در آخرین ساعت شامگاه پنج‌شنبه بعد از این که اولین برف زمستان مناطق شمالی فلات ایران را پوشاند و هنگامی که کارگران زحمت‌کش خسته از یک هفته کار طاقت‌فرسا در راه بازگشت به خانه بودند، خبر اعلام شد.

مقامات ایرانی در خبرهای شامگاهی اعلام کردند قیمت بنزین برای ۶۰ لیتر اول هر ماه هر شخص ۵۰ درصد افزایش پیدا خواهد کرد.

خرید بنزین بیشتر از این مقدار هم سه برابر هزینه خواهد برداشت و به ۷۰ پنی برای هر لیتر خواهد رسید که گرچه در سراسر جهان قیمت بسیار پایینی در نظر گرفته می‌شود ولی برای بسیاری از ایرانیانی که برای دهه‌ها شرطی شده‌اند تا سوخت ارزان را حق لاینفک خویش بدانند، اقدامی توهین‌آمیز تلقی می‌شود.

افزایش قیمت بنزین آغازگر بزرگ‌ترین اعتراضات سراسری در کشور از زمان تظاهرات‌های روزهای آخر سال ۲۰۱۷ در اعتراض به وضعیت اقتصادی بود که تا نیمه‌های سال ۲۰۱۸ ادامه یافت.

آخرین موج اعتراضات مقامات ایرانی را مجبور کرد اینترنت را قطع کنند، مسابقات مهم والیبال، فوتبال، کشتی و وزنه‌برداری را لغو کنند و بازار بزرگ تهران را ببندند چرا که بیم آن را دارند که حتی طبقه سنتی بازاریان کشور نیز به معترضان بپیوندند.

به گفته مقامات که در تلویزیون حکومتی هم پخش شد، حداقل ۳ نفر تا کنون کشته شده‌اند از جمله یک افسر پلیس در شهر کرمانشاه در غرب کشور.

اما برخلاف اعتراضات سال گذشته که در مناطقع کوچک و روستایی متمرکز شده بود، تظاهرات اخیر در استان‌ها به راه افتاده و به شهرهای بزرگ کشور سرایت کرده است کما این که شهرهای تهران، شیراز، اصفهان، و تبریز با اعتراضاتی آتشین به مرکز تظاهرات تبدیل شده‌اند.

محمد قاسم عثمانی، یکی از نمایندگان مجلس در واکنش به نحوه افزایش قیمت بنزین توسط دولت از سمت خود استعفا داد و عده‌ای دیگر از نمایندگان هم دغدغه آن را داشتند که این اقدام بدون مشورت و هماهنگی با عموم قانون‌گذاران مجلس صورت پذیرفته است.

و این اعتراضات توجهات بین‌المللی فراوانی، از جمله توجه واشنگتن، را به خود جلب کرده است. 

بیانیه کاخ سفید در روز یکشنبه اظهار داشت: «ایالات متحده از تظاهرات صلح‌آمیز مردم ایران علیه رژیمی که قرار است هدایت آنان را به عهده داشته باشد، حمایت می‌کند. ما استفاده از نیروی قهری و مرگبار علیه شهروندان معترض و برقراری محدودیت‌هایی بر سر راه‌های ارتباطاتی تظاهرات‌کنندگان را محکوم می‌کنیم.»

در حال حاضر مشخص نیست آیا اعتراضات به‌رغم سرکوب شدید ادامه خواهد یافت یا خیر. به گزارش رسانه‌های حکومتی، حداقل هزار نفر بازداشت شده‌اند.

ولی ادغام کردن شکایات شهرنشینان با روستانشینان و تبدیل آن به جنبشی علیه نظام ممکن است ترکیبی باشد که پایان نظام متجاوز ایران را رقم زند.

ناظران بر اوضاع ایران معتقدند هنوز راه درازی در پیش است. یکی از تحلیل‌گران ایران که به خاطر مسافرت متناوب به تهران خواست گمنام باقی بماند گفت: «بدون هدفی مشخص و بدون رهبری معین این گونه اقدمات به جایی ختم نمی‌شود.»

به هر صورت وضعیت فعلی ممکن است به نقطه عطفی مبدل شود و نمایش دهنده فاصله رو به فزون رهبران کشور با مردم شود که از تحریم‌های دوباره احیا شده ایالات متحده در دولت دونالد ترامپ علیه ایران نشات می‌گیرد.

کارشناسان از پیش هشدار داده بودند که مردم عادی ایران و نه رهبران این کشور از این تحریم‌ها آسیب خواهند دید.

گروه‌های شبه‌نظامی لات‌مآب و فرقه‌مانند که در خدمت رژیم هستند به کالاها و احتمالا سوخت یارانه‌ای دسترسی دارند که از آن‌ها در برابر بدترین تنگناهای اقتصادی محافظت می‌کند و آن‌ها را تشویق می‌نماید به شدت به سرکوب هموطنان خویش مشغول شوند.

در بیانیه سپاه پاسداران، که به‌عنوان شاخه موازی و معتقد به نظام ارتش ایران خدمت می‌کند، در روز دوشنبه آمده است: «سپاه پاسداران به شدت با ادامه هرگونه نامنی و اقدامی که صلح و آسایش مردم را بر هم زند برخورد خواهد کرد.»

برای کشوری که مدت‌هاست خود را مدافع افراد ستم‌دیده اعلام کرده، رهبران ایران اکنون خود را در موقعیتی می‌بینند که باتوم به دست علیه مردم عادی دست به کار شده‌اند، مردمی که فقط خواستار دولتی کارآمد و اصلاحات اقتصادی در کشورهای عراق، لبنان و سرزمین خویش، ایران، هستند.

حسن روحانی، رییس‌جمهور ایران در روز دوشنبه گفت: «ما نباید در جامعه اجازه بروز ناامنی بدهیم. مردم حق اعتراض کردن دارند ولی اعتراض از شورش متفاوت است. من از وزارت اطلاعات، پلیس، سپاه پاسداران، بسیج و تمام نیروهای مسلح و نیروهای امنیتی برای تلاش‌های‌شان در راستای شناسایی رهبران اعتراضات که به دنبال تخریب اموال عمومی بودند، تشکر می‌کنم.»

 دولت آقای روحانی قبل از اعلام افزایش قیمت بنزین، با رییس مجلس، رییس قوه قضاییه و ولی فقیه علی خامنه‌ای مشورت کرده و تایید آن‌ها را داشت. به گفته دولت وی افزایش قیمت باعث ذخیره هر ساله ۷.۲ میلیارد دلار می‌شود.

علی ربیعی، سخنگوی رییس‌جمهور در روز دوشنبه گفت: «در پرتو کاهش صادرات نفت، درآمد دولت به میزان قابل توجهی کاهش یافته است. با یا بدون تحریم ما باید ساختار اقتصادی خویش را اصلاح کنیم.»

آقای روحانی گزینه‌های چندانی نداشت. او که نتوانست از سازمان‌های بین‌المللی اعتبار بگیرد و نمی‌خواهد از طریق فشار آوردن به سازمان‌های مذهبی و تجارت‌های وابسته به سپاه پاسداران که تمام منابع را بدون پرداخت ذره‌ای مالیات صرف می‌کنند، هزینه‌های دولتی را کاهش دهد، راهی ندارد جز اصلاح یارانه‌ها که منجر به ورود آسیبی سریع به مردم عادی می‌شود.

مهدی قدسی، اقتصاددان متخصص در زمینه ایران در موسسه وین مطالعات بین‌المللی اقتصاد گفت: «به جای کاهش بودجه بعضی از سازمان‌های دولتی یا به جای افزایش بودجه از طریق شرکت‌های نیمه‌دولتی که مالیات پرداخت نمی‌کنند، آن‌ها می‌خواهند از مردم برای تامین بودجه استفاده کنند. در این مواقع مردم ماجرا را به خوبی می‌دانند و احساس می‌کنند دولت ایشان دوباره به جای عهده‌دار شدن حل مشکل، آن را به دوش آن‌ها انداخته است.»

سال‌هاست که بانک جهانی، سازمان ملل و صندوق بین‌المللی پول به کشورهای در حال پیشرفت فشار آورده که یارانه‌های سوخت و محصولات را الغا کنند و سیاست‌هایی در این زمینه در سال‌های اخیر در کشورهای مراکش، اوکراین، هند و مصر پیاده شده است. اقتصاددانان می‌گویند ایران یکی از بالاترین یارانه‌های سوخت‌های فسیلی را در سراسر دنیا دارد که اصراف و هدر دادن آن را موجب می‌شود.

با کنار گذاشتن یارانه‌ها دولت اجازه می‌یابد در کارهای اجتماعی و ساخت‌وساز کشور سرمایه‌گذاری کند و مقادیر زیادی هم برای صادرات کنار گذاشته می‌شود. همچنین قیمت بنزین در ایران با کشورهای همسایه متفاوت نخواهد بود که منجر به جلوگیری از قاچاق بنزین خواهد شد.

بیشتر کشورها با اخطارهایی از پیش طرح کنار گذاشتن یارانه‌های سوخت را شروع می‌کنند و سعی می‌کنند با دلیل آوردن در راستای منافع الغای یارانه‌هایی که منجر به مصرف بیشتر و از بین بردن محیط‌زیست می‌شود، اول حمایت سیاسی لازم را کسب کنند.

اما خبر خاصی از چنین صحبت‌هایی در ایران نبود و له یا علیه آن هیچ دلیلی پخش نشد. زمان‌بندی آن هم مصادف با زمانی است که ایرانیان به شدت از نظر مالی در مضیقه و نگران تورم هستند که پیش از این نیز نفس طبقه متوسط را بریده بود.

علاوه بر این، بیشتر شهرهای ایران فاقد وسائط حمل‌ونقل عمومی مناسب هستند. حتی ایرانیانی که ماشین ندارند نیز برای رفت و آمد در شهرهای خود به شبکه غیررسمی مسافرکش‌های شخصی وابسته هستند.

این افزایش قمیت همچنین مصادف است با فشار حداکثری سیاسی و سرکوب مخالفان. نه تنها بازداشت کنشگران سیاسی و آزار اقلیت‌های مذهبی و قومی افزایش یافته است، حتی وکلایی که شجاعت آن را دارند که از ایشان دفاع کنند نیز بازداشت و به زندان انداخته شده‌اند.

به جای توافق جمعی و هماهنگی اجتماعی، دولت تصمیم گرفته است با گسترش ترس و رعب به حکومت ادامه دهد.

کارشناس ایران مقیم اروپا گفت: «این اقدام در راستای افزایش قیمت بنزین باید صورت می‌پذیرفت. اقدامی درست بود که در زمانی اشتباه و به طریقی خیلی اشتباه‌تر انجام شد. شیوه‌ای هم که اعلام شد خیلی عجیب بود. اگر پیش از آن مناظراتی عمومی درباه آن صورت می‌گرفت با خشم خیلی کمتری مواجه می‌شد. اکنون اما این گونه دیده می‌شود که دولت به مردم خویش اعتماد ندارد.»