آنتونی بلینکن، وزیر خارجه ایالات متحده، در سفری دو روزه به آسیای مرکزی، روزهای ۲۷ و ۲۸ فوریه (هشتم و نهم اسفند)، از کشورهای قزاقستان و ازبکستان دیدن کرد و در نشستی در شهر آستانه، پایتخت قزاقستان، با وزیران خارجه کشورهای تاجیکستان، ازبکستان، ترکمنستان، قزاقستان و قرقیزستان دیدار کرد.
این نخستین سفر بلینکن در مسند وزیر خارجه ایالات متحده به آسیای مرکزی است. بلینکن در نشست با وزیران خارجه کشورهای آسیای مرکزی، بر تقویت همکاری‌های امنیتی، سیاسی و اقتصادی میان ایالات متحده و آسیای مرکزی، و نیز بر احتمال خطر تکرار تجاوز روسیه به همسایه‌های آسیایی‌اش، تاکید کرد.
بلینکن در این نشست گفت: «هیچ کشوری، به ویژه آن‌هایی که بنا به سنت در مدار مسکو بوده‌اند، نمی‌توانند تهدید تجاوز روسیه را به قلمرو خود نادیده بگیرند.» اشاره تلویحی بلینکن، به کشورهای آسیای مرکزی است که سال ۱۹۹۲ از «اتحاد جماهیر شوروی» وقت مستقل شدند، اما همچنان تحت تاثیر سیاست‌های روسیه قرار دارند.
بلینکن تاکید کرد ایالات متحده از «تمامیت ارضی و استقلال» کشورهای آسیای مرکزی حمایت می‌کند و به همکاری‌های امنیتی و اقتصادی با این کشورها ادامه می‌دهد.
بلینکن در حالی با پیام احتمال تکرار تجاوز روسیه به قلمروی کشورهای همسایه هشدار داد که از آغاز جنگ در اوکراین بیش از یک سال می‌گذرد. این جنگ در فوریه ۲۰۲۲ و در پی تجاوز نظامی روسیه آغاز، و چند روز پیش وارد دومین سال خود شد.
در جریان تجاوز نظامی روسیه به اوکراین، کشورهای آسیای مرکزی که «حیات‌خلوت» روسیه شناخته می‌شوند، موضع بی‌طرفی اختیار کردند. سران دولت‌های آسیای مرکزی ضمن خودداری از ابرازنظر در مورد جنگ در اوکراین، نه از اقدام روسیه حمایت کردند و نه از موضع دفاعی اوکراین.
با آنکه دولت‌های آسیای مرکزی در مورد جنگ در اوکراین اتفاق‌نظر دارند، در مورد افغانستان که در همسایگی سه کشور آسیای مرکزی قرار دارد، دارای چنین اتفاق‌نظری نیستند. رهبران سیاسی تاجیکستان بارها تاکید کرده‌اند که با سلطه یکدست طالبان در افغانستان مخالفند و باید نظامی در این کشور روی کار آید که متشکل از همه اقوام و گروه‌های سیاسی باشد. اما دولت‌های ازبکستان، قزاقستان، قرقیزستان و ترکمنستان روابط خود را با طالبان گسترش داده‌اند و پروژه‌های اقتصادی در افغانستان راه‌اندازی کرده‌اند.
با این حال، تهدید مشترکی که کشورهای آسیای مرکزی را نگران کرده است، گسترش حضور و فعالیت «داعش خراسان» در افغانستان است. در سال ۲۰۲۲، داعش خراسان دو حمله راکتی از خاک افغانستان به خاک کشورهای تاجیکستان و ازبکستان انجام داد که به تشدید نگرانی‌ها منجر شد.
دولت آمریکا که از دفاع اوکراین در برابر تجاوز روسیه حمایت مالی و تسلیحاتی می‌کند، در یک سال اخیر همکاری امنیتی و نظامی خود را با کشورهای آسیای مرکزی نیز تقویت کرده است.
در یک سال گذشته، ایالات متحده دو بار با تحویل خودروهای نظامی به تاجیکستان برای تقویت نیروهای مرزی این کشور، به آن کمک کرده است. در آخرین مورد، ۲۵ فوریه، سفارت ایالات متحده در دوشنبه، پایتخت تاجیکستان، اعلام کرد که چهار خودروی نظامی در اختیار نیروهای مرزی تاجیکستان قرار داده است تا از آن‌ها برای حفاظت از مرزها استفاده کنند. با این حال، در سفر بلینکن به آسیای مرکزی و بیانیههای منتشرشده از دیدارهای او، اشاره‌ای به افغانستان نشده است.
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
از بیانیههای وزیران خارجه کشورهای آسیای مرکزی پس از ملاقات با بلینکن، چنین برمی‌آید که دولت‌های محافظه‌کار آسیای مرکزی که از بدو تاسیس تحت تاثیر روسیه بوده‌اند، از همسایه قدرتمند و متحد دیرینه خود روگردان نخواهند شد. مختار تیلوبردی، وزیر خارجه قزاقستان، که میزبان آنتونی بلینکن بود، در مصاحبه با رسانه‌ها گفت قزاقستان سیاست طرفداری از روسیه یا غرب اتخاذ نمی‌کند و همچنان به سیاست «چندجانبه و متوازن» خود ادامه می‌دهد.
برخلاف هشدار آنتونی بلینکن در مورد خطر تجاوز روسیه به کشورهای متحد و همسایه‌اش، مختار تیلوبردی گفت: «اگرچه قزاقستان طولانی‌ترین مرز زمینی جهان را با روسیه دارد، تهدیدی از سوی مسکو ندیده است.»
وزیر خارجه قزاقستان همچنین افزود کشورش روابط بسیار نزدیک و تاریخی با روسیه و اوکراین دارد، اما اجازه نخواهد داد که از خاک این کشور برای هرگونه تجاوز روسیه یا فرار از تحریم، استفاده شود.
بلینکن روز سه‌شنبه، ۲۸ فوریه (۹ اسفند)، از ازبکستان دیدن کرد و در ملاقات با مقام‌های ازبکستانی، بر ضرورت اعلام مخالفت با تجاوز نظامی روسیه در اوکراین تاکید ورزید، اما مقام‌های ازبکستان تاکنون موضع علنی مشخصی در مورد جنگ اوکراین ابراز نکرده‌اند.
پلفترم سیاسی C5+1
پلتفرم موسوم به «C۵+۱»، چهارچوب سیاسی گفت‌وگو و همکاری میان ایالات متحده و پنج جمهوری آسیای مرکزی است. این پلتفرم در سال ۲۰۱۵ شکل گرفت و در وب‌سایت وزارت خارجه آمریکا در مورد آن چنین آمده است: «C۵+۱ یکی از ابزارهای ایالات متحده برای حمایت از حاکمیت، استقلال و تمامیت ارضی پنج کشور آسیای مرکزی است.»
نشست اخیر آنتونی بلینکن با وزیران خارجه کشورهای آسیای مرکزی در شهر آستانه، پنجمین نشست وزیران خارجه کشورهای عضو این پلتفرم سیاسی است.
اینک که روابط روسیه و ایالات متحده در یکی از بدترین شرایط ممکن قرار دارد، تقویت این پلفترم سیاسی و افزایش توجه آمریکا به کشورهای آسیای میانه، ممکن است به تضعیف نفوذ روسیه در کشورهای منطقه آسیای مرکزی بینجامد.
