به دستور امام‌ علی رحمان، رئیس‌‌جمهوری تاجیکستان، توزیع رایگان شاهنامه فردوسی در میان مردم آغاز شده است. طبق گزارش‌ها، برای هر خانواده تاجیک دو جلد شاهنامه در نظر گرفته شده تا مردم بیش از پیش با داستان‌های حماسی این اثر آشنا شوند و به ارزش‌های فرهنگی حوزه فارسی نزدیک شوند. دولت تاجیکستان این اقدام را بخشی از سیاست فرهنگی خود برای مقابله با افراط‌گرایی اسلامی می‌داند، زیرا باور دارد آشنایی با ادبیات و میراث تمدنی کهن، سپری در برابر اندیشه‌های افراطی و وارداتی است.  

این سیاست در ادامه تلاش‌های حکومت تاجیکستان برای تقویت زبان و فرهنگ فارسی است. تاجیکستان که پیش از استقلال در سال ۱۹۹۱ زیر سلطه زبان و فرهنگ روسی قرار داشت، اکنون می‌کوشد گام‌ به‌ گام سنت‌ها و آیین‌های تمدنی ایران بزرگ، همچون نوروز را احیا کند. توزیع شاهنامه و تجلیل از جشن‌های نوروزی دو روی یک سکه‌اند، هر دو با هدف تقویت هویت ملی و کاستن از نفوذ بنیادگرایی اسلامی طراحی شده‌اند.  

با این حال، دولت دوشنبه می‌داند که این مسیر آسان نیست. در سال‌های اخیر، بسیاری از شهروندان تاجیکستان در کنار گروه‌های تروریستی ازجمله داعش جنگیده‌اند. بازگشت این افراد به این کشور تهدیدی جدی برای امنیت داخلی آن به شمار می‌رود، زیرا آنان طی سال‌ها در معرض آموزه‌های افراطی قرار گرفته‌اند و اکنون اصلاحات دینی دولت را «غیراسلامی» می‌دانند. حتی اگر تعدادی از این جنگجویان به تاجیکستان بازنگردند، همچنان قادرند از طریق اینترنت و شبکه‌های اجتماعی نیروهای تازه جذب کنند.  

در همین چارچوب، نوروز در تاجیکستان تنها یک جشن نیست، بلکه نماد مقاومت فرهنگی در برابر بنیادگرایی دینی است. امام‌ علی رحمان طی سه دهه گذشته کوشیده است این جشن را در سطح ملی و بین‌المللی معرفی کند تا صلح‌‌دوستی و غنای فرهنگی تاجیکستان برجسته شود. نوروز برای او ابزاری است تا مردم کشور را به ریشه‌های تاریخیشان متصل کند و در برابر نفوذ سنت‌های بیگانه بایستد.  

اما سیاست دولت تاجیکستان به نوروز و شاهنامه محدود نمی‌شود. در کنار این دو، اصلاحات دینی نیز سومین ابزار برای مهار افراط‌ گرایی است. سال گذشته مجلس نمایندگان تاجیکستان با بازنگری در قانون «تنظیم آداب و سنن»، پوشیدن برقع را ممنوع اعلام کرد. نمایندگان این مجلس تاکید کردند که پوشاندن کامل چهره و بدن زنان با «فرهنگ تاجیکی» در تضاد است. آنان گفتند که زنان همچنان می‌توانند روسری سر کنند، اما پنهان‌ کردن کامل صورت، موها و گردن پذیرفته نیست.  

امام‌ علی رحمان در سال ۲۰۱۵ هشدار داده بود که «تقلید کورکورانه از فرهنگ بیگانه» به معنای دینداری یا عفت زنان نیست. در همین راستا، حضور افراد زیر ۱۸ سال در مدارس دینی و اماکن مذهبی نیز ممنوع شد؛ اقدامی که واکنش تند علما و جریان‌های مذهبی افراطی را برانگیخت. این اصلاحات نشان می‌دهد که دولت دوشنبه می‌خواهد مانع از شکل‌‌گیری پایگاهی برای بنیادگرایی اسلامی در درون جامعه شود. 

نگرانی درمورد مرزهای تاجیکستان با افغانستان، که اینک تحت کنترل طالبان قرار دارد، اهمیت این سیاست‌ها را دوچندان می‌کند. افغانستان تحت حاکمیت طالبان محل حضور گروه‌های تروریستی و مخالفان دولت دوشنبه است. تاجیکستان برخلاف برخی از همسایگانش، به‌ دلیل نقض گسترده حقوق بشر به‌‌ویژه حقوق زنان و انحصار شدید قدرت توسط طالبان، تعامل دیپلماتیک با رژیم طالبان ندارد. سفارت افغانستان در دوشنبه همچنان تحت نظر محمد ظاهر اغبر، سفیر منصوب‌‌شده در حکومت پیشین افغانستان، اداره می‌شود.  

با این حال، خطر نفوذ افراط‌گرایان از خاک افغانستان همچنان جدی است. تاجیکستان برای مقابله با این تهدید استحکامات مرزی‌اش را تقویت کرده و حتی از روسیه کمک گرفته است، اما مقام‌های این کشور معتقدند که صرف رویکرد امنیتی کافی نیست و باید با تکیه بر ابزارهای فرهنگی و اصلاحات اجتماعی ریشه‌های افراط‌گرایی را خشکاند.  

در نهایت باید گفت، سه محور اصلی سیاست دولت تاجیکستان توزیع شاهنامه فردوسی، تجلیل از آیین‌های نوروزی و اصلاحات دینی تدریجی همگی حلقه‌های یک زنجیر واحدند. این زنجیر سپری فرهنگی و اجتماعی در برابر بنیادگرایی اسلامی است، سپری که نسل جوان را به ریشه‌های تمدنی متصل نگه می‌دارد، سنت‌های بومی را جایگزین الگوهای بیگانه می‌کند و از جذب افراد به گروه‌های تندرو جلوگیری می‌کند.