در آستانه یک سالگی سقوط دولت جمهوری افغانستان به دست طالبان، حسنا جلیل، معاون پیشین وزارت داخله (کشور)، در گفت‌وگوی ویژه با ایندیپندنت فارسی گفت زنانی که دوباره در ساختارهای نظامی به‌عنوان پلیس زن از طرف طالبان استخدام شده‌اند، بخشی از کارزار رسانه‌ای طالبان برای عادی نشان دادن وضعیت است. او گفت: «طالبان به هیچ عنوان با کار و حضور زنان در ساختارهای امنیتی موافق نیستند اما از زنان پلیس استفاده ابزاری می‌کنند.»
با فروپاشی نظام در افغانستان و سلطه کامل طالبان در اوت ۲۰۲۱، ساختارهای امنیتی و دفاعی که متشکل از مردان و زنان تعلیم‌یافته در زمینه‌های نظامی بودند، متلاشی شدند. شمار از افسران و سربازان زن در پلیس و ارتش، به کمک همکاران بین‌المللی خود از افغانستان خارج شدند اما شمار زیادی هنوز در این کشور باقی مانده‌اند. در حالی‌که عده زیادی از زنان نظامی باقی‌مانده در افغانستان، از وضعیت دشوار زندگی و پنهان بودن از ترس طالبان سخن می‌گویند، اما طالبان عده‌ای از زنان پلیس را در برخی از ساختارهای دولتی همچون زندان‌ها، اداره گذرنامه (پاسپورت)، بخش‌های از وزارت امور داخله (کشور) و برخی از پست‌های بازرسی به‌ویژه در ادارات دولتی، دوباره استخدام کرده‌اند.
حسنا جلیل در مورد استخدام مجدد این زنان گفت: «به این معنا نیست که طالبان حضور زنان را در بدنه نظام قبول دارند. برعکس زنان نظامی پیشین در افغانستان با تهدیدهای شدیدی از طرف طالبان مواجه‌اند و شماری از زنان نظامی هم اکنون [یا] در اسارت طالبان‌اند یا ناپدید شده‌اند.» او افزود که زنانی که اکنون به استخدام طالبان درآمده‌اند، معلوم نیست چه گذشته‌ای دارند و چه کسانی‌اند. او اظهار داشت که استخدام مجدد شماری از زنان به‌عنوان پلیس زن می‌تواند دو دلیل داشته باشد، «یا این زنان به‌دلیل فقر شدید و مشکلات اقتصادی مجبور به ادامه کار با طالبان شده‌اند یا کسانی‌اند که دیدگاه مشخصی در مورد طالبان ندارند».
حسنا جلیل که مدرک کارشناسی ارشد در زمینه مدیریت و تجارت دارد، در ۲۶ سالگی به سمت معاونت راهبردی و سیاست وزرات داخله (کشور) منصوب شد. او اولین و تاکنون آخرین زنی بوده است که در چنین سمتی در بزرگ‌ترین نهاد نظامی افغانستان گمارده شد. انتصاب او در این پست، با واکنش‌های مثبت و منفی زیادی همراه بود. جلیل در مورد چالش‌های کارش در این اداره نظامی گفت: «بخش امنیتی و دفاعی افغانستان، عادت به حضور زن -در رده‌های بالا- نداشت.» به این دلیل، او کار در نظام را برای هر زن افغانستانی چالشی بزرگ دانست و گفت: «نه تنها من، بلکه هر زنی که در ساختار نظامی در افغانستان کار می‌کرد، هر صبح را با یک آمادگی ذهنی برای مقابله با چالش‌ها آغاز می‌کرد.» حسنا جلیل افزود: «هر روز باید علاوه بر انجام وظایفمان، با همکاران مرد چانه می‌زدیم تا برایشان تفهیم کنیم که هر دو در یک سطح در نظام افغانستان کار می‌کنیم و باید در کنار هم کار کنیم.»
«باور طالبان در مورد زنان همان باور دهه ۹۰ است»
چالش‌های زنان در محیط کار، چه در بخش نظامی و چه در بخش غیرنظامی، در دوره جمهوریت نیز بی‌شمار بود، اما با تسلط طالبان بر افغانستان، دیگر امکان کار و فعالیت برای زنان وجود نداشت و صدها هزار زن کارمند یا کارفرما، خانه‌نشین شدند. به باور حسنا جلیل، دیدگاه طالبان در مورد زنان خیلی مشخص و تعریف شده است و جایی برای تغییر ندارد. او گفت: «تنها یک حلقه کوچک طالبان در بیرون از کشور که برای گفت‌وگوهای صلح به نحوی آموزش دیده‌اند، وانمود می‌کنند که طالبان باور متفاوتی نسبت به دور اول حکومت‌درای خود در افغانستان دارند و زنان را به‌عنوان بخشی از جامعه می‌پذیرند، اما واقعیت امر چنین نیست.» او اظهار داشت که تنها تغییر به وجود‌آمده در طالبان نسبت به دهه ۹۰، این است که اکنون این گروه بر تبلیغ‌های رسانه‌ای بیشتر تمرکز دارند و راه استفاده از رسانه را برای رسیدن به مقاصدشان یافته‌اند. او گفت که اکنون طالبان از دوربین رسانه حذر می‌کنند و تنها تلاششان این است تا زمانی‌که کورسوی امیدی برای کسب مشروعیت بین‌المللی دارند در برابر دوربین کاری جنجال‌برانگیز نکنند.
جلیل به بسته ماندن مدارس دختران طی یک سال گذشته اشاره کرد و گفت: «این یکی از بازی‌های طالبان است که دانشگاه را برای دختران باز گذاشته‌اند، کلاس اول تا ششم را باز گذاشته‌اند اما دوره متوسطه را که پیش‌زمینه رفتن به دانشگاه است بسته‌اند و در این صورت سه سال بعد هیچ دانشجوی دختری در دانشگاه وجود نخواهد داشت.»
طالبان علاوه بر بستن مدارس دختران، در روزهای اولیه به قدرت رسیدن خود در افغانستان، وزارت امور زنان را که یک نهاد اصلی در زمینه سیاستگذاری برای حضور زنان در دولت پیشین افغانستان بود، لغو کردند و به جای آن وزارت امر به معروف و نهی از منکر را ایجا کردند. حسنا جلیل که پس از پایان ماموریت خود در وزارت داخله (کشور)، به مدت کوتاهی معاون سیاستگذاری در وزارت امور زنان نیز بود، از بین رفتن وزارت امور زنان را به مثابه یک ضربه بزرگ برای آینده زنان افغانستان دانست. او معتقد است که نبود وزارت امور زنان در ساختار دولت، به این معنا است که هیچ سیاستگذاری در زمینه زنان در افغانستان وجود ندارد و زنان به‌عنوان بخش قابل ملاحظه‌ای از حکومت در نظر گرفته نمی‌شوند.
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
«بازگشت به افغانستان جفا در برابر مبارزات زنان است»
اخیرا، طالبان کمیسیونی به نام دعوت و ارتباط با شخصیت‌های افغانستان ایجاد کردند و ادعا می‌کنند که با مقام‌های دولت پیشین افغانستان تماس می‌گیرند و از آن‌ها برای بازگشت به کشور دعوت می‌کنند. تاکنون، عده‌ای از مقام‌های دولتی پیشین به دعوت طالبان به افغانستان برگشته‌اند که همه مرد هستند. از حسنا جلیل به‌عنوان یکی از مقام‌های دولت پیشین در مورد تماس کمیسیون دعوت طالبان پرسیدم، او گفت: «چرا باید انتظار داشته باشیم که طالبان از یک زن به‌عنوان مقام دولت پیشین، دعوت کند؟» جلیل در ادامه افزود: «رفتن به افغانستان در چنین وضعیتی می‌تواند دو رویکرد داشته باشد، یکی رویکرد کار با طالبان که بیشتر تاثیر مثبت برای تغییر به نفع مردم خواهد داشت و یکی کار برای طالبان، اما به هیچ عنوان به نظر نمی‌آید که طالبان اجازه بدهند که افرادی که باز می‌گردند با رویکرد کار با طالبان کار کنند، بلکه همه مجبورند برای طالبان کار کنند.» او افزود: «کسانی که تاکنون به افغانستان بازگشته‌اند، پرچم و دستور طالبان را پذیرفته‌اند و برای طالبان کار می‌کنند و این‌ها همان کسانی‌اند که پیش از این به امید پول‌های جامعه جهانی و آمریکا، برای جمهوریت کار می‌کردند.» جلیل رفتن به افغانستان را در چنین شرایطی، جفا در حق کسانی خواند که برای به تصویر کشیدن خفقان و ظلم موجود بر زنان و عموم مردم در افغانستان از طرف طالبان، تلاش و مبارزه می‌کنند.
حسنا جلیل در مورد تاثیر مبارزه‌های زنان طی حدود ۱۱ ماه گذشته در افغانستان، گفت که این مبارزه‌ها به هیچ وجه باعث تغییر دیدگاه طالبان نشده‌اند، اما آن‌ها را دست‌کم وادار کردند که از نشان دادن خشونت بیشتر جلو دوربین رسانه خودداری کنند. او افزود: «علاوه بر این، تاثیر بزرگ مبارزات زنان این است که سبب شده در این مدت، افغانستان از ذهن جامعه جهانی حذف نشود و بحران افغانستان هنوز سر زبان‌ها بماند و این یک دستاورد است.»
«زنان سیاست نکردند و این تنها نقش شان در سقوط بود»
معاون پیشین وزارت داخله (کشور) دولت پیشین افغانستان، در ادامه به حفظ حضور زنان در گفت‌وگوهای سیاسی در میزهای گفت‌وگوی برون‌مرزی تاکید کرد و گفت که ظرفیت برای بحث و جدل سیاسی در میان زنان جوان موجود است و باید از آن استفاده کنند. او با اشاره به فروپاشی نظام در افغانستان گفت که پیش از این، زنان در افغانستان با وجود حضور در پست‌های سیاسی، کار سیاسی نکردند بلکه معمولا مشغول کارهای تکنیکی بودند. او افزود: «حلقه قدرت در افغانستان در زمان جمهوریت بسیار کوچک بود و زنان هیچ نقشی در این حلقه نداشتند زیرا زنان با وصف این که در پست‌های سیاسی گمارده شده بودند اما هرگز [کار مربوط به] سیاست نکردند.» با این تحلیل، حسنا جلیل معتقد است که نقش نداشتن زنان در سیاست، خود بخشی از عواملی است که سبب فروپاشی نظام شد و در این صورت، هیچ کسی نمی‌تواند ادعا کند که نقشی در از بین رفتن ساختار حکومت ۲۰ ساله نداشته است.
حسنا جلیل، فروپاشی نظام در افغانستان را محصول یک روند ۲۰ ساله دانست و عوامل مختلفی از جمله کمرنگ شدن توجه آمریکا به شرایط افغانستان، نقش افراد فاسد و حلقه‌ها در ساختار سیاسی این کشور، به وجود نیامدن زیربنای اقتصادی و متمرکز ماندن قدرت در دستان یک حلقه کوچک و مشخص را از دلایل عمده فروپاشی نظام ۲۰ ساله جمهوریت در افغانستان عنوان کرد.
