حسن روحانی، رئیس جمهوری ایران، در ۲۰ دسامبر سال جاری وارد توکیو شد و با شینزو آبه، نخست وزیر ژاپن، دیدار و گفت و گو کرد. کارشناسان مذاکرات انجام شده در توکیو را ادامه مذاکراتی می‌دانند که در دیدار ماه ژوئیه آبه از تهران، میان این دو مقام صورت گرفته بود.

دلیل سفر آبه به تهران، میانجی‌گری میان ایران و آمریکا و کاهش تنش در منطقه خاورمیانه بود که در سفر روحانی به توکیو، مورد پی‌گیری قرار گرفت.

تماس تلفنی نخست وزیر ژاپن با دونالد ترامپ، رئیس جمهوری آمریکا، پس از این مذاکرات بیانگر اهمیت و جدیت آن است.

رسانه‌های طرفدار اصول‌گرا در ایران، دیدار روحانی از توکیو و مذاکرات او با نخست وزیر ژاپن را، تشریفاتی و بی‌حاصل دانسته، و آن را دامی تلقی دانستند که توسط ژاپن برای گیر انداختن ایران در تور خواسته‌های آمریکا، پهن شده است. اما همین منفی‌بافی‌های جناح اصولگرا هم نشان‌دهنده اهمیت ویژه این دیدار است.

جدیت و اهمیت مذاکرات یاد شده، از سخنان روحانی در توکیو نیز برداشت می‌شود. او گفت: «ما از این که با آمریکا مذاکره کنیم مشکلی نداریم، اما به شرطی که آمریکا تحریم‌ها را بر دارد و از مسیر نادرستی که از یک سال و نیم پیش در پیش گرفته، برگردد. ما نمی‌خواهیم به کسی که اشتباه کرده جایزه دهیم، اما اگر او بخواهد اشتباه خود را تصحیح کند، نباید راه را به رویش ببندیم.»

افزون بر آن، حلقات نزدیک به روحانی در داخل نظام، به تحولات مثبتی در روزها و هفته‌‌های آینده اشاره کرده، از امکان دست‌یابی به یک معامله برد - برد میان واشینگتن وتهران، سخن گفته‌اند.

از این جهت می‌توان دیدار روحانی از توکیو و مذاکرات او با نخست وزیر ژاپن را، نقطه عطفی در سیاست خارجی ایران دانست.

به نظر می‌رسد در نتیجه اوج‌گیری و تداوم جنبش‌های مردمی در کشورهای زیر نفوذ ایران - مانند عراق و لبنان، از یک سو و تبعات چالش‌برانگیز برجای مانده از اعتراضات آبان ماه، از سوی دیگر، به اضافه تحریم‌ها‌ و فشار حداکثری آمریکا، رژیم ایران مجبور شده برای مدیریت پرونده‌های منطقه‌ای و تفاهم با آمریکا، اختیارات بیشتری به روحانی واگذار کند.

تفاهمات پشت پرده با آمریکا

چنین می‌نماید که ایران با آمریکا به تفاهماتی مقدماتی در پشت پرده دست یافته و اکنون در پی آماده‌سازی فضای سیاسی و تبلیغاتی است تا آن را از دست ندهد.

در همین راستا سخنگوی سپاه، سخنان سردار مرتضی قربانی، مشاور فرمانده سپاه، مبنی بر هدف قرار دادن تل‌آویو از خاک لبنان را - که سبب آزردگی مقامات لبنانی شده بود، تحریف و برداشت نادرست رسانه‌ها دانسته و آن را انکار کرد.

سفر محمد جواد ظریف، وزیر خارجه ایران، در ۲۳ دسامبر به عمان و مذاکرات او با مقامات عمانی و شرکت شماری از رهبران گروه حوثی‌های یمن نیز، در همین چارچوب قرار می‌گیرد. ظریف در این سفر - که ناگهانی و بدون اعلان قبلی انجام شد، درباره دست‌یابی به سازوکارهایی برای حل سیاسی بحران یمن، در سایه قطعنامه‌های شورای امنیت و با رعایت خواست کشورهای عربی همسایه و جامعه جهانی، با مقامات عمانی و رهبران حوثی‌، به گفت و گو و رایزنی پرداخت.

از سوی دیگر دیده می‌شود که تحولات اخیر عراق در جهت مخالف منافع ایران حرکت می‌کند. اکنون در عراق - که زیر نفوذ سنگین ایران قرار دارد، پارلمان عراق در برابر خواسته‌های معترضان عراقی، مجبور به تصویب قانون انتخابات تازه گردید.

قانون تازه انتخابات عراق به شهروندان اجازه می‌دهد که به جای رأی دادن به فهرست کاندیداهای احزاب، به کاندیدای دلخواه خود رأی بدهند؛ از این رو تسلط احزاب سیاسی (از جمله احزاب وابسته به ایران) بر پارلمان کمرنگ شده زمینه برای گروه‌ها و تشکل‌های پارلمانی تازه و متنوع فراهم می‌گردد.

در یک تحول دیگر در عراق، قصی سهیل، با وجودی که حمایت فراکسیون پارلمانی «البناء» را باخود داشت، در برابر فشار جنبش مردمی مجبور شد از نامزدی خود در پست نخست وزیری انصراف دهد.

اکنون رژیم ایران به‌رغم این‌که منافع خود و آینده گروه‌های وابسته به خود در عراق را در معرض تهدید می‌بیند، برای پیشگیری از زیان‌های بیشتر، مجبور شده به وضع موجود تمکین کند.

در جمع‌بندی کلی، می‌توان به این نتیجه رسید که اکنون رژیم ایران، به خاطر فشارها و بحران‌های چند جانبه داخلی و خارجی و چالش‌های منطقه‌ای مجبور شده است پا روی ارزش‌ها و شعارهای انقلابی خود گذاشته، و از برخی جاه‌طلبی‌های و یکه‌تازی‌های خود عقب نشینی کند، و تنها به عنوان یک شریک در معادلات منطقه‌ای و بین‌المللی، رضایت دهد.