محققان می‌گویند جراحات در انسان‌ها ممکن است بسیار کندتر از دیگر پستانداران، از جمله نزدیک‌ترین اقوام نخستی‌ ما، ترمیم شوند.

به گزارش لایوساینس،  براساس مطالعه‌ای که ۲۹ آوریل در نشریه «مجموعه مقالات انجمن سلطنتی ب: علوم زیستی» (Proceedings of the Royal Society B: Biological Sciences) منتشر شد، پژوهشگران دریافته‌اند که زخم‌های انسان حدودا سه برابر کندتر از زخم‌های مشابه در نخستی‌های غیرانسان، از جمله شامپانزه‌ها، که همراه با بونوبوها (Pan paniscus) نزدیک‌ترین خویشاوندان زنده ما به‌شمار می‌آیند، ترمیم می‌شود.

این تفاوت در سرعت ترمیم زخم بین انسان‌ها و شامپانزه‌ها در دیگر گونه‌های نخستی‌‌ها یا بین نخستی‌های غیرانسانی و دیگر پستانداران مانند جوندگان، مشاهده نشد. این موضوع نشان می‌دهد انسان‌ها در نقطه‌ای از تاریخ تکامل خود، ترمیم کندتر را به‌عنوان یک ویژگی فرگشتی پذیرفته‌اند.

زخم‌ها در انسان‌ها طی چندین مرحله بهبود می‌یابند. این روند با لخته‌شدن خون برای جلوگیری از خونریزی، شروع می‌شود. سپس سلول‌های ایمنی، مانند نوتروفیل‌ها و ماکروفاژها، به منطقه آسیب‌دیده می‌آیند تا باکتری‌ها را از بین ببرند و بافت‌ها و ذرات مرده را حذف کنند. در مرحله بعد، بدن بافت آسیب‌دیده را ترمیم می‌کند. به این صورت که سلول‌های فیبروبلاست کلاژن می‌سازد- پروتئینی که ساختار و استحکام را فراهم می‌کند. رگ‌های خونی جدید هم برای تامین مواد مغذی تشکیل می‌شوند و سلول‌های پوست نیز برای پوشاندن زخم به‌ سمت آن حرکت می‌کنند.

جراحات دیگر پستانداران هم تقریبا با روندی مشابه انسان ترمیم می‌شوند، اما تفاوت‌هایی جزئی نیز وجود دارد. برخی گونه‌ها مانند موش‌ها، خرگوش‌ها، اسب‌ها و گربه‌ها از روشی به نام «انقباض زخم» برای بهبود استفاده می‌کنند که طی آن، لبه‌های زخم مانند دوخت‌ لباس‌ها به هم کشیده می‌شوند.

در مطالعه جدید، محققان سرعت‌ ترمیم جراحات در انسان‌ها، نخستی‌های غیرانسان و دیگر پستانداران را بررسی کردند.

برای این بررسی، محققان زخم‌هایی به اندازه ۴۰ میلی‌متر روی بابون‌های زیتونی، میمون‌های سیکس و میمون‌های ورِوت ایجاد کردند و ابعاد زخم (طول، عرض و سطح) هر روز اندازه‌گیری شد. این حیوانات در موسسه تحقیقات نخستی‌ها در کنیا نگهداری می‌شدند. برای شامپانزه‌ها، محققان عکس‌ زخم‌های طبیعی پنج شامپانزه را در فواصل دو تا هفت روزه در پناهگاه کوماموتو دانشگاه کیوتو در ژاپن بررسی کردند. این زخم‌ها در قسمت‌های مختلف بدن شامپانزه‌ها قرار داشتند.

در مورد انسان‌ها، زخم‌های ۲۴ داوطلب که تحت عمل جراحی برای برداشتن تومورهای پوستی قرار گرفته بودند، روزانه در بیمارستان دانشگاه ریوکیوس ژاپن عکاسی شد. در آزمایشگاه نیز زخم‌هایی در موش‌های خانگی و موش‌های صحرایی ایجاد کردند و آن‌ها را هم تحت نظر گرفتند.

محققان دریافتند که بین سرعت ترمیم زخم در چهار گونه نخستی غیرانسان تفاوت آماری معنی‌داری وجود نداشت. بین سرعت ترمیم زخم در نخستی‌ها و جوندگان مانند موش‌های خانگی و صحرایی هم هیچ تفاوتی مشاهده نشد. در حالی که سرعت ترمیم زخم در انسان‌ها حدودا سه برابر کندتر از سرعت ترمیم زخم در گونه‌های نخستی غیرانسان بود.

به گزارش نویسندگان این پژوهش، این یافته‌ها نشان می‌دهد که انسان‌ها پس از انشعاب از آخرین جد مشترکشان با شامپانزه‌ها، که حدود شش میلیون سال پیش اتفاق افتاد، و در طول تکامل خود، ویژگی ترمیم کندتر زخم را پیدا کرده‌اند. با این حال کندتر شدن سرعت ترمیم به‌عنوان یک ویژگی تکاملی، غیرمعقول به‌نظر می‌آید، زیرا ترمیم کندتر توانایی انسان برای فرار از موجودات شکارچیان و دسترسی به غذا را کاهش می‌دهد و مقداری بیشتری از انرژی لازم برای رشد و تولیدمثل صرف این ترمیم می‌شود.

اما محققان معتقدند که ترمیم کندتر زخم‌ها در انسان‌ها ممکن است به‌ دلیل تفاوت‌های ایجاد‌شده در موهای بدن، ضخامت پوست یا چگالی غدد عرقی باشد. افزایش تراکم غدد عرق می‌تواند باعث کاهش چگالی موهای بدن انسان شده باشد که در نتیجه پوست را در برابر آسیب‌ها، آسیب‌پذیرتر کرده است. این وضعیت ممکن است به تکامل لایه‌ای ضخیم‌تر از پوست برای افزایش محافظت منجر شده باشد که به نوبه خود کندتر شدن نرخ ترمیم زخم‌ها را به دنبال داشته است. تشکیل جوامع و گروه‌های انسانی و استفاده از گیاهان دارویی هم می‌تواند به کاهش عوارض ترمیم کندتر زخم کمک کرده باشد.

با تمام این‌ها، برای درک دلایل واقعی ترمیم کندتر زخم‌ها، به تحقیقات بیشتری لازم است که طی آن‌ها داده‌های ژنتیکی، سلولی، مورفولوژیکی، فسیل‌های اسکلت انسانی و داده‌های نخستی‌های زنده غیرانسان جمع‌آوری و بررسی شوند.