چند روز پیش، حسن روحانی، رییس جمهوری ایران، به طرزغیر‌منتظره‌ای اعلام کرد در صورتی که منافع ملی مردم ایران تامین شود، حاضر است با هر شخصی دیدار کند. اظهارات روحانی برای تندروان جناح محافظه‌کار نظام تکان‌دهنده بود. همین شد که ۲۴ ساعت نگذشته، سیلی از انتقادات، اتهامات و حملات به سمت وی سرازیر شد.
این تندروها که در گذشته هم با برجام یا همان «توافق هسته‌ای» که دولت روحانی در ژوئیه ۲۰۱۵ امضا کرد، مخالف بودند و آسیب‌های رسیده به رژیم را ناشی از آن می‌دانستند، حال، از دیدار مستقیم روحانی با ترامپ و وعده‌های دروغین ترامپ و آسیب‌های ناشی از آن سخن می‌گویند.
حملات یاد شده، این فرصت را از روحانی گرفت تا سخن خود را در‌باره شخصی که او آمادگی ملاقات با او را اعلام کرد، تفسیر و تاویل کند. واقعیت این است که رژیم ایران هیچ خط قرمزی برای دیدار با هیچ شخصیت بین‌المللی، حتی مقامات دولت آمریکا و شخص خود ترامپ، ندارد. چرا که در بسیاری اوقات مصلحت‌های سیاسی و ملی نزد این رژیم، بر اقتضائات ایدئولوژیک مقدم بوده است.
هرچند که از منظر ایدئولوژیک نیز، چنانچه منافع ملی ایجاب کند، حتی دیدار با رهبران اسرائیل که از جمله محرمات قطعی محسوب می‌شود، توجیه پذیر است، اما (چنان احتمالی) به شرایط و اوضاع زمانی و مکانی بستگی دارد؛ پس چه رسد به دیدار با شخصیت‌های آمریکایی و برقراری روابط با آمریکا. این توجیه‌پذیری در ادبیات بنیانگذار انقلاب، آقای خمینی، و رهبری کنونی آقای خامنه‌ای، نیز دیده می‌شود که یکی از نمونه‌های آن معامله موسوم به «ایران گیت» است.
به‌رغم آن‌که رهبران ایران، از خامنه‌ای گرفته تا روحانی و سایر فرماندهان سیاسی، امنیتی و نظامی، گفت‌و‌گو و برقراری روابط با واشنگتن را یک ضرورت می‌دانند، اما درعین حال، درک می‌کنند که اگر این روابط پایدار نباشد و بر پایه‌های ثابت و روشنی استوار نباشد، گزینه دشواری خواهد بود.
از اینرو، واکنش و نگرانی‌ای که برابر اظهارات روحانی ابراز شد، قابل درک است. به ویژه پس از تجربه کره شمالی که با وجود تبلیغات زیاد رسانه‌ای، منتهی به گام‌های عملی و رفع تحریم‌ها ازآن کشور نشد. این درحالی‌ست که روحانی برای گشودن احتمالی باب روابط با آمریکا و دیداربا ترامپ، تمسک خود را به اصول و شروط نظام تکرار کرده بود.
رییس جمهوری ایران درسخنانی گفت: «ما دنبال حل مشکلات از راه معقول هستیم؛ دنبال عکس انداختن نیستیم. اگر کسی بخواهد با روحانی عکس بگیرد، باید همه تحریم‌ها را بر دارد».
روحانی با این سخنان، چارچوب دیدار خود با ترامپ را که رییس جمهوری فرانسه برای آن تلاش می‌کند، تعیین کرد. سخنان روحانی در همان حال که بیان‌گر فشارهایی است که در داخل با آن روبه‌رو است، ازاین نیز حکایت دارد که رهبر ایران برای اعلام موافقت با چنین گامی تردید دارد، زیرا برداشتن این گام، رژیم ایران را از یک کرانه به کرانه دیگری پرتاب می‌کند. یعنی از مرحله دشمنی به مرحله روابط مستقیم انتقال می‌دهد و همه اصول و ارزش‌های ایدئولوژیکی را که نظام در چهار دهه گذشته برآن تاکید کرده است، یک‌سره زیر سوال می‌برد. توافق با این گام، زمانی قابل دفاع است که دست‌آورد سیاسی و اقتصادی محسوس و قابل‌توجهی درپی داشته باشد.
نگرانی و احتیاط ایران برای برداشتن این گام سر نوشت‌ساز را محمد جواد ظریف، پس از بازگشتش از اجلاس سران گروه هفت، بیان کرد. وی گفت: «راه سختی پیش رو داریم، اما آزمایشش مهم است». اظهارات روحانی نشان می‌دهد که ایران احتمال شکست این گام را از نظر دور نمی‌داند. به همین علت است که روحانی دیدار و گفت‌و‌گو را به رفع تحریم‌ها و بازگشت آمریکا به برجام، مشروط کرد. یعنی ایران می‌خواهد که برابر آنچه به آمریکا می‌دهد، آمریکا هم چیزی به آن بدهد، چون بعد از مذاکرات و برقراری روابط، اوضاع با پیش از آن کاملا متفاوت خواهد بود و بر همه ابعاد سیاسی، امنیتی، نظامی، هسته‌ای و معادلات منطقه‌ای، تاثیر خواهد گذاشت.
می‌توان گفت که اختلاف و جنجال کنونی در داخل ایران، این بار سرنوشت‌ساز است. چون تصمیم‌گیری برای دیدار روحانی با ترامپ، دگرگونی‌ای بزرگ و منحصر‌به‌فرد در سیاست خارجی نظام ایجاد خواهد کرد.
اما در صورتی که چنین تصمیمی گرفته شود، چند پرسش مطرح می‌شود. آیا این تصمیم با توافق همه جناح‌ها و جریان‌ها، از جمله تندروان جناح محافظه‌کار و سپاه پاسداران، گرفته خواهد شد، یا بار دیگر شاهد دوگانگی‌ای شدیدتر از دوگانگی ناشی از برجام، خواهیم بود؟ آیا روحانی این تصمیم را با چراغ سبز و توافق آشکار رهبر خواهد گرفت و در نتیجه، ایران وارد مرحله جدیدی خواهد شد، یا روحانی بر مبنای ارزیابی‌های سیاسی و اقتصادی خودش، عمل خواهد کرد، که معنای آن، رسیدن روحانی به نقطه جدایی از رهبری خواهد بود و نتیجه آن، ورود ایران به مرحله‌ای از اختلافات و کشمکش‌هایی که می‌تواند همه دست‌آورد‌ها را بر باد دهد؟
این‌ها پرسش‌هایی است که رهبران ایران تا چند هفته آینده که نشست عمومی سازمان ملل متحد برگزار می‌شود، به آن‌ها پاسخ خواهند داد، و گزینه‌های خود را اعلام خواهند کرد.
© IndependentArabia
