در استان پنجشیر افغانستان که دست‌کم ۲۸ هزار جنگجوی طالبان آنجا مستقر شده‌اند، کلاس‌‌ها در بسیاری از مدارس از دانش‌آموز خالی شده است. در این راستا، مفتی حبیب‌الله نوری قتاده، رئیس اداره معارف (آموزش و پرورش) طالبان، اخیرا در نشستی با مدیران مدارس و مسئولان این وزارتخانه در پنجشیر، گفت که بررسی‌ها نشان می‌دهد سر برخی کلاس‌ها در مدارس منطقه دربند فراج شهرستان عنابه، تنها دو تا شش دانش‌آموز حضور دارند، در حالی که بر اساس قواعد وزارت معارف دولت پیشین و رژیم طالبان، هر کلاس باید دست‌کم ۳۰ دانش‌آموز داشته باشد تا تشکیل شود.

در ویدیویی که تلویزیون ملی افغانستان تحت کنترل طالبان پخش کرد، رئیس اداره معارف طالبان در پنجشیر می‌گوید: «چهار نفر را فرستادم که مدارس را بررسی کنند. مشخص شد در یکی از مدارس منطقه دربند، در کلاس اول هشت دانش‌آموز بود و در کلاس دوم هیچ‌کس نبود. سر کلاس سوم هم سه نفر و سر کلاس چهارم نیز دو نفر حضور داشتند.»

مفتی قتاده افزود این کلاس‌‌ها در حالی خالی بودند که در دفتر حضور و غیاب هر کلاس نام ۲۰ تا ۲۵ دانش‌آموز ثبت شده است. به گفته او، بر اساس بررسی‌های صورت‌گرفته، در این مدارس برای هر ۹ دانش‌آموز شش معلم وجود داشت که از نظر قواعد وزارت معارف افغانستان قابل‌تایید نیست.

رئیس اداره معارف طالبان در پنجشیر گفت حتی با ادغام چند کلاس هم شرایط تشکیل یک کلاس مهیا نشد، چون دانش‌آموزانی که ثبت‌نام کرده‌ بودند، حضور نداشتند.

از زمان بازگشت طالبان به قدرت، مدارس دخترانه در افغانستان تنها تا کلاس ششم اجازه فعالیت دارند و درهای مدارس عالی و دانشگاه‌ها نیز به روی دختران و بسته است. با وجود این، در پنجشیر حضور پرتعداد نظامیان طالبان و آزارواذیت مداوم ساکنان باعث شده است که مدارس دخترانه و پسرانه خالی از دانش‌آموز شوند.

منابع مطلع در میان ساکنان پنجشیر می‌گویند که از زمان بازگشت طالبان به قدرت و به‌ویژه پس از سقوط پنجشیر در سپتامبر ۲۰۲۱ و آغاز درگیری‌های سنگین میان طالبان و جبهه مقاومت ملی، این استان به یک قرارگاه نظامی بزرگ تبدیل شد و در نتیجه فشارهای روزافزون، بسیاری از ساکنان بومی از این استان کوچ کردند.

شاکر حیات، عضو شورای جهانی پنجشیری‌ها، به ایندیپندنت فارسی گفت که بر اساس تحقیقات اعضای این شورا، طالبان در سه سال گذشته، دو هزار و ۴۷۳ خانواده را به اجبار از پنجشیر کوچ داده‌اند. این افراد خانه‌هایشان را تخلیه و به طالبان واگذار کرده‌ و خود یا به کشورهای همسایه از جمله ایران و پاکستان پناه برده‌اند یا در شهرهای دیگر زندگی می‌کنند.

شاکر حیات افزود اقدام طالبان در برپایی ده‌ها مدرسه دینی و جهادی در پنجشیر که خوابگاه رایگان دارند و امکان تحصیل رایگان را برای کودکان دختر و پسر فراهم می‌کنند، نیز باعث شده است برخی خانواده‌ها کودکانشان را به این مدارس بفرستند.

در همین حال فاروق علیم، اهل پنجشیر که در دولت پیشین افغانستان دادستان بود و پس از بازگشت طالبان به قدرت در خارج از افغانستان به‌ سر می‌برد، گفت دلیل عمده خالی شدن مدارس از دانش‌آموز خالی شدن روستاها از مردم است. علیم توضیح داد: «حدود ۸۰ درصد روستاها خالی از سکنه شده‌اند؛ زیرا ساکنان بومی به دلیل تهدید و آزار روزافزون طالبان یا به دیگر کشورها مهاجرت کرده‌اند یا در شهرهای دیگر زندگی می‌کنند.»

فاروق علیم افزود که پنجشیر در سه سال سلطه طالبان بر افغانستان، هجوم بی‌سابقه جنگجویان این گروه را شاهد بوده است. در ماه‌های نخست سلطه طالبان بر پنجشیر، ساکنان این استان گفتند که ساختمان‌ برخی مدارس و مراکز درمانی به قرارگاه‌های نظامی تبدیل شده‌اند. جنگجویان طالبان صدها خانه متعلق به مقام‌های دولت پیشین، فرماندهان جبهه مقاومت ملی و بازرگانان پنجشیر را نیز تصرف کردند و از آن‌ها به عنوان قرارگاه نظامی یا محل سکونت خانواده‌ها و سربازانشان استفاده می‌کنند.

شورای جهانی پنجشیری‌ها بهمن ۱۴۰۲ در گزارشی اعلام کرد که طالبان از زمان سلطه بر پنجشیر دست‌کم ۲۸۵ منزل مسکونی، ۱۳ مسجد، ۱۲ مدرسه و صد‌ها محل کسب‌وکار شخصی ساکنان پنجشیر را غصب کرده‌اند. در این گزارش آمده بود که حدود ۲۱ هزار نفر از افراد طالبان در پنجشیر حضور دارند و با وضع محدودیت‌های سختگیرانه زندگی را برای ساکنان بومی این استان دشوار کرده‌اند.

با این حال در اوایل شهریور ۱۴۰۳، عبدالله سریر، رئیس دادگاه استیناف طالبان در پنجشیر در برنامه «صدای مردم» که طلوع‌ نیوز برگزار کرد، گفت از زمان سلطه طالبان بر پنجشیر، ۲۸ هزار جنگجو در این استان مستقر شدند.

عبدالله سریر این آمار در حالی ارائه کرد که در مورد فعالیت دادگا‌ه‌های طالبان توضیح می‌داد و افزود که به دلیل حضور گسترده جنگجویان طالبان در پنجشیر، دادگاه طالبان تا یک سال پس از تصرف این استان، فعالیتی در پنجشیر نداشت.

برپایی مدارس دینی و جهادی از کلیدی‌ترین برنامه‌های رژیم طالبان در افغانستان است. ملا هبت‌الله آخندزاده، رهبر طالبان، خرداد ۱۴۰۱ در فرمانی به نهادهای این گروه دستور داد که در سراسر افغانستان مدارس جهادی برپا کنند. در این فرمان آمده بود که به معلمان و کارکنان این مدارس جهادی از ۱۰ تا ۲۵ هزار افغانی حقوق ماهیانه پرداخت شود.

فاروق علیم می‌گوید طالبان در تمام مراکز شهرستان‌های پنجشیر مدارس جهادی برپا کرده‌اند و محتوای آموزشی پیشین در مدارس دینی را تغییر دادند. بیشتر معلمان مدارس جهادی و دینی طالبان هم اعضای این گروه‌اند که هم‌زمان در نهادهای امنیتی و غیرنظامی کار می‌کنند.

فاروق علیم افزود که مدارس دینی و جهادی طالبان در پنجشیر دانش‌آموزان را افراطی و خشن بار می‌آورند و تمرکز طالبان بر جلب و جذب بیشتر دانش‌آموزان در این مدارس است، در حالی که مدارس امروزی و مدرن تضعیف شده‌اند.

برای وزارت معارف طالبان مدارس دینی و جهادی در اولویت قرار دارند و بر اساس آمار این وزارتخانه، هم اکنون سه میلیون و ۶۸۷ هزار و ۲۰۰ نفر در مدارس دینی و جهادی طالبان در سراسر افغانستان آموزش می‌بینند.