شال کمر، نه‌فقط بندی بر میان، که نشانی از سلیقه‌ ظریف ایرانی بود؛ پارچه‌ای نرم و چین‌خورده که بر کمر شاهزادگان و درباریان می‌نشست. این نوار فاخر از ابریشم یا مخمل، نه‌تنها در ایران که در دربار گورکانیان هند و امپراتوری عثمانی نیز جلوه‌گر بود. امروز، پژواک آن شال‌های تاریخی در چین و شکن مجموعه‌های مد معاصر دیده می‌شود.
شال کمر یکی از مهم‌ترین عناصر پوشش درباریان ایران در دوران صفوی بود که به سه روش اصلی پیچیده، تک‌گره و گره دوتایی بسته می‌شد. این شیوه بستن شال نه‌تنها در ایران، بلکه در دربار گورکانی هند و خلفای عثمانی نیز رایج بود. این چین‌وشکن‌‌های پارچه‌ که در طراحی لباس درباریان صفوی به چشم می‌خورد، امروزه در  مجموعه‌های مد ۲۰۲۵ دیده می‌شود و برای دوستداران هنر ایرانی، نشانه‌ای آشنا و الهام‌گرفته از تاریخ به شمار می‌رود.

در میان عناصر تاریخی‌ که امسال به دنیای مد بازگشته‌اند، علاوه بر آستین‌های شنلی که محبوبیت چشمگیری پیدا کردند، گره رو یا زیر ناف در قسمت جلویی پیراهن‌های زنانه یکی از برجسته‌ترین ویژگی‌هایی است که یادآور شال‌ کمر در پوشش سنتی زنان و مردان قرن شانزدهم میلادی است.

نگاره‌های دوران صفوی، به‌ویژه  آثار رضا عباسی و مکتب اصفهان حاوی نمونه‌های بسیاری از البسه ایرانی است که نشان می‌دهد شال کمر،میان‌بند و بند قبا بخش ثابتی از پوشاک زنان و مردان این دوره بود. 

تصویرسازی ملاقات با شاعر: «طلب کردن طغرل شاه حکیم نظامی را» نقاشی قرن هفدهم میلادی

این سبک که در امپراتوری عثمانی نیز رواج داشت، به پوشش درباریان اروپایی هم راه پیدا کرد و اروپاییان که در قرون ۱۶ و ۱۷ میلادی تحت تاثیر مد شرقی قرار داشتند، برخی از این عناصر را در لباس‌هایشان به کار بردند. این تاثیر تا حدی بود که شال‌ کمر‌ها، چین‌های حجیم پارچه و مدل‌های خاص بستن لباس اشراف اروپایی را مجذوب خود کرد و ردپای آن در برخی نقاشی‌های تاریخی آن دوران هم دیده می‌شود.

یکی از نمونه‌های تاریخی آن با تئاتر فرانسوی «بایازیت» (بایزید) و طراحی لباس شخصیت اصلی آن، روکسان (روشنک)، زیر دست خیاطان اروپایی رسید.

تراژدی «بایازیت» با الهام از روایتی تاریخی در دربار عثمانی برای اولین بار در سال ۱۶۷۲ اجرا شد، در سال ۱۸۳۸ تا ۱۸۵۴ مادمازل راشل بازیگر فرانسوی نقش روکسان را بازی کرد. این نمایش از نظر صحنه‌آرایی و لباس، یک تئاتر پرخرج بود که در آن برای نمایش شکوه حرمسرا، پارچه‌های گلدوزی‌شده با جواهرات یا تزئینات بسیار پیچیده با پرده‌های فاخراستفاده شد. لباس‌هایی که برای راشل طراحی شد آشکارا الهام گرفته از توصیف‌های مورخان از لباس‌های «ماه دوران» یکی از همسران سلطان سلیمان و مینیاتورهای صفوی بود.

این سبک طراحی لباس را در نقاشی‌های به جامانده از ژان سوفی شارلوت کروولی در نقش اصلی نمایش «جوانی، پرده اول» هم می‌بینیم. این لباس‌ها به‌تدریج جای خود را در مهمانی‌های شبانه رقص با نقاب (بالماسکه) هم باز کردند و اشارات ظریفی از آن‌ها مانند شال کمر به مد ابتدای قرن بیستم هم راه یافت.

در دوران سینما، یکی از ماندگارترین پیراهن‌های طراحی‌شده برای یک فیلم سینمایی هم نشانه‌ای از این یادگار تاریخی را در خود دارد. کیرا نایتلی در فیلم «تاوان» محصول سال ۲۰۰۷، لباسی سبزرنگ به تن داشت که آن را ژاکلین دوران، طراح لباس، به همراه جو رایت، کارگردان، طراحی کرد و در صحنه اوج فیلم پوشیده شد.

این لباس که ترکیبی از عناصر تاریخی و مدرن است، پس از اکران فیلم «تاوان» موردتحسین نشریات قرار گرفت و به‌عنوان اثری برجسته در مد فیلم شناخته شد. ژاکلین دوران برای طراحی این لباس مد دهه‌های ۱۹۲۰ و ۱۹۳۰، از جمله طرح‌های کوکو شانل را بررسی کرد. این لباس در نهایت برای او نامزدی اسکار طراحی لباس را به ارمغان آورد.

مد معاصر با احیای این سبک به نوعی در حال زنده کردن این بخش از تاریخ پوشاک شرقی است. از گره‌های ظریف روی لباس‌های زنانه تا چین‌خوردگی‌های هنرمندانه‌ای که در طراحی دامن‌ها و شنل‌ها دیده می‌شود، می‌توان شباهت‌هایی میان گذشته و حال مشاهده کرد.

وقتی جی‌جی حدید در شب‌نشینی مد سال در یک پیراهن طلایی، از پله‌های موزه متروپولیتن بالا رفت گویی از میان یکی از مینیاتورهای صفوی پا به دنیای واقعیت گذاشته بود. جایی که شاعران در وصف معشوق می‌سرودند و می‌خواندند: گره در دل مرا باشد از آن بند قبا تا کی...