سایت حقوق بشری حال‌وش که اخبار مربوط به استان سیستان و بلوچستان را پوشش می‌دهد، می‌گوید در سال گذشته خورشیدی دست‌کم ۱۸۲ شهروند از قوم بلوچ در این استان اعدام شده‌اند و ۲۸۸ شهروند بلوچ نیز در‌اثر شلیک ماموران جمهوری اسلامی جان خود را از دست داد‌ه‌اند.

در گزارش وب‌سایت حال‌وش آمده است که از مجموع آمار بلوچ‌هایی که در سال ۱۴۰۱ اعدام شده‌اند، اتهام ۱۴۸ نفر مربوط به جرائم مواد مخدر، ۲۹ نفر «قصاص نفس» و اتهام پنج نفر دیگر، سیاسی و امنیتی بوده است. اتهام‌هایی که به گفته این وب‌سایت، در بسیاری از موارد، مبهم و طی دادسری ناعادلانه و غیرشفاف علیه شهروندان مطرح شده است.

بیشتر اعدام‌ بلوچ‌ها در سال ۱۴۰۱ همچون سال‌های پیش از آن، به‌دلیل جرائم مواد مخدر صورت گرفته است. این در حالی است که بسیاری از خانواده‌ها و بستگان افراد اعدام‌شده، رای‌های صادرشده را زیر سوال برده‌اند.

در قوانین کیفری جمهوری اسلامی ایران، قصاص نفس به‌معنای مجازات فردی است که مرتکب قتل شده و در‌‌صورت رضایت ندادن اولیای دم، اعدام متهم را در‌پی دارد.

حال‌وش می‌گوید دو نفر از اعدام‌شدگان بلوچ در زمان ارتکاب جرم، «کودک‌مجرم» بوده‌اند و کمتر از ۱۸ سال سن داشتند.

بر اساس مفاد کنوانیسیون حقوق کودکان در سازمان ملل متحد که ایران نیز عضو آن است، اعدام افرادی که در زمان ارتکاب جرم کمتر از ۱۸ سال دارند و کودک محسوب می‌شوند، عملی غیرانسانی و خلاف موازین حقوق‌بشری است، زیرا کودکان کمتر از ۱۸ سال اساسا توانایی اندیشیدن به‌ معنای عمل انجام‌شده و هزینه‌های آن را ندارند.

سه زن نیز در فهرست اعدام‌شدگان بلوچ در سال ۱۴۰۱ قرار دارند. همچنین دو برادر به‌دلیل جرائم مرتبط به مواد مخدر، به‌‌طور هم‌زمان با طناب دار جمهوری اسلامی جان باختند.

بسیاری از مددکاران اجتماعی در استان سیستان و بلوچستان ایران می‌گویند گرایش برخی از کودکان و جوانان بلوچ به قاچاق مواد مخدر یا سوخت، تنها به‌دلیل گسترش فقر در این استان و نبود کار است و اگر جمهوری اسلامی در دهه‌های اخیر به افزایش کیفیت زندگی مردم و ایجاد بنگاه‌های اقتصادی در این استان اهتمام می‌ورزید، آمار قاچاق مواد مخدر یا سوخت در این استان با کاهش چشمگیری روبرو می‌شد.

در ادامه گزارش حال‌وش آمده است که در سال ۱۴۰۱ حداقل ۱۶۷ شهروند بلوچ در‌پی شلیک ماموران حکومت جمهوری اسلامی جان باخته‌اند و با افزودن آمار ۱۲۱ جان‌باخته اعتراضات خونین زاهدان و خاش در مهرماه، آمار کل در این حوزه به ۲۸۸ نفر می‌رسد.

با گذشت شش ماه از قتل مهسا امینی به دست نیروهای گشت ارشاد و آغاز خیزش سراسری علیه جمهوری اسلامی، اگرچه اعتراضات در بسیاری از نقاط ایران به نسبت ماه‌های اول کاهش یافته است، اما صدها معترض در استان سیستان‌ و‌ بلوچستان با وجود سرکوب گسترده هر هفته بعد از مراسم نماز جمعه تجمع اعتراضی برگزار می‌کنند.

در بخش دیگری از گزارش سالانه حال‌وش آمده است که در سال ۱۴۰۱، ۸۲ بلوچ نیز در حین «سوخت‌بری» کشته شده‌اند.

به‌دلیل تفاوت قیمت فرآورده‌های نفتی همچون گازوئیل، بنزین و نفت سفید در ایران نسبت به کشورهای هم‌مرز، در برخی از مناطق ایران از‌جمله مناطق بلوچ‌نشین کسب‌و‌کاری به نام «سوخت‌فروشی» یا «سوخت‌بری» شکل گرفته است.

حکومت ایران خرید‌و‌فروش سوخت، خارج از سیستم دولتی را قاچاق می‌داند و با آن برخورد می‌کند. این در حالی است که بر‌اساس برخی گزارش‌ها، شرکت‌های نفتی و نهادهای نظامی مانند سپاه پاسداران انقلاب اسلامی بیشترین قاچاق سوخت در مناطق مرزی ایران را انجام می‌دهند.

در جدیدترین موارد، یک کولبر اهل شهر «ربط»، به نام حسین محمدی در مرز شهرستان سردشت با شلیک مستقیم نیروهای نظامی جمهوری اسلامی کشته شد و در بهمن‌ماه سال گذشته نیز پنج سوخت‌بر در ایرانشهر با شلیک نیروهای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و واژگونی و آتش‌سوزی خودروهایشان در آتش سوختند.