با افزایش تهدیدهای بین‌المللی و تشدید انزوای اقتصادی، جمهوری اسلامی در یک بزنگاه تاریخی و نقطه‌ای سرنوشت‌ساز قرار گرفته است. پس از حملات هوایی آمریکا و اسرائیل که به نابودی بخش بزرگی از تاسیسات هسته‌ای جمهوری اسلامی انجامید و در حالی که ضرب‌الاجل ایالات متحده و قدرت‌های اروپایی در پایان ماه اوت برای دستیابی به توافق هسته‌ای نزدیک می‌شود، برای رژیم ایران جز بازگشت به میز مذاکره گزینه دیگری باقی نمانده است.
تهران در مواجهه با فشارهای روزافزون
در تماس تلفنی که دوشنبه ۲۳ تیر ۱۴۰۴ میان مارکو روبیو، وزیر خارجه ایالات متحده و وزرای خارجه فرانسه، آلمان و بریتانیا انجام شد، این کشورها توافق کردند که پایان ماه اوت آخرین مهلت برای دستیابی به هرگونه توافق هسته‌ای با جمهوری اسلامی است و اگر تهران نتواند پیشرفتی ملموس ارائه دهد، کشورهای اروپایی به «مکانیسم ماشه» متوسل خواهند شد؛ سازوکاری که بر اساس توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ برای واکنش به هرگونه نقض از سوی جمهوری اسلامی طراحی شد و به بازگشت تمامی تحریم‌های لغوشده شورای امنیت سازمان ملل می‌انجامد.
این سازوکار در ماه اکتبر آینده منقضی می‌شود و همین امر شتاب اروپایی‌ها را برای اقدام پیش از واگذاری ریاست شورای امنیت به روسیه، توضیح می‌دهد.
البته جمهوری اسلامی این اقدام را غیرقانونی می‌داند و حتی تهدید کرده است که در صورت اعمال تحریم‌های جدید، از پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای (NPT) خارج خواهد شد. با این حال، تهدیدهای رژیم، به‌ویژه با توجه به دو واقعیت انکارناپذیر ذیل، دیگر کارآیی گذشته را ندارند.
۱ــ نابودی برنامه هسته‌ای: حملات هماهنگ اسرائیل و آمریکا در ژوئن گذشته ضربه‌ای سخت و ویرانگر به زیرساخت‌های هسته‌ای کلیدی جمهوری اسلامی وارد کرد و سایت‌هایی چون نطنز، فردو و اصفهان خساراتی دیدند که بازسازی کامل آن سال‌ها زمان می‌برد و توان غنی‌سازی تهران به‌طور جدی مختل شده است.
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
۲ــ تشدید بحران اقتصادی: تداوم تحریم‌ها، سوءمدیریت و فشار خارجی اقتصاد ایران را به زانو درآورده است. مردم با تورم، بیکاری و کمبود دارو مواجه‌اند، در حالی که رژیم همچنان منابع ملی را برای پروژه‌های سیاسی و جاه‌طلبانه‌ای که هیچ سودی برای مردم این کشور ندارند، خرج می‌کند.
چرا رژیم جمهوری اسلامی باید همین حالا به میز مذاکره بازگردد؟
نجات اقتصادش از فروپاشی
از زمان خروج آمریکا از توافق هسته‌ای در سال ۲۰۱۸، جمهوری اسلامی میلیاردها دلار از درآمدهای نفتی خود را از دست داد و تورم در این کشور به سطح بی‌سابقه فراتر از ۵۰ درصد رسید. بنابراین در صورت اعمال تحریم‌های جدید، اقتصاد ایران با دشوارترین بحران روبرو می‌شود و میلیون‌ها نفر از مردم این کشور به زیر خط فقر خواهند رفت. به همین دلیل توافق هسته‌ای تنها گزینه باقی‌مانده برای پایان دادن به این وضعیت بحرانی است.
جلوگیری از یک رویارویی نظامی فاجعه‌بار
اگر جمهوری اسلامی همچنان از همکاری با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی سر باز زند یا از کاهش ذخایر اورانیوم غنی‌شده ۶۰ درصدی خود امتناع کند، اسرائیل و آمریکا با از سرگیری حمله به تاسیسات حیاتی جمهوری اسلامی بار دیگر به میدان مبارزه بازخواهند گشت. این در حالی است که سامانه‌های پدافند هوایی رژیم در نتیجه حملات قبلی به‌شدت آسیب دیده و توان بازدارندگی تهران را به میزان قابل‌توجهی کاهش داده است.
بازگرداندن اعتبار بین‌المللی
جمهوری اسلامی ادعا می‌کند برنامه هسته‌ای‌اش صلح‌آمیز است، اما کشف پروژه مخفی «آماد» در سال ۲۰۱۸ که حاکی از برنامه‌ریزی برای تولید کلاهک هسته‌ای بود، این ادعا را زیر سوال برد. بنابراین جمهوری اسلامی برای اثبات صلح‌آمیز بودن برنامه هسته‌ای و پایان دادن به انزوای دیپلماتیکش، به یک توافق شفاف و نظارت‌پذیر نیاز دارد.
تمرکز بر بحران‌های داخلی
جمهوری اسلامی بهتر است به‌جای صرف میلیاردها دلار برای بازسازی تاسیسات هسته‌ای که در هر لحظه ممکن است دوباره هدف قرار گیرند، این منابع را برای زیرساخت‌ها، بهداشت و خدمات اجتماعی به مردمی که سال‌ها است کمرشان زیر فشار بحران‌ها خم شده است، صرف کند.
درخواست جامعه جهانی از رژیم جمهوری اسلامی چیست؟
- توقف غنی‌سازی در سطح بالا: جمهوری اسلامی باید ذخایر اورانیوم غنی‌شده تا سطح ۶۰ درصد را کنار بگذارد و به دنبال متقاعد کردن آمریکا و متحدان اروپایی برای بازگشت به سطح غنی‌سازی ۳.۶۷ درصد باشد. در هر صورت، موضوع غنی‌سازی نباید مانعی برای دستیابی به توافق هسته‌ای باشد، به‌ویژه آنکه جمهوری اسلامی هیچ ابزار و گزینه‌ای برای تحمیل شروطش ندارد.
- پذیرش بازرسی‌های بدون محدودیت آژانس بین‌المللی انرژی اتمی: به‌ویژه در سایت‌ها و تاسیساتی که شبهه فعالیت‌های غیرشفاف در آن‌ها وجود دارد.
- کنار گذاشتن پروژه هسته‌ای نظامی: هرگونه فعالیت مرتبط با طراحی کلاهک هسته‌ای که در گزارش‌های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نیز به آن اشاره شده است، باید به‌طور کامل متوقف و تعطیل شود.
گزینه‌هایی دشوار، اما اجتناب‌ناپذیر
برخی مقام‌های جمهوری اسلامی بر این باورند که ایستادگی و امتناع از توافق، غرب را به عقب‌نشینی وامی‌دارد، اما واقعیات زیر خلاف آن را نشان می‌دهند:
- اسرائیل هرگز به جمهوری اسلامی اجازه نخواهد داد به سلاح هسته‌ای دست یابد و واکنش آن در آینده شدیدتر خواهد بود. علاوه بر آن، در صورت ادامه مسیر فعلی، پاسخ نظامی اسرائیل شدیدتر از گذشته خواهد بود.
- اعمال تحریم‌های بیشتر آسیب‌های شدیدی به اقتصاد ورشکسته ایران وارد می‌کند و ممکن است به شعله‌ور شدن آتش خشم مردم و از سرگیری اعتراضاتی گسترده که بقای رژیم را به‌شدت تهدید کند، بینجامد.
- در صورت خروج جمهوری اسلامی از پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای، متحدان جمهوری اسلامی از جمله روسیه و چین قادر نخواهند بود به تهران کمک کنند، زیرا چنین اقدامی آن‌ها را در معرض تحریم‌های آمریکا قرار می‌دهد و این دو کشور حاضر نیستند چنین بهای سنگینی بپردازند.
