یوسف الشیراوی، وزیر فقید توسعه و صنعت بحرین، در دیداری که با مرحوم غازی القصیبی، وزیر، نویسنده و دوست بسیار صمیمی من داشت، گفت: «هند همه را شگفت‌زده خواهد کرد، هند آینده است.» در آن نشست که در دهه ۹۰ قرن گذشته انجام شد، هیچ‌کس چنین دیدگاهی نداشت و نمی‌توانست این موضوع را جدی بگیرد.

در آن زمان، هند نه‌تنها کشور فقیری بود بلکه پیوسته فقیرتر می‌شد. همچنان این نگرانی وجود داشت که تنش‌ها و درگیری‌ها به تجزیه شبه‌قاره هند منجر شود. اما آنچه الشیراوی را به خوش‌بینی ترغیب می‌کرد، پیگیری برنامه اصلاحاتی بود که هند آن را در سال ۱۹۹۹ اعلام کرد.

هند زمانی مرکز امپراتوری بریتانیا در خارج از کشور بود و از آن‌جا نیمی از جهان عرب را اداره می‌کرد. پس از گذشت حدود نیم قرن از پیش‌بینی مرحوم الشیراوی، امروز شکل‌گرفتن معجزه‌ای را در هند مشاهده می‌کنیم که این کشور را در کنار آمریکا و چین به یکی از سه قدرت بزرگ اقتصادی جهان تبدیل کرده است.

اکنون در حالی‌ صحبت از پیشرفت چشمگیر هند را مطرح می‌کنم که این کشور میزبان اجلاس سران گروه۲۰ است.

هندی‌ها مانند آمریکایی‌ها و چینی‌ها نیستند، هیاهوی کم‌تری دارند. آن‌ها به‌عنوان قدرتی در حال رشد و شکوفایی، جاه‌طلبی‌های بزرگی دارند و مانند چین که پروژه غول‌پیکر کمربند و جاده را راه‌اندازی کرده است، در راستای اجرایی‌کردن طرح سیاسی اقتصادی و راهبردی «شرق-غرب» گام برمی‌دارند. گفته می‌شود ممکن است نارندرا مودی، نخست‌وزیر هند، این طرح عظیم را در حاشیه اجلاس سران گروه۲۰ اعلام کند. این طرح شامل پروژه راه‌آهنی است که هند را به ریاض، شهرهای جهان عرب و سپس اروپا متصل می‌کند.

البته جهان عرب از گذشته تاکنون روابط نزدیکی با هند داشته است. بیش از هشت میلیون هندی در کشورهای عربی حوزه خلیج فارس زندگی می‌کنند که حدود نیمی از حواله‌های ارسالی شهروندان هندی مقیم خارج به هند از این طریق انجام می‌شود. همچنین، هند یک‌سوم نفت مورد نیاز خود را از کشورهای حوزه خلیج فارس وارد می‌کند. علاوه برآن، هند ششمین مصرف‌کننده انرژی در جهان است و با رشد اقتصادی روزافزون آن، میزان خرید و مصرف نفت در هند پیوسته در حال افزایش است.

این تازه آغاز راه است، به‌ویژه اینکه هند سریع‌تر از چین و ایالات متحده رشد می‌کند. به همین دلیل، آمریکایی‌ها هند را تشویق می‌کنند تا به منظور رقابت با چین، نقش اقتصادی و سیاسی بیشتری در خاورمیانه و جهان ایفا کند. اما دهلی به هیچ‌گونه تحریکی نیاز ندارد، زیرا بین آن‌ها و پکن ناسازگاری‌های بسیاری همچون اختلاف‌های مرزی، درگیری‌های نظامی و رقابت اقتصادی وجود دارد. هند هفتمین کشور از لحاظ مساحت و اولین کشور از نظر جمعیت در جهان است، در حالی که چین از نظر مساحت در رتبه سوم و از نظر جمیعت در جایگاه دوم قرار دارد. در حال حاضر، این دو کشور بزرگ می‌کوشند روابط دوستانه‌ خود را با عربستان سعودی که رابطه مثبت خود را با هر دو طرف حفظ کرده است، گسترش دهند.

درباره نارندرا مودی، نخست‌وزیر هند که از سال ۲۰۱۴ قدرت را در دست دارد، چیزهای بسیاری گفته شده است، از جمله اینکه او یک ملی‌گرای متصعب هندو است که از مسلمانان و اعراب متنفر است. این‌ها سخنان اغراق‌آمیزی است که از طرف تندروها مطرح می‌شود. با این حال، نمی‌توان انکار کرد که مودی در گذشته تصویری تاریک از منطقه ما داشت. اما نخست‌وزیر هند با توجه به حضور شمار زیادی از شهروندان هندی در جهان عرب و تبادل تجاری بزرگ بین دو طرف، به سرعت درصدد گسترش روابط و نزدیکی بیشتر با کشورهای حوزه خلیج فارس برآمد. به همین دلیل است که مودی در میان مقام‌های هندی، نزدیک‌ترین روابط را در طول تاریخ این کشور با جهان عرب داشته است، در حالی که رابطه بین دو طرف پیش از روی‌ کار آمدن مودی کم‌تر از حد معمول بود.

البته آنچه اغلب مانع نزدیکی با هند می‌شود، داشتن رابطه قوی با پاکستان است که دشمن سنتی هند به شمار می‌رود. افزون بر اینکه تنش‌های فرقه‌ای بین مسلمانان و سایر گروه‌ها در هند، و افراط‌گرایی و تروریسم وابسته به مسلمانان خارج از کشور، هند را از گسترش روابط باز می‌دارد. با این حال، پس از نزدیکی، دو طرف دیدگاه و شرایط یکدیگر را درک کردند و به سمت توسعه همکاری گام برداشتند. همچنین باید گفت که رابطه با پاکستان مانند رابطه راهبردی هند با اسرائیل و ایران است و این یک حق ثابت و مسلم است، مشروط بر اینکه از آن علیه طرف مقابل استفاده نشود.

مودی به خوبی می‌داند که افراط‌گرایی پدیده‌ای است که در میان گروهی از مسلمانان رواج پیدا کرده است و این چیزی است که میان پیروان سایر ادیان نیز وجود دارد و همه مسلمانان جهان از این چالش رنج می‌برند. اما راه حل این است که برای مبارزه با این پدیده با هم همکاری کنیم. امروز عربستان سعودی می‌تواند در این زمینه مشارکت بیشتری داشته باشد، به‌ویژه اینکه هند با داشتن بیش از ۲۰۰ میلیون مسلمان، پس از اندونزی و پاکستان، سومین جمعیت بزرگ مسلمانان جهان را در خود جای داده‌ است.

در واقع، هندی‌ها بدون توجه به پیشینه فرهنگی خود ثابت کرده‌اند که می‌توانند بر چالش‌های فراروی همزیستی مسالمت‌آمیز چیره شوند و همین امر باعث شده است کشورشان به‌رغم جمعیت بزرگ و تنوع نژادی و مذهبی پایدار بماند. مردم هند نهضت ملی خود را در اوایل دهه ۱۹۵۰ آغاز کردند. پس از استقلال هند، نهرو، اولین نخست‌وزیر هند، هفت موسسه فناوری تاسیس کرد و سپس اقدام به تاسیس شش موسسه مدیریت بازرگانی کرد. با این حال، هند به‌دلیل سوءمدیریت تا نیم قرن دیگر نتوانست آن‌گونه که پیش‌بینی شده بود به سمت شکوفایی و پیشرفت گام بردارد. اما امروز، اغلب رهبران نخبه شرکت‌های بزرگ فناوری ایالات متحده کسانی‌اند که از هند آمده‌اند و این در حالی است که خود این کشور نیز یک انقلاب فناوری بزرگ را تجربه می‌کند.

برگرفته از روزنامه الشرق‌الاوسط