اضافه شدن یک قابلیت تازه به شبکه اجتماعی ایکس (توییتر سابق) در به‌روزرسانی جدید آن، ادامه فعالیت و تاثیرگذاری بسیاری از کاربران وابسته به حکومت جمهوری اسلامی را با مشکل جدی مواجه و طی ۴۸ ساعت گذشته، صدها نفر را ناچار کرده است «توییتر فارسی» را ترک کنند.

در این نسخه، موقعیت مکانی کاربران و استفاده کردن یا نکردن از فیلترشکن نمایش داده می‌شود؛ آنچه به‌ دلیل فیلتر بودن ایکس در ایران، از یک واقعیت مهم پرده برداشته است؛ اینکه کاربرانی که موقعیتشان «ایران» ثبت شده، از سیم‌کارت‌های بدون فیلتر وزارت ارتباطات در چارچوب پروژه حکومتی «اینترنت طبقاتی» استفاده می‌کردند. در مقابل، کاربران مستقل که برای دسترسی به ایکس ناچارند از فیلترشکن استفاده کنند، اکنون با نمایش موقعیت یکی از کشورهای اروپایی یا آمریکا (محل سرور اغلب وی‌پی‌ان‌ها) و نشان فعال بودن فیلترشکن، به‌راحتی قابل شناسایی شده‌اند.

این وضعیت موجی از واکنش‌ها را در میان کاربران ایرانی ایجاد کرده است. بسیاری با خشم و انتقاد از خبرنگاران، فعالان سیاسی و اجتماعی و چهره‌هایی که سال‌ها استفاده از «سیم‌کارت سفید» را پنهان کرده بودند، می‌گویند حمایت‌های همیشگی آن‌ها از مقام‌های جمهوری اسلامی در دوره‌های حساس‌ــ‌ از زمان سقوط هواپیمای اوکراینی و اعتراض‌های سراسری گرفته تا حملات اسرائیل به جمهوری اسلامی در جنگ ۱۲روزه‌ــ‌ نتیجه همین ارتباط نزدیک با نهادهای جمهوری اسلامی بوده است.

هم‌زمان روشن شده است بخش قابل‌توجهی از حساب‌هایی که این سال‌ها به طور مداوم به شاهزاده رضا پهلوی و خاندان پهلوی حمله می‌کردند، نیز از همین سیم‌کارت‌های سفید استفاده می‌کرده‌اند. برخی از این افراد حتی با طرح انتقادهای سطحی از عملکرد دولت‌ها، تلاش می‌کردند خود را «مستقل» نشان دهند و در قالب «اپوزیسیون» فعالیت کنند، در حالی‌ که ماموریت اصلی‌شان تخریب خاندان پهلوی بوده است.

به‌علاوه، در این به‌روزرسانی مشخص شده که مکان تعدادی از حمله‌کنندگان به شاهزاده رضا پهلوی نیز کشور آلبانی است؛ جایی که مقر اصلی اعضای سازمان مجاهدین خلق است. این تطبیق مکانی نشان می‌دهد بخشی از کاربران فعال در حملات هماهنگ علیه خاندان پهلوی، به این گروه وابسته‌اند.

کارشناسان رسانه و امنیت سایبری می‌گویند اضافه شدن چنین قابلیتی در ایکس، به‌ویژه در کشورهایی مانند جمهوری اسلامی ایران که حکومت آن سال‌ها است برای خط‌‌دهی و عملیات روانی علیه مخالفان از حساب‌های سازمان‌یافته استفاده می‌کند، می‌تواند تاثیر ساختاری داشته باشد. در ایران، شبکه‌های وابسته به نهادهای امنیتی و سایبری جمهوری اسلامی طی یک دهه اخیر بارها تلاش کرده‌اند با تولید انبوه محتواهای خلاف واقع، عملیات فراگیرسازی جعلی، حمله هماهنگ به فعالان مدنی‌سیاسی و تحریف روایت‌ها هنگام بروز بحران‌های ملی، افکار عمومی را دستکاری کنند، اما حالا این شفافیت تازه می‌تواند بسیاری از این شبکه‌ها را به بن‌بست برساند.

این نخستین بار نیست که پلتفرم‌های بین‌المللی شبکه‌های وابسته به جمهوری اسلامی را شناسایی و حذف می‌کنند. پیش‌تر، فیس‌بوک، اینستاگرام و یوتیوب نیز صدها حساب وابسته به «ارتش سایبری» و سازمان‌های رسانه‌ای پوششی حکومت ایران را به دلیل «سرکوب، پرونده‌سازی و رفتارهای هماهنگ و غیرواقعی» مسدود کرده بودند، اما اکنون قابلیت جدید ایکس، این نظارت را مستقیم در اختیار کاربران قرار داده و این موضوع، هزینه فعالیت حساب‌های جعلی جمهوری اسلامی را به‌ طور کم‌سابقه‌ای بالا برده است.

در دو روز گذشته، ده‌ها حساب با ظاهر «خبرنگار»، «تحلیلگر» یا «فعال مدنی» که سال‌ها در توییتر فارسی نقش جریان‌سازی حکومتی داشتند، با تغییر نام، حذف عکس پروفایل یا غیرفعال کردن حسابشان تلاش کرده‌اند از شناسایی فرار کنند. برخی دیگر، حتی با انتشار توضیحاتی عجیب مدعی شدند «به اشتباه» ایران برایشان ثبت شده یا «فقط برای آزمایش سیم‌کارت» از اینترنت بدون فیلتر استفاده کرده‌اند؛ توضیحاتی که با واکنش گسترده کاربران روبرو شده است.

کارشناسان حوزه امنیت سایبری می‌گویند استفاده از «سیم‌کارت سفید»‌ــ سیم‌کارتی که بدون فیلتر به اینترنت بین‌المللی متصل است و نهادهای امنیتی به آسانی می‌توانند جزئیات فعالیت‌های استفاده‌کنندگان از آن را رصد کنند‌ــ سال‌ها است یکی از ابزارهای کلیدی ماشین تبلیغاتی جمهوری اسلامی در فضای مجازی بوده است. این سیم‌کارت‌ها به‌طور معمول در اختیار نیروهای امنیتی، خبرنگاران و فعالان رسانه‌ای وابسته، چهره‌های حکومتی و گروهی از فعالان سایبری قرار دارند که وظیفه‌شان مدیریت روایت‌ها، حمله به منتقدان و دفاع از سیاست‌های رسمی نظام است. افشای موقعیت مکانی این افراد اکنون بخشی از این شبکه پنهان را برای نخستین بار در معرض دید عموم قرار داده است.

هم‌زمان با افزایش واکنش‌ها در توییتر فارسی، شماری از روزنامه‌نگاران مستقل خارج از ایران نیز تاکید کرده‌اند که این قابلیت جدید می‌تواند به شناسایی بهتر «عملیات نفوذ دیجیتال» کمک کند. آن‌ها می‌گویند سال‌ها است که حساب‌های سازمان‌یافته در تنگناهای بحرانی نظام ولایت فقیه، ناگهان فعال می شوند و با روایت‌سازی‌های هدفمند، می‌کوشند افکار عمومی را منحرف کنند.

نیکیتا بیر، مدیر محصول ایکس، هم می‌گوید هدف از فعال‌سازی این قابلیت «افزایش شفافیت، کاهش عملیات فریب آنلاین و کمک به کاربران برای تشخیص فعالیت‌های انگیزه‌دار» است. به گفته او، این ابزار به کاربران اجازه می‌دهد بهتر بفهمند چه کسانی پشت حساب‌های ناشناس‌اند، کدام حساب‌ها انسانی‌اند و کدام‌ها بخشی از شبکه‌های رباتیک یا عملیات هماهنگ‌اند و چه جریان‌هایی برای دستکاری اطلاعات هزینه و سازماندهی می‌کنند.