لباسی ساده‌تر از این نمی‌شود یافت.

یک تی‌شرت آستین‌کوتاه به رنگ سبز زیتونی ارتشی، که گاهی نماد نیروی مسلح اوکراین را دارد. اغلب وقتی به عضلات بازویش می‌رسد، کمی جمع می‌شود.

ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهوری اوکراین، در هفته‌های منتهی به حمله روسیه به کشورش، وقتی خطاب به ملت صحبت می‌کرد، معمولا کت‌و‌شلوار به تن داشت و کراوات می‌زد. اطمینان حاصل می‌کرد که در دفتر ریاست‌جمهوری‌اش باشد، و معمولا با پرچم اوکراین در پس‌زمینه.

اما در هفته‌های اخیر، که نیروهای روسیه شهر به شهر حمله کرده‌اند و درصددند دور تا دور کی‌یف، پایتخت اوکراین، را احاطه کنند، رئیس‌جمهوری محاصره‌شده لباس‌ ساده‌تری برگزیده است، و با این کار، تصویری گیرا به مخاطب ارائه می‌دهد.

در سخنرانی خطاب به کنگره آمریکا و پارلمان‌های بریتانیا و کانادا، و در پیام‌های ویدیویی به مردمش، این رهبر ۴۴ ساله یکی از همین تی‌شرت‌های سبز را انتخاب کرده و پوشیده است، روی یک صندلی ساده نشسته و به نظر می‌رسد از اتاقی صحبت می‌کند که با نور مصنوعی روشن شده و حاکی از آن است که در یک مرکز عملیاتی، یا پناهگاه زیرزمینی، یا ترکیبی از این دو است. هیچ سرنخ بصری وجود ندارد که موقعیت مکانی‌اش را لو بدهد.

این هفته، زلنسکی خطاب به کنگره سخنرانی غرایی کرد و از اعضای هر دو مجلس درخواست کرد برای کمک به اوکراین، و به‌خصوص برقراری منطقه پرواز ممنوع اقدام بیشتری صورت دهند.

او با یادآوری تصاویری از پرل هاربر در دسامبر ۱۹۴۱، که ایالات متحده آمریکا را به جنگ جهانی دوم کشاند، و همچنین حملات ۱۱ سپتامبر القاعده، شروع کرد.  

او که سخنانش را مترجم ترجمه می‌کرد، گفت: «پرل هاربر را به یاد بیاورید، صبح هولناک ۷ دسامبر ۱۹۴۱، وقتی آسمانتان از هواپیماهایی که به شما حمله کردند سیاه شده بود.»

وقتی سخنانش به پایان رسید، مستقیم خطاب به همتای آمریکایی‌اش، جو بایدن، و این بار به انگلیسی صحبت کرد.

او گفت: «من پرزیدنت بایدن را خطاب قرار می‌دهم: شما رهبر ملت‌اید، ملت بزرگتان. امیدوارم رهبر جهان باشید. رهبری جهان به‌معنای رهبری صلح است. صلح در کشور شما دیگر فقط به شما و مردمتان بستگی ندارد. به کسانی بستگی دارد که کنار شما هستند و کسانی که قوی‌اند.»

سخنرانی زلنسکی با تشویق بلند و استقبال گرم مواجه شد، و ایالات متحده آمریکا اعلام کرد که می‌تواند کمک نظامی بیشتری به اوکراین بفرستد، هرچند بایدن و سایر رهبران ناتو بیمناک‌اند که برقراری منطقه پرواز ممنوع می‌تواند درگیری به‌مراتب خطرناک‌تری با روسیه را در پی داشته باشد.

با وجود این، هرچند دور از ذهن بود اما [زلنسکی] آماج انتقاد هم قرار گرفت و پیتر شیف، اقتصاددان و کارگزار بورس، توییت زد: «درک می‌کنم دوران سختی است، اما رئیس‌جمهوری اوکراین کت‌و‌شلوار ندارد؟»

اظهارنظر شیف با تمسخر گسترده کسانی مواجه شد که زلنسکی را تحسین می‌کردند که الهام‌بخش ملتش بوده است، با رویکرد عمل‌گرایانه رئیس‌جمهوری که ظاهرش با آستین‌های بالازده بر آن تاکید دارد.

ربکا آرنولد، استاد ارشد رشته تاریخ لباس در موسسه هنر کورتولد (Courtauld Institute of Art) لندن، به ایندیپندنت گفت: «او لباس‌هایی می‌پوشد که او را به نیروهای مسلح پیوند می‌دهد، بدون اینکه نظامی به نظر برسد، و این پیام را می‌فرستد که او روی مسائل عملی متمرکز است.»

«رنگ، به‌خصوص در این مورد، مهم است‌ــ لباس‌هایی که با مردم عادی ارتباط برقرار می‌کند، او را نیز بخشی از مبارزه‌شان می‌کند، اما رنگ و تکرار این لباس‌ها آن‌ها را به  لباس فرم رهبرشان تبدیل می‌کند و این را القا می‌کند که او آماده عملیات است.»  

آرنولد در ادامه افزود: «بنابراین، او دارد رابطه برقرار می‌کند، با اطرافیانش در دولت، اما مهم‌تر از آن، از طریق رسانه‌های دیجیتال و سنتی، با مردم کشورش و سراسر جهان ارتباط می‌گیرد. این معادل و معنای بصری و صورت خارجی کلامش است‌ــ اینکه جهان باید در عمل متحد و یکپارچه شود.»

زلنسکی اولین رهبری نیست که در دوره جنگ و درگیری، با لباس‌هایش چنین پیامی می‌فرستد.

در جنگ جهانی دوم، وینستون چرچیل عکس مشهوری دارد با کلاه شاپوی سیاهش و سیگار دود می‌کند، انگار دارد می‌گوید «به روال معمول زندگی ادامه بدهید» حتی اگر بمب‌‌ها بر سر لندن فرو بریزند و نیروهای آلمانی در سراسر اروپا پیشروی کنند.

فیدل کاسترو، رهبر کوبا، در سخنرانی خطاب به ملت، یا سازمان ملل متحد، همیشه لباس نظامی با سردوشی‌های مزین به تن داشت، گویی می‌خواست صداقت انقلابی‌اش را به جهان یادآوری کند.

پس از حمله ۱۱ سپتامبر، جورج دبلیو بوش هنگام بازدید از ویرانه خاکسترشده برج‌های دوقلو در منهتن جنوبی، از بلندگوی دستی آتش‌نشان‌ها استفاده کرد تا اعلام کند: «صدایتان را می‌شنوم! صدایتان را می‌شنوم! بقیه دنیا صدایتان را می‌شنود. و افرادی که این ساختمان‌ها را خراب کردند به‌زودی صدای همه ما را  خواهند شنید.»

و در میانمار، دهه‌ها است که آنگ سان سوچی، رهبر اپوزیسیون، همواره همان لونگی ابریشمی اتوشده را می‌پوشد، و وقتی ژنرال‌های شورای نظامی حاکم او را بردند، حسی از مقاومت آرام و باوقار را القا می‌کرد.

هیلدی کوریک، مدیر سابق روابط عمومی مجله ووگ (Vogue) و از بنیان‌گذاران شرکت آرتمیس استراتجیز (Artemis Strategies)، در این زمینه گفت: «لباس‌‌‌ها احساسات، علایق و هدف ما را منعکس می‌کنند. به‌صورت کلی‌تر، می‌توانند بیانگر وضعیت فرهنگی ما باشند. زیرک‌ترین رهبران به این درک رسیده‌‌اند که آنچه می‌پوشند از جانب آن‌ها صحبت می‌کند و پیامی می‌فرستد که از هر کلامی قدرتمندتر است.»

«هرچند هنگام تحلیل رهبران زن، بحث لباس اغلب مفصل‌تر مطرح می‌شود، هنر پوشیدن لباس مناسب جنسیت نمی‌شناسد و جهانی است. زلنسکی این پیام شفاف و واضح را می‌فرستد که در بطن این جنگ است، نه مقامی پوشالی که از فراز آن می‌گذرد. او به‌رغم خطرها، در میدان مبارزه است و متعهد است کنار مردمش بماند.»

به گفته کوریک، زلنسکی برخلاف سایر رهبران تاریخ که لباس جنگی پلنگی به تن کرده‌اند تا اشاره کنند با ارتش در یک صف‌اند، «می‌داند که رزمنده‌های اوکراین همان مردم اوکراین‌اند. هر روز که می‌گذرد زلنسکی نشان می‌دهد که با آن‌ها همبسته است‌ــ مردمی عادی که یک روز از خواب برخاستند و شرایط ناچارشان کرد مدافع وطن یا پناهنده کشوری خارجی شوند.»

درک می‌کنم دوران سختی است، اما رئیس‌جمهوری اوکراین کت‌و‌شلوار ندارد؟ من هم برای اعضای فعلی کنگره آمریکا احترام چندانی قائل نیستم، اما باز هم با تی‌شرت نمی‌روم برایشان سخنرانی کنم. نمی‌خواهم به این نهاد یا ایالات متحده آمریکا بی‌احترامی کنم.

‌ــ پیتر شیف (PeterSchiff@) ۱۶ مارس ۲۰۲۲

ظاهر زلنسکی بی‌تردید بر کسانی که در هفته‌های اخیر با او صحبت کرده‌اند تاثیر گذاشته است. گزارش‌های بسیاری حاکی از آن است که وقتی او چند روز پس از حمله به کشورش، با رهبران اتحادیه اروپا صحبت کرد، آن‌ها از وضعیت اسفناکش بسیار متاثر شده بودند.

او به آن‌ها گفته بود: «این شاید آخرین باری باشد که مرا زنده می‌بینید.»

قدرت کلامش، و دشواری آشکار وضعیت، اثری تکان‌دهنده بر شنوندگان داشت. ظرف چند ساعت، پایتخت‌های سراسر اروپا‌ــ همراه ایالات متحده آمریکا‌ــ مجموعه تحریم‌هایی سخت‌تر از آنچه پیش‌تر در نظر گرفته شده بود را علیه ولادیمیر پوتین هماهنگ کردند.

مواردی که توافق درباره‌اش ناممکن به نظر می‌رسید، مانند اخراج روسیه از سامانه بانکی سوییفت، به‌سرعت با موافقت مواجه شدند. تحریم‌های شخصی علیه پوتین اجرایی شدند.

اقدام‌های بیشتری صورت گرفت: آلمان که رابطه مهمی با مسکو داشت، مشارکتش در پروژه گازی نورد استریم ۲ را به حالت تعلیق درآورد. سپس، اولاف شولتس، صدراعظم آلمان، اعلام کرد که برلین ۱۰۰ میلیارد یورو (۱۱۳ میلیارد دلار) برای گسترش ارتشش هزینه می‌کند.

وضعیت اسفناک اوکراین و رئیس‌جمهوری‌اش توجه دنیای واقعی مد را نیز جلب کرد.

پیش‌تر در ماه جاری، دمنا گواسالیا، مدیر گرجی‌تبار بخش نوآوری بالنسیاگا، نمایش زمستانی ۲۰۲۲-۲۰۲۳ این خانه مد را به اوکراین و میلیون‌ها آواره‌ای که از این کشور گریخته‌اند اختصاص داد.

به گزارش میل آنلاین، در نمایش اخیر این شرکت در پاریس، روی تک‌تک صندلی‌ها یادداشتی گذاشته بودند که نوشته بود در عین اینکه [برگزاری] «هفته مد به‌نوعی پوچ به نظر می‌رسد»، لغو این برنامه به‌معنای «تسلیم مقابل شرارتی خواهد بود که تقریبا ۳۰ سال است مرا بسیار آزار داده است».

آقای گواسالیای ۴۰ ساله در سال ۱۹۹۳، وقتی ۱۲ سال بیشتر نداشت از گرجستان گریخت، وقتی این کشور درگیر جنگ داخلی شدیدی بود. او پیش از آن که به آلمان برود، مدتی در اوکراین و روسیه زندگی کرد.

او پشت صحنه به خبرنگاران گفت: «جنگ اوکراین درد زخم روحی که از سال ۱۹۹۳ با خود دارم زنده کرده است، وقتی همین اتفاق در وطن خودم افتاد.»

آیا تصمیم زلنسکی به پوشیدن تی‌شرت فکرشده است؟

ربکا آرنولد از موسسه کورتولد گفت: «فکر می‌کنم عمدی است. حتی اگر شروعش این‌طور نبوده باشد، تکرار چند لباس کلیدی پیامی واضح می‌فرستد که تمرکز او بر لباسش نیست، و این نوعی لباس فرم غیررسمی است.»