در کنار تداوم بی‌ثباتی سیاسی در لبنان، این کشور در سال‌های اخیر با بحران شدید انرژی روبه‌رو بوده است و با تشدید دامنه بحران انرژی امنیت ملی این کشور نیز با چالش‌های جدی روبه‌رو شده است. خاموشی‌های گسترده در ماه‌های گذشته و احتمال تداوم قطعی برق در تابستان باعث شد تا در ماه‌های اخیر برخی از مردم لبنان برای تامین بخشی از برق مورد نیاز خود اقدام به نصب پنل‌های خورشیدی کنند. اکثر مشترکان برق لبنان به‌شدت به ژنراتورهای خصوصی پرهزینه و آلوده‌کننده محیط زیست وابسته‌اند. زیرساخت فرسوده لبنان از زمان پایان جنگ داخلی در سال ۱۹۹۰ قادر به تامین برق مورد نیاز در سطح کشور نبوده است و یارانه‌های نفت کوره برای شرکت برق عامل اصلی بدهی عظیم دولت این کشور بوده است.

ایران در ماه‌های گذشته در ظاهر با هدف کمک به امنیت انرژی لبنان اقدام به ارسال سوخت به این کشور کرد. نفوذ و حضور ایران در عرصه سیاست داخلی و خارجی لبنان و حمایت جمهوری اسلامی از حزب الله با منافع کشورهای غربی در تضاد است و طبیعی است که اقدام ایران به ارسال سوخت که در اصل با هدف حمایت اقتصادی حزب‌الله صورت گرفته بود با انتقادهایی از طرف غرب نیز مواجه شد.

آمریکا با هدف کمک به امنیت انرژی لبنان و کاهش نقش ایران در این کشور بارها از طرح‌های ترانزیت گاز طبیعی از کشورهای اسرائیل و مصر به لبنان حمایت کرده است. به گزارش دفتر نخست وزیری لبنان، در ماه ژانویه گذشته سفیر آمریکا در لبنان اعلام کرد که واشنگتن برای حمایت از امنیت انرژی لبنان از برخی تحریم‌ها که شرایط را برای واردات برق و گاز طبیعی لبنان با چالش مواجه می‌سازد، چشم‌پوشی خواهد کرد و برخی تحریم‌ها را برای کشورهای درگیر در این پروژه‌ها تعلیق خواهد کرد یعنی پروژه‌هایی که از خاک سوریه عبور کند و به لبنان برسد شامل تحریم‌ها نخواهد شد.

قرارداد گاز طبیعی مصر و لبنان

مصر در سال‌های اخیر با کشف منابع جدید گاز طبیعی به‌تدریج به صادرکننده آن تبدیل شده است و نقش قاهره در امنیت انرژی در منطقه در حال افزایش است. لبنان، مصر و سوریه روز سه‌شنبه ۲۱ ژوئن، توافق‌نامه‌ای را برای واردات گاز طبیعی از مصر به نیروگاه برق در شمال لبنان از طریق سوریه امضا کردند. این قرارداد باعث افزایش ظرفیت تولید برق در لبنان خواهد شد. باید در نظر داشت این توافق‌نامه برای اجرایی شدن نیاز به حمایت مالی بانک جهانی دارد. به گفته ولید فیاض، وزیر انرژی لبنان، تضمین‌های آمریکا برای معافیت سوریه از برخی تحریم‌ها مورد نیاز است.

مصر قبلا موافقت کرده بود که بخشی از گاز طبیعی مورد نیاز لبنان را از طریق اردن و سوریه به نیروگاه‌های برق این کشور برساند. کارشناسان سوری و لبنانی کار نوسازی خط لوله را که از ماه‌ها قبل آماده شده بود، به پایان رساندند. به گفته فیاض، بر اساس این توافق‌نامه قرار است سالانه حدود ۶۵۰ میلیون متر مکعب (۲۲.۹۵ میلیارد فوت مکعب) گاز طبیعی از طریق خط لوله به نیروگاه دیر عمار در شمال لبنان منتقل شود. با واردات این میزان گاز طبیعی لبنان می‌تواند با تولید ۴۵۰ مگاوات برق، روزانه به‌طور متوسط ۴ ساعت از میزان  خاموشی‌ها بکاهد.

صدور گاز طبیعی  اسرائیل به لبنان

اواسط ژانویه گذشته کانال ۱۲ تلویزیون اسرائیل به نقل از منابع ناشناس از امضای مخفیانه قرارداد صادرات گاز طبیعی اسرائیل به لبنان از طریق اردن و سوریه خبر داده بود. بر اساس این قرارداد، که در حضور اموس هوکشتاین، مشاور ارشد وزارت خارجه  آمریکا در امور امنیت انرژی، به امضا رسیده بود قرار بود گاز طبیعی میدان لویاتان اسرائیل ابتدا به اردن برسد و از آنجا از طریق سوریه راهی لبنان شود. باید خاطر نشان کرد که یک روز پس از انتشار این خبر وزارت انرژی لبنان گزارش رسانه‌های اسرائیل درباره امضای توافقنامه صادرات گاز طبیعی اسرائیل به لبنان را تکذیب کرده بود.

برای اجرایی شدن توافق‌نامه صادرات گاز مصر به لبنان، تضمین واشنگتن در مورد آسان‌سازی و یا تعلیق برخی تحریم‌ها علیه سوریه ضروری است. همچنین، تامین منابع مالی مورد نیاز از طرف بانک جهانی نیز باید مورد اشاره قرار گیرد. در ماه مارس گذشته، روزنامه الأخبار به نقش بسیار مهم تضمین آمریکا برای صدور گاز طبیعی مصر به لبنان اشاره کرده بود. به نوشته این روزنامه به نقل از یک منبع آگاه مصری، قاهره به‌دنبال دریافت تضمین کتبی از آمریکا در مورد معافیت روشن، شفاف و کامل از تحریم‌های «سزار» و دریافت موافقت بانک جهانی برای حمایت مالی از این پروژه است.

حل ریشه ای بحران انرژی در لبنان در کوتاه مدت میسر نیست، اما واردات برق از اردن و اجرایی شدن پروژه خط لوله گاز طبیعی مصر به لبنان نقش مهمی در کاهش دامنه بحران انرژی در لبنان در میان‌مدت خواهد داشت. اگر مذاکرات برای صدور گاز طبیعی میدان لویاتان اسرائیل به لبنان نیز منجر به امضای قرارداد و شروع روند احداث این خط لوله شود بحران انرژی در لبنان تا حد زیادی حل‌وفصل خواهد شد.

حل بحران انرژی لبنان به معنای کاهش نفوذ سیاسی و اقتصادی برخی کشورهای خارجی در لبنان نیز خواهد بود و در ضمن، اجرای این پروژه‌ها هم باعث تعمیق همکاری منطقه‌ای می‌شود و هم امنیت و ثبات در منطقه مستحکم‌تر خواهد شد. با توجه به اختلاف‌های اخیر لبنان و اسرائیل در مورد یک میدان گازی در دریای مدیترانه نمی‌توان انتظار داشت به‌زودی گاز طبیعی اسرائیل به لبنان برسد.

در مورد اختلاف اخیر دو کشور باید گفت که دولت اسرائیل معتقد است که میدان گازی مورد بحث در منطقه اقتصادی انحصاری این کشور است و نه در آب‌های مورد مناقشه با لبنان. در بیانیه اخیر دفتر ریاست‌جمهوری لبنان در مورد این اختلاف بر لزوم تداوم مذاکرات بین دو کشور تاکید شده است. در این بیانیه چنین ذکر شده است که مذاکرات برای تعیین مرزهای دریایی جنوبی ادامه دارد و «هر گونه اقدام یا فعالیت در منطقه مورد مناقشه نشان‌دهنده یک تحریک و اقدام تهاجمی است».  

اگر تحریم سزار از طرف آمریکا تعلیق شود نقش مصر در امنیت انرژی لبنان و در سطح وسیع‌تر در منطقه مدیترانه افزایش خواهد یافت. ثبات سیاسی در لبنان می‌تواند شرایط را برای کشف و استخراج منابع انرژی در سواحل این کشور در دریای مدیترانه فراهم‌تر کند. قاهره نقش مهمی در امنیت انرژی و امنیت ملی لبنان ایفا خواهد کرد چرا که قرار است بخشی از گاز صادراتی این کشور به اردن در نیروگاه‌های این کشور به برق تبدیل و به لبنان صادر شود. اجرایی شدن این قرارداد یک بازی بردبرد برای همه کشورهای منطقه است. رژیم اسد باید فرصت را برای عادی‌سازی روابط با کشورهای عربی مغتنم شمارد.