استفاده بیش از اندازه از آب‌های زیرزمینی، به معضلی جدی در شهرهای مختلف ایران تبدیل شده و به کلانشهر تهران نیز رسیده است. مهدی پیرهادی، رئیس کمیسیون محیط ‌زیست شورای شهر تهران، اعلام کرد که بیش از نیمی از منابع آبی زیرزمینی به بهره‌برداری رسیده است.

پیرهادی اعلام کرد که در ۱۳۹۰، شرکت آبفا از ۲۸ درصد از آب‌های زیرزمینی استفاده می‌کرد و در سال‌های ۱۴۰۱ و ۱۴۰۲ این میزان بیش از ۵۰ درصد افزایش یافته و تقریبا دو برابر شده است.

پیرهادی با تاکید بر اینکه وضعیت آب در تهران به هیچ‌وجه مطلوب نیست، گفت: «مجموعه‌های دولتی باید بیشتر از مردم صرفه‌جویی در مصرف آب را رعایت کنند. البته شهروندان نیز باید صرفه‌جویی کنند تا از بحران ناشی از کمبود بارندگی خارج شویم.»

او در ادامه به خطر فرونشست زمین نیز اشاره، و تاکید کرد که استفاده بیش از حد از منابع آب زیرزمینی به افزایش فرونشست‌ها منجر شده است. در بسیاری از شهرهای بزرگ ایران، مانند تهران، مشهد، کرمان، تبریز و اردبیل، هر سال چندین فرونشست در نقاط حساس این شهرها رخ می‌دهد که گاهی نیز خسارت‌های جبران ناپذیری بر جا می‌گذارند. مهم‌ترین عامل فرونشست زمین، برداشت از سفره‌های آب زیرزمینی دانسته می‌شود. در سال‌های اخیر، فرونشست زمین در تهران نیز هر سال افزایش یافته است.

سازمان محیط زیست بهمن ۱۴۰۱ اعلام کرد که بر اساس آمار، بیشترین فرونشست زمین در جنوب، مرکز و دشت‌های غرب و جنوب غرب استان تهران رخ می‌دهد. به گفته حلیا سادات‌حسینی، سرپرست اداره کل محیط زیست و توسعه پایدار شهرداری پایتخت، تهران رکورددار فرونشست زمین در دنیا است.

سادات‌حسینی با اشاره به اینکه خشکسالی و برداشت فزاینده و بی‌رویه آب از چاه‌های غیرمجاز، افزون بر خشکاندن دیگر چاه‌ها و چالش تامین آب آشامیدنی، فرونشست زمین را در دشت ورامین و دشت تهران، کرج و شهریار در پی داشته است، گفت: «داده‌های کارشناسان نشان می‌دهد که به دلیل نابودی آبخوان‌ها، دشت ورامین با پهنه‌ای افزون بر ۷۰۰ کیلومترمربع فرونشست زمین داشته که با توجه به نزدیکی راه آهن تهران-مشهد به این گستره، سازه‌های پیونددار با راه‌آهن در معرض خطر هستند.»

او فرونشست زمین را زلزله خاموش یا سرطان زمین می‌نامد و اردیبهشت سال جاری نیز درباره خطر افزایش فرونشست زمین در جنوب، مرکز و دشت‌های غرب و جنوب غرب استان تهران، که بیشترین فرونشست زمین در آن ناحیه رخ می‌دهد، هشدار داد.

نهادهای نظارتی شهری باید پایشی ثابت درباره وضعیت فرونشست زمین داشته باشند. چنانچه مدیران شهری و مسئولان دولتی در این باره نیز همانند استفاده بی‌رویه از منابع آب زیرزمینی، بی‌توجهی کنند، با فرونشست زمین در تهران، خانه‌های بسیاری فرو خواهند ریخت. بر این اساس و به علت مخاطرات جدی پدیده فرونشست در مناطق مسکونی و شهری، باید توجه ویژه‌‌ای به پایش میزان فرونشست در این مناطق مبذول شود. بررسی تغییرات نامعمول و توجه به دلایل افزایش میزان فرونشست در این مناطق، اقدامی ا‌ست که باید مداوم انجام شود.

بر اساس مطالعات سازمان زمین‌شناسی ایران، برخی نقاط اطراف تهران سالیانه ۲۵ سانتیمتر فرونشست دارد، اما این فرونشست در تمام نقاط اطراف تهران یکدست نیست. بر اساس همین مطالعات، فرونشست زمین در حاشیه جنوب غرب تهران در ۱۰ سال گذشته تقریبا دو تا سه برابر شده است. موسسه تحقیقاتی اینتل‌لب که گروه بین‌المللی مشاوره اطلاعاتی است، با انتشار چند تصویر ماهواره‌ای، فرونشست زمین در اطراف تهران را «بمب ساعتی بی‌صدا» توصیف کرده و آن را تهدیدی برای ۱۳ میلیون نفر جمعیت ساکن در این مناطق دانسته است. سال ۹۷ نیز مجله علمی «نیچر» در گزارشی اعلام کرد که بخش‌هایی از تهران سالانه ۲۵ سانتیمتر نشست می‌کند که از بالاترین رقم‌ها در دنیا است. با این حال، علیرضا شهیدی، رئیس سازمان زمین‌شناسی ایران، خبر داد که فرونشست زمین در تهران تا «۳۶ سانتیمتر در سال مشاهده شده است».

زمانی که در منطقه‌ای فرونشست زمین رخ می‌دهد، در بیشتر مواقع راه برگشتی برای استفاده دوباره از آن نقطه وجود ندارد. در نتیجه استفاده بی‌رویه از منابع آبی زیرزمینی و دوبرابر شدن آن که به گفته یکی از اعضای شورای شهر تهران، مسئولیت عمده آن بر دوش شرکت آبفا است، نشان می‌دهد که مسئولان جمهوری اسلامی در این زمینه نیز بدون توجه به آینده کشور و نسل‌های آتی، صرفا برای حل مشکلات کوتاه‌مدت خود، ضررهای بلندمدتی به محیط زیست کشور وارد می‌کنند. راه‌جویی برای اقدامات بنیادینی که می‌توانست تا سال‌ها بحران کم‌آبی و خشکسالی و فرونشست زمین را حل کند، به راه‌حل‌های نمایشی، موقتی و دم‌دستی تبدیل شده است.