پژوهش جدیدی نشان می‌دهد که گرمایش زمین ممکن است طی ۴ دهه آینده، جریان جتی اقیانوس اطلس شمالی را وادار به تغییر مسیر کند و تغییرات شدید آب و هوایی در اروپا و ایالات متحده و «پیامدهای شدید اجتماعی» به همراه داشته باشد.

محققان سالیان سال درگیر این پرسش بوده‌اند که افزایش دمای هوا چه اثری بر جریان جتی زمین دارد. این جریان متشکل از بادهای شدیدی است که بر اثر تفاوت دمای هوای قطب شمال و هوای مناطق گرمسیری می‌وزد و اثر زیادی بر الگوی اقلیمی نیمکره شمالی دارد.

اما به علت انحرافی که این جریان اغلب به سمت شمال یا جنوب پیدا می‌کند، نمی‌توان به درستی حدس زد که تغییرات اخیر در محدوده طبیعی آن قرار گرفته است، یا خبر از دردسری بزرگتر می‌دهد.

در تحقیقی جدید که در نشریه «مقالات رویدادهای فرهنگستان ملی علوم» (Proceedings of the National Academy of Sciences journal) منتشر شد، محققان از مغزه‌های یخی باستانی گرینلند برای ترسیم مسیر این جریان جتی در طول ۱۲۵۰ سال گذشته استفاده کردند و مدل‌های اقلیمی را برای شبیه‌سازی اثرات ادامه روند گرمایش جهانی بر مسیر این جریان جتی در آینده به کار گرفتند.

طبق این یافته‌ها ، تغییرات دوره مورد مطالعه تا کنون در محدوده عادی آن بوده است، اما پیش‌بینی شده است که در صورت ادامه روند فعلی انتشار گازهای گلخانه‌ای، ممکن است این جریان جتی تا اوایل سال ۲۰۶۰ از مسیر عادی خود منحرف شود و به سمت قطب شمال حرکت کند.

مَتیو عثمان، نویسنده ارشد این تحقیق از دانشگاه آریزونا، می‌گوید: «در اکثر نقاط زمین، وقوع رویدادهای مستقیم زیست‌محیطی معمولاً بیش از چند دهه ادامه پیدا نمی‌کند. به همین دلیل هنوز درست درنیافته‌ایم که چرا و چطور تغییرات جریان جتی این قدر به درازا می‌کشد.»

او می‌افزاید: «فقط می‌دانیم که تغییرات شدید جریان جتی به دلیل اثر بر الگوهای زیست‌محیطی می‌تواند اثرات اجتماعی وخیمی مانند سیل و خشکسالی به دنبال داشته باشد، و در نتیجه، می‌توانیم گذشته را مبنای قیاس برای بررسی آینده قرار دهیم.»

این تحقیق نشان داد که جریان جتی هنوز در محدوده طبیعی خود نسبت به گذشته قرار دارد، اما ممکن است گرمایش هوا باعث شود شروع به حرکت به سمت شمال کند.

البته آقای عثمان در گفت‌وگو با نشریه ساینتیفیک امریکن تأکید کرد «این‌ها نمونه‌هایی از سناریوهای آینده هستند»، و گفت اگر مهار انتشار گازهای گلخانه‌ای هماهنگ با اهداف کنونی زیست‌محیطی در جهان پیش رود، احتمالاً جریان جتی با سرعتی کم‌تر از آن‌چه در این تحقیق پیش بینی شده است، به سمت شمال حرکت خواهد کرد.

در این پژوهش، محققان توانستند مشخص کنند که با هر نوع تغییر در سرعت و موقعیت جریان جتی، کدام بلایای تاریخی ممکن است رخ دهد. مثلاً قحطی سال  ۱۳۷۴ میلادی در شبه جزیره ایبری همزمان با آن رخ داده بود که جت قطبی (نام دیگر این جریان) بر خلاف بیشتر مواقع، در شمالی‌ترین موقعیت خود واقع شده بود.

در عین حال، رخداد دو قحطی در بریتانیا و ایرلند در سال‌های ۱۷۲۸ و ۱۷۴۰ (که گمان می‌رود دومی حدود ۵۰۰ هزار کشته بر جای گذاشته باشد)، همزمان با دوره‌ای بوده است که سرعت این بادها تقریباً نصف حالت معمول شده بوده و همین امر، باعث افت شدید دما و کاهش بارندگی شده بوده است.

آقای عثمان وقوع موج کشنده گرما در آرگان و واشنگتن و وقوع سیل امسال در اروپا را از تازه‌ترین نمونه‌های اثرات موقعیت و شدت جریان‌های جتی زمین بر الگوهای اقلیمی در کوتاه‌مدت می‌داند. گمان می‌رود که این بادها عامل ۱۰ تا ۵۰ درصد تغییرات سالانه بارش و دمای اروپا و آمریکای شمالی باشد.

این محققان همچنین دریافتند که این جریان جتی  نسبت به چند سال پیش، ۱۰ درجه در فضا جابه‌جا شده است. به گفته آقای عثمان، این تغییرات می‌تواند «اثرات چشمگیری بر نوع وضعیت زیست‌محیطی در هر منطقه از زمین» داشته باشد.

او می‌گوید: «مثلاً وقتی جریان جتی بیشتر به سمت جنوب متمایل می‌شود، آب و هوای شبه‌جزیره ایبری که معمولاً خشک است، ملایم‌تر و مرطوب‌تر می‌شود. اما وقتی جریان جتی به سمت شمال حرکت می‌کند، بخش اعظم رطوبت نیز از ایبری به سمت مناطق اسکاندیناوی که خودشان مرطوب هستند، می‌رود.»

او می‌افزاید: «اگر در آینده جریان جتی به سمت قطب حرکت کند، ممکن است پیامدهایی مشابه اما درازمدت‌تر داشته باشد.»

آقای عثمان می‌گوید که حرکت جریان جتی به سمت شمال ممکن است باعث شود سواحل شرقی ایالات متحده سریع‌تر از این گرم شود، اما در عین حال ممکن است وقوع سیل و موج گرما نیز در آمریکای شمالی و مخصوصاً اروپا افزایش یابد.

او می‌افزاید: «نتایج این پژوهش در حکم زنگ خطر است و نشان می‌دهد که حرکت جریان جتی از جای طبیعی خود، مشکل‌زا است. البته در نهایت می‌توانیم این اثرات را تا حد زیادی مهار کنیم.»