ترامپ می‌خواهد ایرانی‌ها به او تلفن بزنند

ناو جنگی آبراهام لینکلن در راه خلیج فارس است، ۴بمب افکن بی-۵۲ در قطر فرود آمده‌اند، وزیر امور خارجه آمریکا در مورد واکنش فوری و قاطع واشینگتن به هر گونه تهدید ایران هشدار می‌دهد و در مدت یک ماه، چهار مرحله تحریم علیه ایران اعمال شده، اما دونالد ترامپ می‌گوید منتظر است ایرانی‌ها به او تلفن بزنند.

رئیس جمهور آمریکا می‌گوید وضعیت اقتصادی ایران در نتیجه تحریم‌ها وخیم شده و او آماده است به ایران برای سر و سامان دادن  به شرایط‌ش کمک کند. ترامپ گفت چیز زیادی نمی‌خواهد و تنها می‌خواهد ایران سلاح هسته‌ای نداشته باشد و به دنبال توافقی عادلانه است.

پیشنهاد ملاقات بدون پیش شرط با مقامات تهران در مردادماه گذشته هم از جانب ترامپ مطرح شده بود. در جریان سفر حسن روحانی، همتای ایرانی او به نیویورک نیز تلاش‌هایی برای دیدار دو رئیس جمهور انجام شد که با مخالفت تهران، بی‌نتیجه ماند.

مجید تخت روانچی، نماینده دائم ایران در سازمان ملل در واکنش به پیشنهاد ترامپ برای گفت و گو، به سابقه دولت آمریکا در مذاکره اشاره می‌کند. او به ان‌بی‌سی گفت: پرسش نخست این است که چرا او ناگهان مذاکرات را ترک کرد و چه تضمینی وجود دارد که در هر گونه مذاکره آینده ایران و آمریکا ترامپ این اقدام را تکرار نکند. از سوی دیگر یدالله جوانی، معاون سیاسی سپاه پاسداران گفت:«مذاکره‌ای با آمریکایی‌ها انجام نخواهد شد».

پیشنهاد ترامپ برای مذاکره یک روز پس از سالگرد خروج آمریکا از برجام و در شرایطی که مقامات امنیتی آمریکا برای بررسی تهدید ایران تشکیل جلسه داده‌اند، پرسش‌های زیادی را مطرح می‌کند. ترامپ اخیراً پیشنهاد محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران برای مذاکره بر سر آزادی زندانیان را نپذیرفته بود و گزارش‌ها حاکی از آن است که در ۶ ماه گذشته این پیشنهاد همواره از جانب ایران روی میز بوده است. چنانکه ترامپ در این مدت عزم جدی برای مذاکره با ایران داشت، این یکی از فرصت‌ها بود.

فارغ از اینکه پیشنهاد ترامپ بداهه باشد یا بخشی از استراتژی هویچ و چماق که مدت‌ها روی آن برنامه ریزی شده، باز نگهداشتن درِ گفت و گوی بدون پیش شرط، شانس از سرگیری مذاکرات را افزایش می‌دهد. باید گفت واضح است که ترامپ توافق هسته‌ای میراث اوباما را غیر قابل مذاکره می‌داند و چنانچه ایران برای توافقی جدید چراغ سبز نشان دهد، احتمالا با استقبال غافلگیرکننده ترامپ مواجه می‌شود.

ترامپ بر خلاف همتای سابق خود باراک اوباما برای پیشبرد استراتژی ایران بر همراهی همه جانبه جامعه بین‌المللی از جمله اروپا تأکید ندارد یا آن را جزء لاینفک نمی‌داند. او یک سال قبل باوجود مخالفت شدید اروپا تحریم‌های یکجانبه را از سرگرفت. اکنون اروپا و دیگر کشورهای جهان بدون اینکه مانند دوران اوباما در ائتلاف بین‌المللی تحریم‌ها علیه ایران شریک باشند، با پیروی از قوانین آمریکا به طور غیر مستقیم ایران را تحریم کرده‌اند. در مساله برجام، دولت ترامپ به طور یکجانبه از آن خارج شد و عملکرد اروپا در یک سال گذشته به گونه‌ای بود که تنها به طور ظاهری در آن حضور داشت و اکنون تنها نظاره‌گر مرگ آن است. در موضوع مذاکرات نیز به نظر می‌رسد ترامپ چندان طرفدار مذاکرات شلوغ و چندین جانبه نباشد. او می‌خواهد مانند مذاکره با کره شمالی، تنها ستاره دوربین رسانه‌ها باشد.

ایران روز چهارشنبه هم‌زمان با سالگرد خروج آمریکا از برجام اعلام کرد محدودیت‌هایی در تعهدات خود در توافق هسته‌ای ایجاد می‌کند و به طرف‌های باقی مانده در برجام ۶۰ روز فرصت داد پای میز مذاکره بیایند. واکنش اتحادیه اروپا در مخالفت با این ضرب‌الاجل برای تهران دلگرم کننده نبود و ایالات متحده نیز اعلام کرد تحرک‌های ایران را زیر نظر دارد.

در واقع ایران با اعلام گام‌های مرحله‌ای خود در خروج از برجام، در مسیری حرکت می‌کند که مطلوب واشینگتن است و می‌تواند به نقطه‌ای برسد که در نهایت تماس تلفنی که ترامپ منتظر آن است، برقرار شود. چنانچه ضرب الاجل ۲ ماهه بدون حصول نتیجه به پایان برسد، گام بعدی ایران عبور از غنی سازی ۳.۵ درصدی است که واکنش اروپا و آمریکا را به دنبال خواهد داشت. بازگشت پرونده به شورای امنیت و ازسرگیری تحریم‌ها نتیجه محتمل این روند در صورت به نتیجه نرسیدن کمیسیون‌های حل اختلاف و حکم است. اگرچه احتمال استفاده ایران از مسیر میانبر و مذاکره با آمریکا دور از ذهن نیست.

هرچند که در تهران صداهای مخالف مذاکره شنیده می‌شود و گروهی هم در واشینگتن مخالف گفت و گو با جمهوری اسلامی هستند، این شرایط بی شباهت به دوران اوج تحریم ها در سال ۲۰۱۲ نیست. زمانی که در هر نماز جمعه شعار مرگ بر آمریکا سر داده می‌شد و دیپلمات‌های ایرانی و آمریکایی در عمان سرگرم مذاکره بودند. ایران و آمریکا در ۴۰ سال گذشته و در اوج اندیشه‌های ضد امپریالیسیتی و تنش در روابط دوجانبه، هر زمان که لازم بوده مذاکره کردند و تضمینی وجود ندارد که این مذاکرات با دولت دونالد ترامپ انجام نشود.