در یک سال گذشته، افغانستان تحت سلطه امارت اسلامی طالبان رخدادهای مهمی را شاهد بود؛ رویدادهایی که بر روح و روان و زندگی مردم افغانستان تاثیر عمیقی گذاشت و آن‌ها را به عمق فقر، تنگدستی و فلاکت راند؛ تا جایی که سازمان ملل متحد افغانستان را در صدر کشورهایی قرار داد که هر لحظه در آن بروز فاجعه‌ای انسانی متصور است.

در این مقاله، به رویداد های مهم یک سال حضور طالبان بر اریکه قدرت در افغانستان نگاهی می‌اندازیم.

سه‌شنبه، ۲۶ مرداد ۱۴۰۰- دو روز پس از سقوط کابل به دست طالبان، این گروه نخستین نشست مطبوعاتی خود را برگزار کرد. ذبیح‌الله مجاهد، سخنگوی طالبان که سال‌ها به صورت ناشناس با رسانه‌ها در تماس بود، اولین بار در انظار عمومی رویت شد و دورنمای رژیم تحت حاکمیت طالبان را به تصویر کشید.

مجاهد در این نشست مطبوعاتی، از عفو عمومی، حضور زنان در مدرسه، دانشگاه و فعالیت‌های اقتصادی (با پوشش اسلامی) خبر داد اما عملکرد طالبان در واقعیت، خلاف وعده‌های این گروه بود.

در یک سال گذشته، طالبان صدها تن را به جرم همکاری با دولت‌های سابق کشتند، شکنجه کردند یا به زندان انداختند. این گروه خیلی سریع زنان و دختران را به حاشیه راند و بالاخره در چارچوب خانه حبسشان کرد. در یک سال گذشته، میلیون‌ها افغان از ترس این گروه به کشورهای دیگر مهاجرت کردند و این روند همچنان ادامه دارد. زنان و دختران نیز از تمامی حقوق خود محروم شده‌اندو جز در مواردی خاص، حق کار و فعالیت ندارند.

پنجشنبه، ۴ شهرویور ۱۴۰۰- دو انتحاری‌کننده جلیقه‌های انفجاری خود را بین خیل عظیمی از مردم که برای خروج از افغانستان به فرودگاه کابل هجوم آورده بودند، منفجر کردند. در این حملات، بیش از ۱۸۰ تن از جمله ۱۳ سرباز آمریکایی کشته شدند.

حمله انتحاری به فرودگاه کابل یکی از خونین‌ترین حملات تروریستی در این شهر بود. گروه داعش چند روز بعد، مسئولیت آن را به عهده گرفت. با اینکه حملات انتحاری فرودگاه کابل کشته‌های زیادی به جا گذاشت، تجمع مردم در اطراف فرودگاه کابل همچنان ادامه یافت و آنان می‌کوشیدند با ورود به فرودگاه، به خارج از افغانستان منتقل شوند.

سه‌شنبه، ۹ شهریور ۱۴۰۰- آمریکا در این روز (۳۱ اوت ۲۰۲۱) آخرین سرباز خود را از افغانستان خارج کرد و به حضور ۲۰ ساله خود در این کشور خاتمه داد. آمریکا و ۴۰ هم‌پیمان دیگر ناتو در سال ۲۰۰۱ به افغانستان وارد شدند تا تروریسم را در این منطقه از بین ببرند اما در سال ۲۰۲۱، زمانی که آمریکا از افغانستان خارج شد، افغانستان همچنان در چنگال شبکه‌های تروریستی قرار داشت.

بر اساس برآوردهای جهانی، جنگ افغانستان برای آمریکا حدود ۲.۲ تریلیون دلار هزینه داشت. ناتو هم حدود ۱۴۰ هزار سرباز در افغانستان مستقر کرد اما این حجم گسترده از نیروهای نظامی در کنار هزاران سرباز افغان نتوانستند گروه طالبان را ریشه‌کن کنند؛ زیرا آمریکا هیچ‌گاه به پایگاه‌های آموزشی طالبان در پاکستان حمله نکرد. در نتیجه ناتو و نیروهای نظامی افغان نتوانستند  طالبان را از بین ببرند.

دولت آمریکا ناگزیر در سال ۲۰۲۰ توافق صلحی با طالبان امضا و روند خروج از افغانستان را آغاز کرد. با خروج نیروهای آمریکایی از افغانستان، دولت این کشور حتی نتوانست برای مدتی کوتاه مقابل طالبان مقاومت کند. این گروه سرانجام در ۱۵ اوت ۲۰۲۱ دوباره بر افغانستان مسلط شد. جنگ افغانستان طولانی‌ترین جنگ ناتو در جهان به حساب می آید.

دوشنبه، ۱۵ شهریور ۱۴۰۰- آخرین سنگر مقاومت در برابر طالبان در استان پنجشیر نیز به تصرف طالبان در آمد. با سقوط پنجشیر، طالبان از نیروهای مستقر در این منطقه خواستند تسلیم شوند؛ اما احمد مسعود، فرزند احمد شاه مسعود و رهبر جبهه مقاومت ملی، تسلیم نیروهای مستقر در پنجشیر را تنها در صورت تشکیل دولتی فراگیر، ملی و مطابق ارزش‌های انسانی و حقوق بشری در افغانستان عملی دانست.

طالبان خواسته‌های احمد مسعود را رد کردند و از اول سپتامبر، نبرد میان نیروهای جبهه مقاومت و طالبان آغاز شد. پس از یک هفته نبرد نفسگیر، طالبان که ۳۰ هزار نیرو به پنجشیر فرستاده بودند، در اثر اختلاف داخلی میان صفوف جبهه مقاومت، توانستند پنجشیر را تصرف کنند. نیروهای جبهه مقاومت ملی به کوهستان‌های پنجشیر پناه بردند و مقاومت به صورت دیگر ادامه پیدا کرد.

بر اساس گزارش‌ها، طالبان در پنجشیر جنایت‌های ضدبشری مرتکب شدند و مردم این استان را قتل‌عام کردند. با وجود سلطه طالبان بر سراسر افغانستان و فرونشستن آتش جنگ، جبهه مقاومت همچنان در مناطقی از پنجشیر، بغلان و تخار در مقابل طالبان ایستادگی می‌کند.

سه‌شنبه، ۱۶ شهریور ۱۴۰۰- گروه طالبان کابینه خود را معرفی کرد. بر خلاف وعده‌های قبلی در مورد تشکیل یک دولت فراگیر، این گروه کابینه‌ای تک‌قومی و طالبانی ایجاد کرد. تنها نفراتی معدود از اقوام دیگر برای مناصب بی‌ارزش و تشریفاتی در نظر گرفته شدند. با اینکه این گروه اعلام کرد که این کابینه موقت و اعضای آن به صورت سرپرست کار خواهند کرد، با گذشت یک سال، این کابینه تغییر نکرد و طالبان نیز هیچ دورنمایی برای تشکیل یک دولت فراگیر متشکل از تمامی اقوام افغانستان ترسیم نکرده‌اند.

یکشنبه، ۲۴ بهمن ۱۴۰۰- جو بایدن، رئیس‌جمهوری آمریکا، با صدور فرمانی، ذخایر ارزی افغانستان را که پس از سلطه طالبان در آمریکا بلوکه شده بود، آزاد کرد. قرار بود هفت میلیارد دلار از این ذخایر ارزی که در بانک‌های آمریکا بود، آزاد شود اما بایدن از این هفت میلیارد، نیمی را برای پرداخت غرامت به بازماندگان حملات تروریستی ۱۱ سپتامبر اختصاص داد.

قربانیان حملات یازدهم سپتامبر سال‌ها است که برای دریافت غرامت از عاملان این حملات به دادگاه‌های آمریکا شکایت کرده‌اند. قاضی این پرونده با توجه به دست داشتن طالبان در حملات یازدهم سپتامبر دستور داد تا از ذخایر ارزی افغانستان که حالا در اختیار طالبان قرار می‌گرفت، به عنوان غرامت به این بازماندگان پرداخت شود. البته دولت آمریکا هنوز قانع نشده‌ است که آیا می‌تواند ذخایر ارزی افغانستان را به پرداخت غرامت اختصاص بدهد یا خیر.

در مورد پرداخت نیمی دیگر از این پول هم آمریکا نتوانست با طالبان به توافق برسد. آمریکا می‌خواهد طالبان که تحت تحریم این کشور و سازمان ملل متحدند، به این پول دسترسی نداشته باشند؛ اما طالبان می‌گویند پول‌ها باید مستقیما در اختیار بانک مرکزی افغانستان قرار بگیرند. دولت آمریکا در تازه‌ترین اقدام، چند روز قبل اعلام کرد که ذخایر ارزی افغانستان را به طالبان واگذار نمی‌کند.

چهارشنبه، ۳ فروردین ۱۴۰۱- امارت اسلامی طالبان این روز را آغاز سال تحصیلی ۱۴۰۱ اعلام کرد اما غایب بزرگ این سال دختران دانش‌آموز بالاتر از کلاس ششم بودند. طالبان به دختران اجازه ندادند از کلاس ششم بالاتر تحصیل کنند. با وجود تلاش کشورها و سازمان‌های بین‌المللی، این تلاش هنوز به هیچ نتیجه‌ای نرسیده است و طالبان همچنان مانع از حضور دختران در مدارس می‌شوند و برای آن دلایل عجیب وغریبی مطرح می‌کنند. گفته می‌شود رهبر طالبان با تحصیل دختران مخالف است و اجازه نمی‌دهد تا دختران بالاتر از سطح ابتدایی تحصیل کنند.

چهارشنبه، اول تیر ۱۴۰۱- زمین‌لرزه شدیدی به قدرت ۵.۹ در شرق افغانستان رخ داد و بیش از یک هزار تن را به کام مرگ برد. در این زمین‌لرزه، نزدیک به دو هزار نفر هم زخمی شدند و صدها خانه در این منطقه کاملا ویران شد. در پی این زمین‌لرزه، گروه طالبان که توان کمک به مردم را نداشت، از کشورها و سازمان‌های بین‌المللی درخواست کمک کرد و چند کشور و سازمان فعالیت‌های کمک‌رسانی به منطقه را آغاز کردند.

نهاد های مختلف سازمان ملل متحد در کمک به مردم بیشترین سهم را ایفا کردند و لوازم و امکانات اولیه را بین مردم توزیع کردند. این زمین‌لرزه یکی از مرگبارترین حوادث طبیعی ۳۰ سال گذشته افغانستان بود.

یکشنبه، ۹ مرداد ۱۴۰۱- هواپیماهای بدون سرنشین آمریکا به خانه‌ای در منطقه شیرپور کابل دو راکت هوا‌به‌زمین شلیک کردند. طالبان در همان روز از شلیک راکت به یک خانه خبر دادند اما گفتند این خانه غیرمسکونی بود و تلفاتی نداشت. اما جو بایدن، رئیس‌جمهوری آمریکا، روز دوشنبه، ۱۰ مرداد، در پیامی اعلام کرد که ایمن الظواهری، رهبر گروه القاعده را در شهر کابل کشته‌اند.

پس از اعلام رئیس‌جمهوری آمریکا، سروصدای مرگ الظواهری بلند شد. طالبان چند روز بعد اعلام کردند که از حضور رهبر القاعده در کابل خبر نداشته‌اند. در حالی که رسانه‌های بین‌المللی خبر دادند که الظواهری در خانه‌ای متعلق به دستیار سراج‌الدین حقانی، رهبرشبکه حقانی و سرپرست وزارت داخله ( کشور) طالبان، زندگی می‌کرد.

با مرگ الظواهری، دومین رهبر مقتدر شبکه تروریستی القاعده هم از بین رفت. شبکه هنوز رهبر جدید خود را معرفی نکرده است.

رویداد‌های بالا تنها بخشی از رویدادهایی‌اند که در یک سال گذشته در افغانستان رخ داده‌اند. حضور یک ساله طالبان در افغانستان باعث شد زندگی مردم افغانستان دستخوش تغییرات زیادی شود و این تغییرات زندگی مردم را با چالش‌های فراوانی روبرو کرد.

۱۰ رخداد مهم یک سال گذشته افغانستان را می‌توان لغو قانون اساسی و تغییر پرچم افغانستان، بسته شدن مدارس دخترانه، افزایش فقر و فرار مردم به خارج، انحلال تعدادی از نهادهای دولت سابق و سرگردانی کارمندان آن‌ها، از بین رفتن آزادی بیان و توقف فعالیت بیش از ۲۵۰ رسانه در افغانستان، افزایش نفوذ شبکه‌های تروریستی افراطی مانند داعش و بیشتر شدن حملات آنان به مردم، تلاش طالبان برای استخراج معادن افغانستان حتی با قیمت‌های بسیار پایین، نشست علمای دینی در کابل و تجدید بیعت با رهبر طالبان، کشته شدن رهبر القاعده و صدور فرمان منع کشت مواد مخدر و ادامه کشت آن توسط مردم برشمرد.