تداوم وابستگی اتحادیه اروپا به گاز روسیه و استفاده روسیه از صادرات انرژی به‌عنوان سلاح برای دستیابی به اهداف سیاسی باعث شده تا اتحادیه اروپا درصدد کاهش وابستگی به گاز روسیه برآید. در این بین روسیه با به‌ کار‌گیری سیاست تخفیف به مشتریان اروپایی قصد دارد سهم خویش را در این بازار حفظ نماید. روسیه هم‌زمان با بکار گیری سیاست تخفیف با اجرای پروژه‌های جدید انتقال گاز به بازار اروپا از تمامی ابزار لازم برای حفظ و افزایش سهم خویش در بازار اروپا بهره می‌گیرد. برخی کارشناسان انرژی معتقدند روسیه با به‌ کار‌گیری سیاست تخفیف به برخی مشتریان اروپایی در نظر دارد در آینده با افزایش وابستگی این کشورها ضمن تاثیر با سیاست خارجی این کشورها قیمت گاز صادراتی به این کشورها را افزایش دهد.

خط لوله ترک ‌استریم

روسیه نقش فعالی در صنعت انرژی ترکیه ایفا می‌کند. روسیه تامین کننده بیش از ۵۰ درصد گاز مصرفی ترکیه است. روسیه هم چنین تامین کننده بخشی از نفت مصرفی ترکیه نیز می‌باشد. اولین نیروگاه اتمی ترکیه توسط شرکت روس اتم روسیه در حال ساخت است. این در حالیست که پیش‌بینی می‌شود با افتتاح پروژه ترک استریم در ماه‌های آینده وابستگی ترکیه به منابع انرژی روسیه افزایش یابد. هزینه‌ی این پروژه تا شش میلیارد دلار تخمین زده شده است.

 قرارداد احداث خط لوله ترک استریم در جریان سفر ولادیمیر پوتین به ترکیه در سال ۲۰۱۶ به امضا رسید. این سفر به منظور شرکت پوتین در  بیست و سومین کنگره جهانی انرژی در استانبول انجام گرفته بود. ظرفیت اولیه این خط لوله ۶۰ میلیارد متر مکعب در نظر گرفته شده بود که با توجه به مخالفت‌ها و عدم افزایش نیاز اروپا به گاز درسال‌های آتی ظرفیت نهایی این خط لوله به ۳۱ میلیارد مترمکعب کاهش یافت. اردوغان در مراسم افتتاحیه بیست و سومین کنگره جهانی انرژی از ترکیه به‌عنوان ارزان‌ترین مسیر انتقال گاز طبیعی در منطقه نام برد و افزود که ترکیه برای تبدیل شدن به مرکز تجارت انرژی مصمم به سرمایه گذاری هنگفت در بخش انرژی خویش است.

خط لوله ترک استریم در ابتدای امر قرار بود به‌صورت چهار لاین موازی احداث شود. که در نهایت به دو خط لوله که ظرفیت هر کدام ۱۵.۷۵ میلیارد متر مکعب است تقلیل یافت. از این مقدار ۱۵.۷۵  میلیارد متر مکعب در بازار ترکیه مصرف خواهد شد و بقیه از طریق یونان راهی بازار اروپا خواهد شد. طول خط لوله ترک ‌استریم ۹۳۰ کیلومتر است، که از شهر آناپا،  کراسنودار، روسیه آغاز شده و پس از گذر از  بستر دریای سیاه، در شهر لوله‌بورگاز،  ترکیه پایان می‌یابد. عمق این خط لوله در بستر دریای سیاه حداکثر ۲۲۰۰ متر خواهد بود.

اوکراین بازنده خط لوله ترک استریم؟

هدف روسیه  از احداث خط لوله ترک استریم نه تنها حفظ سهم خویش در بازار اروپا و ترکیه است بلکه با احداث این خط لوله از بستر دریای سیاه با بای‌پس کردن اوکراین باعث کاهش درآمد اوکراین از طریق ترانزیت گاز به اتحادیه اروپا خواهد شد. با الحاق کریمه به روسیه در سال ۲۰۱۴  اختلاف دو کشور برای تداوم تزانریت گاز روسیه از اوکراین شدت گرفت. اوکراین سالیانه از محل ترانزیت گاز روسیه به اروپا بین دو تا سه میلیارد دلار درآمد داشت. انتظار می‌رود با افتتاح خط لوله ترک استریم درآمد تزانزیتی اوکراین از گاز روسیه به شدت کاهش یابد. طبق پیش‌بینی‌ها با بارگیری لاین اول خط لوله ترک استریم در حدود ۱۳ میلیارد متر مکعب از ظرفیت ترانزیت گاز اوکراین کاسته خواهد شد.

 قرارداد ده ساله ترانزیت گاز روسیه با اوکراین در ماه ژانویه آینده به اتمام خواهد رسید. روسیه درصدد تمدید این قرارداد به مدت یکسال است اما اوکراین مایل است تا این قرارداد بر اساس استانداردهای اروپایی به‌صورت بلند مدت تمدید شود.  به نظر می‌رسد با توجه به افتتاح پروژه ترک استریم در آینده نزدیک و پیشرفت در روند احداث خط لوله نورد استریم ۲ - روسیه با تمدید یکساله ترانزیت گاز از اوکراین قصد خرید وقت  دارد. ماروس سفکوویچ، کمیسر اروپا برای حل مشکل تمدید تزانزیت گاز روسیه پیشنهاد داده  است تا حجم گاز ترانزیتی از اوکراین برای مدت ده سال با ظرفیت ۶۰ میلیارد مترمکعب تمدید شود، که تا به امروز مورد موافقت روسیه قرار نگرفته است. آمریکا در نظر دارد برای کاهش وابستگی اوکراین به گاز روسیه به این کشور ال ان جی صادر کند که باید دید ال ان جی آمریکا از لحاظ قیمت برای اوکراین مقروت به صرفه خواهد بود یا خیر؟

آمادگی ترکیه برای دریافت گاز از طریق خط لوله ترک استریم

فاتح دونمز وزیر انرژی و منابع طبیعی ترکیه طی سفری که روزهای اول اکتبر به مسکو داشت در  سخنرانی خویش در کنفرانس انرژی مسکو با اشاره به شروع واردات گاز از پایان سال جاری از طریق پروژه ترک استریم افزود طی سال گذشته بخش دریایی این پروژه تکمیل شد. تا پایان سال جاری نیز بخش خشکی این خط لوله به بهره بردای خواهد رسید. تا پایان سال جاری یک لاین این پروژه گاز را به ترکیه خواهد رساند. لاین دوم این پروژه نیز که گاز روسیه را به اروپا خواهد رسانید طبق جدول زمان بندی شده به بهره‌برداری خواهد رسید. و  گاز پروم مسئول رساندن گاز به بازار اورپا خواهد بود.

ترکیه در نظر دارد در بلند مدت و با فراهم آوردن شرایط لازم به مرکز تجارت انرژی (هاب انرژی) تبدیل شود. اگر ترکیه بتواند سرمایه لازم برای احداث زیرساختار لازم ( پالایشگاه- تاسیسات ذخیره سازی گاز طبیعی و....) را فراهم آورد و بازار انرژی این کشور بصورت کامل خصوصی شود می‌توان انتظار داشت با اجرای پروژه‌هایی چون ترک استریم ترکیه یک گام به آرزوی دیرینه خود برای تبدیل شدن به هاب انرژی نزدیکتر شود.

روسیه با اجرای هم‌زمان  دو پروژه ترک استریم و نورد استریم ۲ بازار اروپا را به‌عنوان یکی از بازارهای هدف خویش مد نظر قرار داده است بقیه کشورهای عمده تولید کننده گاز طبیعی و ال ان جی کار آسانی برای  رقابت با گاز روسیه در بازار اروپا پیش رو ندارند. روسیه هیچ گاه از سلاح صادرات انرژی علیه ترکیه استفاده نکرده است. حتی وقتی جنگده روسیه توسط ترکیه ساقط شد روسیه صادرات گاز به ترکیه را بدون وقفه ادامه داد. افزایش وابستگی ترکیه به منابع انرژی روسیه از منظر امنیت و ژئوپلتیک انرژی با ریسک همراه است. ترکیه می‌تواند با متنوع سازی منابع انرژی توازنی در واردات گاز از روسیه ایجاد نماید.