مرکز خبرنگاران افغانستان روز چهارشنبه، دوم شهریور ۱۴۰۱ (۲۴ اوت)، گزارش سالانه این مرکز را در مورد وضعیت خبرنگاران و رسانه‌ها در افغانستان منتشر کرد. بر اساس این گزارش، در افغانستان زیر سلطه طالبان، در یک سال گذشته دست‌کم ۲۴۵ مورد خشونت علیه خبرنگاران، شامل بازداشت، شکنجه، ضرب‌و‌جرح، تهدید و ارعاب و حتی کشته شدن خبرنگاران، به ثبت رسیده است. در همین حال، طالبان از افتتاح و آغاز به کار «مرکز رسیدگی به تخطی‌های رسانه‌ای» خبر دادند. 

طبق گزارش مرکز رسانه‌های افغانستان که از ۲۴ مرداد ۱۴۰۰ تا ۲۴ مرداد ۱۴۰۱ را در بر می‌گیرد، ۱۳۰ مورد بازداشت موقت خبرنگاران همراه با خشونت، تهدید و شکنجه آنان، در این مرکز ثبت شده است. هر یک از این بازداشت‌ها از چندین ساعت تا چندین روز و چندین ماه به طول انجامیده است. دست‌کم سه تن از خبرنگاران دستگیر‌شده از ماه‌ها پیش همچنان در بازداشت به سر می‌برند.

خالد قادری، مجری پیشین «رادیو نوروز» در هرات، که ۲۶ اسفند ۱۴۰۰ به دست نیروهای امنیتی طالبان بازداشت شد، به اتهام نشر دیدگاه انتقادی در مورد طالبان در شبکه‌های اجتماعی، در دادگاه طالبان به یک سال حبس محکوم شد و در زندان است. میرزا حسنی، خبرنگار محلی و صاحب امتیاز «رادیو آفتاب» در استان دایکندی نیز از سوم خرداد ۱۴۰۱، و عبدالحنان محمد، خبرنگار «آژانس خبری پژواک» در استان کاپیسا، از ۲۲ خرداد تاکنون در زندان طالبان به سر می‌برند. 

مرکز رسانه‌های افغانستان تایید می‌کند که در یک سال گذشته دست‌کم ۸۰ مورد تهدید، ۲۸ مورد خشونت فیزیکی و ضرب‌و‌جرح، و پنج مورد برخوردهای منجر به زخمی شدن خبرنگاران، در این مرکز به ثبت رسیده است. در گزارش سالانه مرکز خبرنگاران افغانستان آمده است: «جز چند مورد تهدید و/ یا خشونت از سوی افراد ناشناس، اکثر اقدام‌ها علیه خبرنگاران، به دست نیروهای طالبان صورت گرفته است.»

با این حال، این مرکز تنها دو مورد جان باختن خبرنگاران را در افغانستان تایید کرده است: علیرضا احمدی، گزارشگر «خبرگزاری رها»، و نجمه صادقی، مجری تلویزیون «جهان صحت». این دو کارمند رسانه‌ای، روز چهارم شهریور ۱۴۰۰، در نتیجه حمله انتحاری در فرودگاه کابل که مسئولیت آن را گروه داعش خراسان بر عهده گرفت، جان باختند. 

علاوه بر فشار و تهدید علیه خبرنگاران در یک سال گذشته، مرکز خبرنگاران افغانستان از مسدود شدن نزدیک به پنجاه درصد از رسانه‌های صوتی، تصویری، و چاپی در کشور خبر می‌دهد. بنا به گزارش این مرکز، مسدود شدن این رسانه‌‌ها مشکلات اقتصادی، محدودیت‌ها و سیاست‌های اعمال‌شده از سوی طالبان در محتوا و نحوه نشر، و خروج صدها نیروی فنی و خبرنگار از کشور، از جمله دلایل این وضعیت بوده است. 

در گزارش سالانه این مرکز آمده است: «فعالیت حدود ۳۰ درصد از رسانه‌های افغانستان به چند ساعت در روز محدود شده و برنامه‌های تولیدی رسانه‌ها نیز به شدت کاهش یافته است.» این مرکز همچنین دشواری‌های تحمیل‌شده از سوی طالبان را در زمینه تمدید مجوز فعالیت رسانه‌ها و جرایم مالیاتی، از دیگر دلایل وارد شدن فشار مضاعف بر رسانه‌ها دانسته است. 

طالبان در یک سال گذشته با اعمال فشار و سانسور شدید بر رسانه‌ها، زمینه دسترسی شهروندان به اطلاعات را نیز محدود کرده‌اند. مرکز خبرنگاران افغانستان در این گزارش می‌نویسد که در این مدت، آزادی عمل خبرنگاران و رسانه‌ها برای تهیه و انتشار گزارش‌های خبری، تحقیقی، و گفت‌وگوهای چالشی، سلب شده است.

در نخستین ماه‌های به قدرت رسیدن طالبان در افغانستان، دستوری از سوی رهبری این گروه در حکم چارچوب فعالیت رسانه‌ها منتشر شد که در آن، تاکید شده بود که رسانه‌ها باید از نقد نظام و نشر برنامه‌های انتقادی علیه حکومت طالبان خودداری کنند. بر اساس این دستور، حضور و نقش‌آفرینی در تولیدات سینمایی، سریال‌ها، و برنامه‌های تلویزیونی، و نیز تولید و پخش برنامه‌های تفریحی و موسیقی در رسانه‌های صوتی-تصویری منع شده بود. 

علاوه بر این، طالبان محدودیت‌هایی را نیز بر پوشش مجریان شبکه‌های تلویزیونی اعمال کردند که واکنش‌های زیادی را در سطح جهانی برانگیخت. با وجود فشارها و تاکیدهای جامعه جهانی و سازمان‌های حقوق بشری بر ضرورت تامین آزادی بیان و حقوق بشر در افغانستان، در یک سال گذشته هیچ تغییری در برخورد طالبان با آزادی بیان و موارد حقوق بشری در افغانستان پدید نیامده است. 

در همین حال، وزارت اطلاعات و فرهنگ طالبان روز سه‌شنبه، اول شهریور ۱۴۰۱ (۲۳ اوت)، از آغاز به کار کمیسیون رسیدگی به شکایات و تخلفات رسانه‌ای خبر داد. اداره این کمیسیون را ملا خیرالله خیرخواه، سرپرست وزارت اطلاعات و فرهنگ طالبان، بر عهده دارد و قرار است از این پس، تخلفات منسوب به رسانه‌ها و خبرنگاران در این کمیسیون ارزیابی شود. با توجه به فشارها و سانسورهای اعمال‌شده از سوی طالبان بر رسانه‌ها، هنوز مشخص نیست که طالبان چه مواردی را در حکم «تخلف رسانه‌ای» در این کمیسیون بررسی خواهند کرد.

مرکز خبرنگاران افغانستان در گزارش سالانه خود با اشاره به افزایش بی‌سابقه موارد خشونت، به ویژه بازداشت توام با  تهدید و ارعاب خبرنگاران، از طالبان خواسته است که قانون رسانه‎های همگانی و قانون دسترسی به اطلاعات را در افغانستان محترم بشمارد و در تطبیق آن، با قاطعیت عمل کند.