حملات خونین داعش نفس را در سینه مردم افغانستان حبس کرده است. اولین انفجار روز سه‌شنبه، ۳۰ فروردین، در مدرسه‌ای در کابل، پایتخت افغانستان، رخ داد و دانش‌آموزان دبیرستان عبدالرحیم شهید را کشت. چند روز بعد، انفجارها دو مسجد و یک مینی‌بوس را در شمال این کشور غرق خون کرد و هفته بعد از آن، سه انفجار دیگر مسلمانان شیعه و صوفی‌های سنی‌مذهب را هدف قرار داد. نیویورک تایمز در گزارش تازه‌اش که روز یکشنبه، ۱۱ اردیبهشت (۱ مه)، منتشر شد، نوشت که رخدادهای دو هفته گذشته نشان می‌دهد بهاری خونین پیش روی افغانستان است.

در دو هفته گذشته، دست‌کم ۱۰۰ نقر در حملات خونین تروریستی جان خود را از دست دادند. این آمار بر اساس داده‌هایی است که بیمارستان‌های افغانستان به صورت رسمی منتشر می‌کنند. در حالی که شاهدان عینی و مردم تلفات را بسیار بالاتر از آنچه بیمارستان‌ها مطرح می‌کنند، می‌دانند. موج ناگهانی حملات در سراسر این کشور، آرامش نسبی را که پس از به قدرت رسیدن طالبان در ماه اوت گذشته، به وجود آمد و به ۲۰ سال جنگ پایان داد، از بین برد. در هفته‌های اخیر، هدف قراردادن غیرنظامیان، اقلیت‌های مذهبی و جریان‌های عرفانی-مذهبی در افغانستان از جمله صوفی‌هایی که پیرو طریقت‌های مختلف‌اند، این ترس را در دل‌ها برانگیخت که ممکن است این کشور نتواند از چرخه طولانی خشونت فرار کند.

به گزارش گروه اطلاعاتی جست‌وجو برای نهادهای تروریستی بین‌المللی (SITE)، شاخه خراسان گروه داعش مسئولیت چهار حمله از هفت حمله اخیر در افغانستان را بر عهده گرفته است. هرچند سه حمله دیگر که کسی زیر بار اجرای آن نرفته هم شبیه حملات داعش به شیعیان و پیروان اهل طریقت در گوشه و کنار جهان است.

این حملات داعش در سراسر افغانستان، ادعاهای طالبان مبنی بر اینکه داعش دیگر نمی‌تواند در افغانستان خطر به حساب بیاید، زیر سوال برد و هم‌زمان، جامعه جهانی را از قدرت گرفتن دوباره سازمان‌های افراط‌ی تروریستی که نیروهای ضدتروریسم در این چندین سال به‌سختی و با مشقت آن‌ها را تضعیف کرده بودند، نگران کرد.

در ماه فوریه، ژنرال مکنزی، فرمانده ستاد مرکزی ارتش آمریکا در خاورمیانه، شمال آفریقا و آسیای مرکزی (سنتکام) گفت که داعش در افغانستان دوباره در حال تبدیل شدن به تهدیدی علیه منافع آمریکا است. ماه گذشته، داعش در افغانستان مدعی شد که به خاک ازبکستان راکت شلیک کرده است. این نخستین حمله داعش به داخل خاک کشورهای آسیای مرکزی بود که این گروه به‌شدت علاقه دارد به آن‌ها نفوذ کند.

مایکل کوگلمن، معاون مدیر برنامه آسیا در مرکز ویلسون، یک اندیشکده در واشنگتن، می‌گوید که داعش به‌شدت مقاوم است و از حملات پیاپی آمریکا در طول این سال‌ها و هم‌زمان حملات طالبان، جان سالم به در برده و حالا که آمریکا از افغانستان خارج شده و طالبان قدرت را در این کشور به دست گرفته است، می‌تواند از گذشته هم قدرتمندتر ظاهر شود.

شاخه خراسان داعش از زمان ایجاد خود در سال ۲۰۱۵ با گروه طالبان در جنگ است. حملات پی‌درپی کماندوهای افغان که بسیاری از رهبران این گروه را به هلاکت رساند، تا حد زیادی داعش را در افغانستان مهار کرد. اما با سقوط جمهوریت و سلطه طالبان، داعش هم دوباره سر برآورد. اشتباه بزرگ طالبان این بود که در هر منطقه‌ای که در اوت ۲۰۲۱ تصرف کرد، در زندان‌ها را گشود. در نتیجه تعداد زیادی از جنگجویان داعش به جبهه‌های جنگ برگشتند و حالا تعداد جنگجویان داعش دوباره به چهار هزار نفر رسیده است.

عبدالسید، متخصص امنیتی و محققی که فعالیت‌های داعش و دیگر گروه‌های جهادی را پیگیری می‌کند، به نیویورک تایمز گفت که داعش فعالیت‌های خود را به ۳۴ استان افغانستان گسترش داده است. به گفته او، داعش در چهار ماه آخر سال ۲۰۲۱، حدود ۱۱۹ حمله صورت داد که در مقایسه با سال قبل از آن که تنها ۳۹ حمله بود، افزایش زیادی را نشان می‌‎دهد. این حملات شامل بمب‎‌گذاری‎‌‌های انتحاری، ترور، کمین و شبیخون به ایست‌‎بازرسی‌ها بود.

از مجموع این ۱۱۹حمله، ۹۶ مورد آن نیروهای طالبان را هدف قرار داد که نسبت به گذشته تفاوت فاحشی را نشان می‌دهد. طالبان نیز در واکنش به این حملات، موج وسیعی از عملیات علیه داعش در شرق افغانستان را به راه انداخت که بیشتر عبارت بود از جست‌وجو و بازداشت افراد مظنون به حمایت و طرفداری از داعش. پس از این عملیات، حملات داعش در طول زمستان کاهش یافت؛ اما حالا با افزایش ناگهانی حملات داعش، معلوم می‌شود که این گروه زمستان را به تجدید قوا گذرانده است.

تحلیلگران بر این باورند که داعش در افغانستان مانند سوریه و عراق به دنبال ایجاد یک جغرافیای تحت‌کنترل خود نیست؛ بلکه با سازمان‌دهی حملات خونین تروریستی سعی دارد تا حد امکان در افغانستان هرج‌ومرج ایجاد کند و تاکتیک‌های سنگین طالبان را به چالش بکشد.

داعش همچنین در تلاش است تا با استفاده از تنش‌های شکل‌گرفته میان گروه طالبان و ضعف همبستگی اعضای این گروه، سازمان‌های جهادی بیشتری را به سوی خود جلب کند یا فرماندهان طالبان را به سوی خود بکشاند. این گروه به جغرافیایی بزرگ‌تر از افغانستان چشم دوخته و هدف کلان آن نفوذ به داخل خاک کشورهای آسیای مرکزی و ایران است.

در حال حاضر، جمعیت هزاره افغانستان که این اواخر بیشترین از سایرین هدف حملات داعش قرار گرفته‌اند، نگران‌اند گروه طالبان که در گذشته به آزار و اذیت آنان مشهور و معروف بود، برای مهار این دست حملات اقدام آنچنانی انجام ندهد. آنان می‌خواهند خود برای محافظت از مراکز علمی‌شان دست به کار شوند؛ زیرا به باور آنان، طالبان به تامین امنیت آنان تمایلی ندارد.