اداره خودمختار شمال و شرق سوریه از ابتکار آنتونیو گوترش دبیرکل سازمان ملل متحد در مورد تعیین سرنوشت خانواده‌های داعش که در اردوگاه‌های شمال و شرق سوریه به سر می‌برند، استقبال کرد. در این طرح ابتکاری، دبیر کل سازمان ملل متحد از تمام کشورهای که خانواده‌های اتباع داعشی آن‌ها در اردوگاه‌های سوریه در بازداشت هستند، خواسته است تا خانواده‌های یادشده را به کشورهای متبوع آن‌ها بازگردانند.

آنتونیو گوترش چهارشنبه گذشته، در جریان اعلام «چارچوب جهانی حمایت سازمان ملل متحد برای بازگرداندن افرادی‌که از کشورهای دیگر به سوریه و عراق آمده و پس از بازداشت در اردوگاه‌ها به سر می‌برند»، از کشورهای متبوع بازداشت شدگان خواست که به وضعیت این اردوگاه‌ها پایان دهند. دبیر کل سازمان ملل متحد افزود که تعداد افراد بازداشت شده در سوریه حد اقل به ۴۲ هزار زن و کودک می‌رسد و بیشتر آن‌ها را کودکان زیر ۱۲ سال تشکیل می‌دهند که در حال حاضر در اردوگاه‌های شلوغ در شمال شرق سوریه در بازداشت قرار دارند.

فقدان عدالت اجتماعی

گوترش خاطرنشان کرد که بسیاری از این زنان، بیش از پنج سال را بدون دسترسی به خدمات اولیه و در شرایط بسیاری سختی سپری کرده اند، علاوه بر این‌که «آن‌ها عملا از برخورداری از حقوق ابتدایی انسانی خود محروم هستند». وی ضمن اشاره به موضوع عدالت در مورد قربانیان داعش، گفت که «قربانیان و بازماندگان اقدامات تروریستی از عدالت و حمایت محروم هستند، در حالی که عاملان جنایت‌های تروریستی، مورد مجازات قرار نمی‌گیرند.»

در همین حال، عبدالکریم عمر، رئیس گروه روابط خارجی در اداره خودمختار شمال و شرق سوریه نیز به نوبه خود از ابتکار گوترش استقبال کرده و آن را مثبت ارزیابی کرده است. وی در صحبتی با ایندیپندنت عربی، اظهار داشت که اداره خودمختار شمال و شرق سوریه سال‌هاست که از طریق برگزاری جلسات، درخواست‌ها و صدور بیانیه‌های رسانه‌ای در تلاش برای متقاعد کردن کشورهای مختلف به بازگرداندن خانواده‌های آن عده از اتباع آن‌ها است که به سازمان داعش پیوسته بودند. وی افزود که «ما همواره تلاش کردیم تا جامعه جهانی مسئولیت خود را در قبال این مسئله ادا کند.»

چالش جهانی

رئیس گروه روابط خارجی در اداره خودمختار شمال و شرق سوریه اظهار داشت که علی‌رغم حضور خانواده‌های یاشده تحت اداره خودمختار، اما این مسئله یک مشکل بزرگ و بسیار جدی است. وی هشدار داد که حضور این خانواده‌ها نه تنها تهدیدی برای مناطق شمال و شرق سوریه بوده، بلکه خطر بالقوه برای همه کشورها است، «زیرا ادامه بقای این خانواده‌ها در اردوگاه‌ها به معنی پرورش نسل جدیدی در این فضای آکنده از اندیشه‌های افراط‌گرایی است که می‌تواند تروریسم را احیا کند و روحیه انتقام‌جویی را در آن تقویت کند.

وضعیت در اردوگاه الهول که بیش از ۶۰ هزار نفر در آن زندگی می‌کنند، به شدت خطرناک است، به ویژه این‌که داعش در این جا دست به خشونت و کشتار می‌زند و همین وضعیت باعث شد که چند ماه پیش نیروهای امنیتی داخلی با همکاری نیروهای دموکراتیک سوریه، عملیات گسترده‌ای را در بخش‌های از این اردوگاه انجام دهند. عبدالکریم عمر با تایید وقوع عملیات انجام شده، وضعیت اردوگاه الهول را به «بمب ساعتی» توصیف کرده و افزود که «وقتی این بحران به حالت انفجار برسد، عواقب دشواری در پی خواهد داشت که تنها مردم منطقه را تهدید نمی‌کند بلکه خطر آن در همه جا گسترش می‌یابد».

یگانه راه حل

هرچند دبیرکل سازمان ملل متحد کشورها را تشویق به استفاده از این ابتکار کرد و از اهدا کنندگان خواست از تلاش‌های سازمان ملل متحد در این زمین حمایت کنند، اما به باور عبدالکریم عمر، تنها راه حل مقابله با این خطر قریب‌الوقوع، «اقدام هر کشور به بازگرداندن شهروندان آن و سازگار کردن آن‌ها با جامعه همان کشور است». وی با اشاره به این‌که برخی از کشورها شمار بسیار اندکی که قابل مقایسه با جمعیت عظیم این خانواده در اردوگاه‌ها نیست به کشورهای آن‌ها بازگردانده اند، گفت که تلاش‌ها برای مذاکره با کشورهای مختلف با هدف بازگرداندن برخی از اتباع آن‌ها ادامه دارد، اما بعید به نظر می‌رسد که به زودی پاسخی به این خواسته داده شود.

عبدالکریم عمر گفت علاوه بر چالش بازگرداندن خانواده‌های اتباع کشورهای دیگر که به داعش پیوسته اند، در این میان کودکانی بدون والدین در اردوگاه‌ها هستند که هیچ مدارک شخصی برای اثبات هویت آن‌ها وجود ندارد و با توجه به این امر، سرنوشت کودکان یادشده همچنان در ابهام باقی می‌ماند. وی افزود که برخی از زنان داعشی بیش از یک بار ازدواج کرده و فرزندان متعددی را به دنیا آورده اند و از هر همسر، فرزندانی باقی مانده است و این امر، مشکل را پیچیده‌تر می‌کند. وی خاطرنشان کرد که اداره خودمختار شمال و شرق سوریه برای واگذاری خانواده‌های داعشی هیچ شرطی نگذاشته، بلکه کشورها را تشویق به اتخاذ تصمیم و مراجعه به اداره خودمختار کرده است. به همین ترتیب‌، همه کشورها می‌توانند با فراهم کردن اسناد قانونی و تایید شده توسط کشورهای که حامی روند استرداد این افراد هستند، در صدد بازگرداندن اتباع خود شوند و اداره خودمختار شمال و شرق سوریه در قلمرو خود کلیه اقدامات حفاظتی لازم را برای بازگشت خانواده‌های ساکن اردوگاه‌ها به کشورهای متبوع آن‌ها انجام خواهد داد.