نیز هشدار داد اگر عدم همکاری با آژانس تداوم یابد، شورا باید آماده اقدامات بیشتری برای «پاسخگو کردن ایران» باشد.
از سوی دیگر، سه کشور فرانسه، آلمان و بریتانیا در بیانیه‌ای مشترک خطاب به شورای حکام تاکید کردند اکنون زمان اقدام عملی ایران است نه ارائه وعده‌های تازه. در این بیانیه به تعلیق تقریبا کامل فعالیت‌های پادمانی در ایران طی دو ماه و نیم گذشته اشاره شده و آمده است که جمهوری اسلامی هنوز درباره ذخایر اورانیوم با غنای بالا و سایت‌های آسیب‌دیده شفاف‌سازی نکرده است.
اروپایی‌ها تصریح کردند که موجودی اورانیوم غنی‌شده ایران «هیچ توجیه غیرنظامی معتبری» ندارد و نمی‌توان درمورد مسئله هسته‌ای ایران به همین شکل ادامه داد. آنها می‌گویند روند فعال‌سازی مکانیسم ماشه برای بازگشت تحریم‌های شورای امنیت آغاز شده و تنها در صورت تغییر فوری رویکرد تهران ممکن است متوقف شود.
عباس عراقچی در مقابل، در گفتگوی زنده تلویزیونی مدعی شد که آژانس پذیرفته است شرایط همکاری «مثل گذشته نباشد» و دسترسی به سایت‌ها به صورت موردی و با تمایز بین سایت‌های سالم و آسیب‌دیده انجام شود. او همچنین گفت آژانس پذیرفته که حمله به تاسیسات هسته‌ای ایران غیرقانونی بوده است. اما این اظهارات با روایت گروسی که از «امکان دسترسی کامل» سخن گفته بود مغایرت دارد و همین اختلاف‌نظر بر تردیدها درباره کارایی این توافق افزوده است.
مجموعه واکنش‌ها و تناقض‌های موجود نشان می‌دهد «سند قاهره» نه‌تنها بحران هسته‌ای ایران را مدیریت نکرده، که بر ابهام‌ها افزوده است. در حالی که اروپا و آمریکا بر اجرای فوری تعهدات پادمانی تاکید دارند، تهران همکاری را به مجوزهای موردی شورای عالی امنیت ملی مشروط کرده است.
این توافق حتی در داخل ایران هم با مخالفت شدید نزدیکان خامنه‌ای و شمار بسیاری از نمایندگان مجلس مواجه شده و به تهدید وزیر خارجه به استیضاح انجامیده است. در چنین شرایطی، فعال‌سازی مکانیسم ماشه از هر زمان دیگری محتمل‌تر است، زیرا به نظر می‌رسد رهبر جمهوری اسلامی و مقام‌های ارشد نظام به جای حرکت به سوی توافقی جامع که می‌توانست خطر جنگ و بازگشت تحریم‌ها را برطرف کند، تنها به یک توافق نمایشی با هدف جلوگیری از بازگشت تحریم‌ها دزپی فعال‌شدن مکانیسم ماشه بسنده کرده‌اند و همچنان بر سیاست‌های جنگ‌طلبانه و هسته‌ای خود اصرار دارند.
