موج دوم حملات هوایی اسرائیل به تهران، که از غروب جمعه ۲۳ خرداد آغاز شد، تا بامداد شنبه در فواصل مختلف ادامه یافت. از حوالی ساعت ۲۳ جمعه شب تا حدود ۴ بامداد، سامانه‌های پدافند هوایی در سراسر پایتخت فعال بودند. از شمال تا جنوب و از شرق تا غرب تهران، آسمان شهر صحنه عملیات گسترده پدافندی بود.

در این میان، صدای ممتد موتور ریزپرنده‌های مهاجم، که به گفته منابع محلی پهپادهای اسرائیلی بودند، فضای پایتخت را ملتهب کرده بود. گستردگی این حمله، به‌ویژه در قالب پهپادی، نشانه تغییر تاکتیک اسرائیل در دور دوم حملات به شمار می‌رود.

منابع محلی و کاربران شبکه‌های اجتماعی از وقوع چند انفجار در نقاطی ازجمله فرودگاه مهرآباد، یافت‌آباد، حکیمیه و خیابان معلم در مرکز تهران خبر داده‌اند. گزارش‌ها همچنین حاکی از آن است که جنگنده‌های اسرائیلی نیز بامداد شنبه وارد آسمان ایران شده‌اند.

شدت فعالیت سامانه‌های پدافندی در حوالی میدان انقلاب، خیابان آذربایجان و خیابان پاستور، که محل استقرار نهاد ریاست‌جمهوری و بیت رهبری است، این گمانه را تقویت کرده که یکی از اهداف احتمالی حملات محل اقامت و فعالیت مقام‌های عالی‌رتبه جمهوری اسلامی بوده است.

خیابان پاستور، علاوه بر آنکه از دیرباز محل سکونت رهبر جمهوری اسلامی است، محل استقرار شماری از نهادهای کلیدی همچون ریاست‌جمهوری نیز هست. پیش از این، در جریان کشته شدن اسماعیل هنیه در تهران، گزارش‌هایی درباره وجود اقامتگاهی فوق‌امنیتی برای علی خامنه‌ای در خارج از محدوده پاستور منتشر شده بود.

همزمان، برخی منابع اسرائیلی مدعی شدند که در واکنش به حملات موشکی ایران به مناطق غیرنظامی اسرائیل، اآن‌ها قصد دارند رهبران جمهوری اسلامی را هدف قرار دهند و زیرساخت‌های نفت و گاز ایران را بمباران کنند. همین تهدیدها سبب شده تا احتمال حمله مستقیم به محدوده‌های حفاظت‌شده رهبران سیاسی جمهوری اسلامی قوت بگیرد.

در مرکز شهر تهران، علاوه بر خیابان‌های انقلاب و پاستور، مناطقی مانند منیریه، ولیعصر، گیشا، شریعتی، یافت آباد و امیرآباد نیز شاهد پرواز پهپادها و فعالیت پدافند هوایی بودند. کاربران شبکه‌های اجتماعی از استمرار صدای آژیر خطر و شلیک‌های پیاپی در این محله‌ها سخن گفته‌اند.

به نظر می‌رسد، در حالی‌که دور اول حملات اسرائیل معطوف به حذف فرماندهان ارشد نظامی و کارشناسان هسته‌ای بود، در موج دوم، اهداف متنوع‌تری شامل مراکز راداری و پدافندی، پادگان‌ها، شهرک‌های صنعتی، انبارهای تسلیحاتی و پژوهشکده‌های نظامی و هسته‌ای به فهرست حملات افزوده شده‌اند.

یکی از انفجارهای گزارش‌شده در خیابان معلم، در نزدیکی خیابان شریعتی، احتمالا به حمله به پادگان ولیعصر یا ساختمان ستاد کل نیروهای مسلح مربوط است. همچنین، محوطه نظامی میدان سپاه، که در آن ساختمان‌های اداری متعلق به سپاه پاسداران مستقر است، یکی دیگر از اهدافی است که در اخبار به آن اشاره شده است.

اهداف نظامی و زیرساختی تهران در موج دوم حملات اسرائیل

یکی از دلایل تمرکز فعالیت سامانه‌های پدافندی در مناطق مرکزی تهران را می‌توان استقرار مراکز پژوهشی و قرار داشتن سامانه پدافند هوایی عباس‌آباد در این محدوده دانست. این منطقه همچنین محل استقرار شماری از ساختمان‌های کلیدی متعلق به سازمان انرژی اتمی، وزارت دفاع و نهادهای نظامی جمهوری اسلامی است که در نقاط مختلف مرکز شهر پراکنده‌اند.

در غرب تهران، وقوع انفجارهای متعدد در محدوده فرودگاه مهرآباد گمانه‌هایی درباره هدف قرار گرفتن آشیانه‌های هواپیماهای نظامی را تقویت کرده است. ساکنان شهرک اکباتان شدت این انفجارها را «مهیب» توصیف کرده‌اند. همچنین، نحوه و تعداد انفجارها این احتمال را افزایش می‌دهد که انبارهای تسلیحاتی مهرآباد از اهداف اصلی حمله بوده‌اند.

در همین راستا، حمله احتمالی به پادگان محمد رسول‌الله تهران نیز مطرح شده است. شماری از شهروندان ساکن در نزدیکی این پادگان از مشاهده دود غلیظ در آسمان این منطقه خبر داده‌اند. انفجار شدید دیگری نیز که تصاویر آن در فضای مجازی منتشر شده، مربوط به منطقه یافت‌آباد در جنوب غرب تهران است. این منطقه شامل شهرک‌های صنعتی و صنایع قطعه‌سازی مرتبط با سپاه پاسداران است.

در شرق تهران، گستردگی حملات نشان از هدف‌گیری سازمان‌یافته سامانه‌های راداری، پایگاه‌های پدافندی و پادگان‌های نظامی دارد. مناطقی همچون خیابان نیروی هوایی و پیروزی، که از شامگاه جمعه تا بامداد شنبه به‌طور مکرر مورد حمله قرار گرفتند، محل سکونت برخی از فرماندهان سپاه و ارتش بودند. ساکنان منطقه پیروزی از شنیده شدن صدای انفجار در حوالی یکی از ساختمان‌های فرماندهی سپاه پاسداران خبر داده‌اند.

پادگان دوشان‌تپه، یکی از قدیمی‌ترین پادگان‌های نظامی کشور، با برخورداری از سامانه‌های پدافندی، تجهیزات راداری و آشیانه‌های آموزشی و لجستیکی، به‌عنوان یکی از اهداف اصلی در سحرگاه شنبه مطرح شده است. این پادگان پیش از آن نیز در عصر جمعه به دفعات فعالیت پدافندی داشت. با این حال، هنوز مشخص نیست دود برخاسته از اطراف این پادگان تا چه حد ناشی از خسارات مستقیم باشد.

در منطقه حکیمیه نیز صدای انفجارهایی گزارش شده که ممکن است به مراکز تولید پهپاد، پژوهشگاه‌های صنایع دفاع و سایر تاسیسات نظامی مرتبط باشد. به‌دلیل نزدیکی حکیمیه به منطقه خجیر و مراکز حساس نظامی شرق تهران، هنوز مشخص نیست کدام یک از این اهداف دقیقا مورد حمله قرار گرفته‌اند. به گفته ساکنان، دود برخاسته از محدوده ساختمان‌های صنایع دفاع، به‌ویژه مجتمع سپهر – متعلق به صنایع دفاع – مشهود بوده است و احتمالا این مجتمع هدف مستقیم حملات بوده است.

شرق تهران به‌دلیل تنوع مراکز نظامی و وجود انبارهای تسلیحاتی زیرزمینی، پیش‌تر نیز هدف حملات اسرائیل قرار گرفته بود. انفجار در تونل‌های زیرزمینی خجیر ازجمله مواردی است که در سال‌های گذشته نیز رخ داده و اسرائیل به دست داشتن در آن متهم شده است.

در غرب پایتخت، منطقه چیتگر از عصر جمعه تا بامداد شنبه بارها شاهد وقوع انفجار بود. به گزارش منابع محلی، حملات در این منطقه ادامه یافته و در سحرگاه شنبه نیز صدای انفجارهای جدید شنیده شده است. همچنین، وقوع انفجار و مشاهده دود در اطراف برج مخابراتی وردآورد، یکی دیگر از اهداف احتمالی موج دوم حملات در مناطق غربی تهران عنوان شده است.

گسترش حملات به مناطق مسکونی با کاربری نظامی؛ از فرمانیه تا چهاردانگه

شهرک صنعتی چهاردانگه واقع در اسلامشهر، از دیگر مناطقی است که در آن تصاویری از برخاستن دود از مجموعه سوله‌های وابسته به سپاه پاسداران منتشر شده است.

با این حال، تاکنون هیچ‌یک از مقام‌های رسمی جمهوری اسلامی حمله به این شهرک را تایید نکرده‌اند. همزمان گزارش‌هایی که شب گذشته در شبکه‌های اجتماعی بازنشر شد، از احتمال حمله مجدد به مناطق شمالی تهران حکایت داشت، حملاتی که به نظر می‌رسد، مشابه حملات سحرگاه جمعه، با هدف نقطه‌زنی محل استقرار فرماندهان و مقام‌های ارشد نظامی صورت گرفته است.

ادعاهایی درباره هدف قرار گرفتن دفاتر وابسته به سپاه قدس در مناطق شمالی تهران، ازجمله فرمانیه، اقدسیه و دارآباد، در فضای مجازی مطرح شد؛ هرچند تا زمان تنظیم این گزارش هنوز شواهد رسمی برای تایید این ادعاها به دست نیامده است. برخی شهروندان از شنیده شدن صدای چند انفجار در این مناطق خبر داده‌اند، اما روشن نیست این انفجارها به چه اهدافی مربوط بوده و چه میزان خسارت برجای گذاشته‌اند.

طبق نظر کارشناسان، آنچه حملات بامداد شنبه را با موج نخست حملات متمایز می‌کند، نه‌تنها گسترش جغرافیایی آن، بلکه تنوع اهدافی است که به نظر می‌رسد در بانک اطلاعاتی حملات اسرائیل گنجانده شده‌اند؛ اهدافی که از حذف فیزیکی فرماندهان و کارشناسان هسته‌ای فراتر رفته و زیرساخت‌های نظامی، نیروگاهی و تسلیحاتی را نیز در بر گرفته‌اند. اگرچه در دور نخست، تمرکز اصلی بر حذف چهره‌های خاص نظامی بود، اما وسعت حملات اخیر در سطح تهران، نشان می‌دهد که دامنه اهداف بسیار فراتر و پراکنده‌تر طراحی شده است.

در این میان، شماری از مناطق مسکونی، که به محل سکونت نظامیان ارشد و کارشناسان حوزه دفاعی و هسته‌ای مشهورند، شاهد شرایط جنگی بوده‌اند. شهرک‌های مسکونی نظامی مانند شهید چمران در نوبنیاد و نارمک، شهرک شهید محلاتی، مجتمع اساتید در میدان کتاب سعادت‌آباد، برج کوه‌نور در فرمانیه، برج‌های متعلق به سپاه در شهرک خرازی چیتگر و ساختمان‌هایی در خیابان ستارخان و حوالی میدان ونک، ازجمله نقاطی‌اند که یا مورد حمله قرار گرفته‌اند یا در مظان هدف بودن قرار داشته‌اند.

ازجمله موارد پرحاشیه، انفجار در برج جهان کودک در تهران است؛ ساختمانی که مالکیت آن به بابک زنجانی، تاجر بازداشت‌شده مرتبط با سپاه، نسبت داده می‌شود. براساس برخی گمانه‌زنی‌ها، حضور یکی از فرماندهان کشته‌شده در طبقات بالایی این برج، می‌تواند دلیل حمله موشکی به آن بوده باشد.

براساس آمار اولیه‌ای که رسانه‌های رسمی جمهوری اسلامی منتشر کرده‌اند، تاکنون دست‌کم ۷۸ نفر در جریان این حملات کشته و بیش از ۳۲۹ نفر مجروح شده‌اند. صداوسیما اعلام کرده است که در حمله به یکی از ساختمان‌های مسکونی در شهرک شهید چمران واقع در منطقه نوبنیاد، دست‌کم ۶۰ نفر جان باخته‌اند که ۲۰ تن آنان کودک بوده‌اند. منابع مستقل هنوز این خبر را تایید نکرده‌اند. 

در نخستین ساعات بامداد شنبه، فعالیت گسترده و بی‌وقفه سامانه‌های پدافند هوایی، آسمان تهران را به صحنه جنگ بدل کرد. صدای ممتد شلیک‌ها، عبور ریزپرنده‌ها، آژیرهای هشدار و انتشار تصاویر انفجارها در نقاط مختلف پایتخت، خاطرات دهه شصت و موشک‌باران تهران در دوران جنگ ایران و عراق را برای بسیاری زنده کرد. شبی که برای هزاران شهروند پایتخت‌نشین به یکی از ملتهب‌ترین و بی‌سابقه‌ترین شب‌های چند دهه گذشته بدل شد.