جو بایدن، رئیس‌جمهوری آمریکا، روز سه‌شنبه گفت که با همتای چینی خود، شی جین‌پینگ، به این توافق رسیده‌اند که وضعیت موجود در ارتباط با تایوان حفظ شود. این موضع پس از آن مطرح شد که چین اخیرا دست به تحرک‌های نظامی در نزدیکی این جزیره زد.

در پی ورود شماری کم‌سابقه از جت‌های چینی به حریم هوایی تایوان برای چهار روز پیاپی، وزیر دفاع تایوان، چیو کوئو جنگ، گفت که تنش بین دو کشور به بدترین وضع در ۴۰ سال گذشته رسیده است.

جو بایدن به خبرنگاران گفت: «با آقای شی در مورد تایوان صحبت کردم. ما متعهد به توافق تایوان می‌مانیم. به‌روشنی گفتم که ایشان نباید کاری به‌جز تبعیت از این توافق انجام دهد.»

منظور آقای بایدن از «توافق تایوان» ظاهرا درکی است که ده‌ها سال در این زمینه بین واشنگتن و پکن وجود دارد که طبق آن آمریکا حکومت تایوان را به طور کامل به رسمیت نمی‌شناسد، اما سرنوشت این جزیره باید به صورت صلح‌آمیز، و نه با زور نظامی، حل شود.

اختلاف چین و تایوان ریشه در تاریخ معاصر دارد. پس از به قدرت رسیدن کمونیست‌ها در چین در پایان جنگ داخلی این کشور در سال ۱۹۴۹، دو دولت رقیب «جمهوری خلق چین» و «جمهوری چین» به ترتیب در پکن و تایپه تشکیل شد. هر دو این دولت‌ها خود را دارای حق حاکمیت بر کل چین می‌دانستند. جمهوری خلق چین امروزه نیز جزیره تایوان را بخشی از خاک خود می‌داند. در تایوان حکومت «جمهوری چین»‌ برقرار است که به طور سنّتی خود را دارای حق حاکمیت بر تمام چین می‌خواند، گرچه در حال حاضر «حزب دموکرات مترقی» در این جزیره در قدرت است که خواهان تشکیل دولت مستقل تایوان و جدایی از چین است. نظریه غالب در جامعه جهانی «چین واحد» نام دارد که به موجب آن، پکن و تایپه هرگز جدا از یکدیگر در سازمان ملل متحد به رسمیت شناخته نشده‌اند. کرسی چین در سازمان ملل متحد و شورای امنیت تا سال ۱۹۷۱ متعلق به تایپه بود، و از آن پس تا کنون متعلق به پکن بوده است. این تغییر در پی چرخش تاریخی آمریکا پس از دیدار ریچارد نیکسون، رئیس‌جمهوری وقت آمریکا،‌ با مائو تسه‌تونگ، رهبر وقت چین کمونیست، ممکن شد. همین است که آمریکا امروزه نیز با تایوان روابط دیپلماتیک رسمی ندارد، گرچه ضامن امنیت این جزیره است. از ۱۹۳ عضو سازمان ملل متحد فقط ۱۴ کشور روابط کامل دیپلماتیک با تایوان دارند، که به طور عمده در مناطقی همچون آمریکای لاتین و حوزه اقیانوس آرام هستند. هیچ‌یک از اعضای سازمان ملل متحد در آمریکای شمالی، آسیا، یا اروپا با تایوان روابط دیپلماتیک کامل ندارد.

کنگره آمریکا در سال ۱۹۷۹ در جریان برقراری روابط دیپلماتیک با پکن «قانون روابط تایوان» را تصویب کرد که خواهان «حفظ صلح، امنیت، و ثبات در منطقه غرب اقیانوس آرام» و حفظ «روابط دوستانه تجاری، فرهنگی، و غیره» با تایپه می‌شود. این قانون در ضمن تاکید دارد که روابط دیپلماتیک واشنگتن و پکن بسته به این است که آینده تایوان به صورت صلح‌آمیز تعیین شود. اما در چند ماه گذشته، مقام‌های آمریکا هشدار داده‌اند که چین شاید به‌زودی بکوشد به تایوان لشکرکشی کند و این جزیره را به زور به خاک خود الحاق کند.

مقام‌های تایوان روز دوشنبه گفتند که کشورشان آماده جنگ می‌شود.

«قانون روابط تایوان» عامدانه به شیوه‌ای مبهم تنظیم شده است، اما در آن می‌خوانیم که آمریکا «به تایوان وسایل و خدمات دفاعی لازم به اندازه ضرور برای حفظ توان دفاع از خود می‌دهد.» ماهیت و کمیّت کمک نظامی آمریکا به تایوان را قرار است کنگره و رئیس‌جمهوری تعیین کنند.

مقامات پکن اخیرا با لحنی تندتر از معمول راجع به تایوان و دولت دموکراتیک آن صحبت کرده‌اند. مقامات تایوان روز دوشنبه گفتند که چین ۵۲ هواپیمای نظامی به حریم هوایی این کشور فرستاده است که بزرگ‌ترین تحرک نظامی چین در سال‌های اخیر است.

وزارت امور خارجه آمریکا روز یکشنبه گفت که «بسیار نگران فعالیت تحریک‌آمیز نظامی چین در نزدیکی تایوان» است. ند پرایس،‌ سخن‌گوی این وزارتخانه، افزود: «ما از پکن می‌خواهیم که فشار نظامی، دیپلماتیک، و اقتصادی خود بر تایوان را متوقف کند.»

کاخ سفید روز سه‌شنبه اعلام کرد که جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی، این هفته در سوئیس با یانگ جیه‌چی، دیپلمات ارشد چینی، دیدار خواهد کرد. آقای سالیوان احتمالا مسئله تحرک‌های اخیر چین را مطرح خواهد کرد.

کارین ژان پیر، معاون سخن‌گوی کاخ سفید، روز سه‌شنبه در مورد دیدار سالیوان و یانگ به خبرنگاران گفت: «ما همچنان می‌کوشیم رقابت بین آمریکا و جمهوری خلق چین را به صورت مسئولانه مدیریت کنیم و این جلسه هم در همین راستا است.»

حریم دفاع هوایی تایوان که هواپیماهای چین وارد آن شده‌اند، شامل تنگه تایوان و بخش قابل‌توجهی از سرزمین اصلی چین هم می‌شود. وزیر دفاع تایوان هشدار داد که چین تا سال ۲۰۲۴ قابلیت حمله و اشغال کامل جزیره را خواهد داشت. او که در کمیته‌ای در مجلس تایپه صحبت می‌کرد، خواهان تصویب لایحه دفاعی چند میلیارد دلاری برای ساخت موشک و هواپیماهای جنگی شد.

این احتمال نیز وجود دارد که تایوان دست به اعلام یک‌جانبه استقلال بزند، گرچه بسیاری می‌کوشند خانم سای اینگ‌ون، رئيس‌جمهوری این جزیره را از این کار بر حذر دارند و نگران عواقب آن هستند. چین هرگز این احتمال را که با حمله نظامی تایوان را به خاک خود بازگرداند، رد نکرده است. تایوان با جمعیت ۲۳میلیون نفر، فقط حدود ۳۰۰هزار نیروی نظامی دارد.

البته اوضاع پُرتنش امروز در تنگه تایوان هنوز به حدّت اوضاع سال ۱۹۹۶ نرسیده است. در آن سال بود که چین کوشید با انجام آزمایش‌های موشکی در انتخابات ریاست‌جمهوری تایوان اختلال ایجاد کند، و آمریکا نیز برای ایستادن در مقابل این کار، ناوهای هواپیمابر به منطقه فرستاد.