دادگاهی در ایالت اکلاهامای آمریکا روز دوشنبه ۲۷ اوت، شرکت داروسازی جانسون اند جانسون (Johnson and Johnson) را به پرداخت ۵۷۲ میلیون دلار غرامت به این ایالت محکوم کرد. در حکم این دادگاه آمده است که این شرکت داروسازی، در شکل‌گیری بحران مرگ بر اثر سوءمصرف (اوردوز Overdose) مخدر و درگذشت هزاران نفر از اهالی این ایالت مقصر است.
جانسون اند جانسون را مصرف‌کنندگان بیشتر برای محصولات بهداشتی با محصولاتی مانند پودرهای مخصوص کودکان می‌شناسند. این شرکت البته یکی از اصلی‌ترین عرضه‌کنندگان داروهای مسکن در آمریکاست. از تایلنول کافئین‌دار بگیرید تا دیگر مسکن‌هایی که از تریاک حاصل می‌شوند. تایلنول در آمریکای شمالی، نام تجاری دارویی است که در ایران با نام استامینوفن عرضه می‌شود. تایلنول کافئین‌دار شبیه به استامینوفن کدئین است. دارویی که در ایران هم به طور گسترده عرضه و مصرف می‌شود، درعین‌حال می‌تواند فرد را به خود وابسته کند.
حکم این دادگاه، اولین حکم در مجازات شرکت‌های داروسازی عمده آمریکای شمالی برای بحران مرگ بر اثر سوءمصرف مواد مخدر است و حالا نگاه‌ها را متوجه سازندگان اکسی‌کانتین (OxyContin) کرده است. دارویی که این روزها در خیابان‌های آمریکا و کانادا، توسط موادفروشان هم فروخته می‌شود اما همچنان فروشنده اصلی آن همچنان داروخانه‌ها و سازنده اصلی آن شرکت‌هایی بزرگ هم‌طراز جانسون اند جانسون‌اند. این دارو در دهه ۱۹۹۰ با تبلیغاتی گسترده عرضه شد و همراه فروشش، بارها در تبلیغات تلویزیونی گفته شد که «اعتیادآور نیست».
شرکت‌های داروسازی در آن زمان می‌گفتند که «تحقیقات علمی»، «عدم وابستگی» این دارو را تایید کرده است. بعدها مشخص شد که تحقیق علمی‌ای صورت نگرفته بود و آن‌ها به یک نامه منتشر شده در یک مجله علمی استناد می‌کردند. مصرف‌کنندگان این دارو اما با روزی چند قرص شروع کردند و سپس بیشتر آن‌ها نیازمند روزی ده‌ها قرص شدند. در برخی موارد، افراد تا ۲۰۰ قرص در روز می‌خوردند و همچنان نیازمند مصرف بالاتر آن هستند.
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
نیاز مصرف‌کنندگان به آکسی‌کانتین، بتدریج تبدیل به اعتیادشان به مخدرهای خیابانی مثل هروئین می‌شود. هروئین اما این روزها همان مخدری نیست که چهل سال پیش در خیابان‌ها فروخته می‌شد. در آمریکای شمالی، قاچاق‌فروشان، مخدرهایی مثل هروئین یا کوکائین را با فنتانیل مخلوط می‌کنند تا هم ارزان‌تر تمام شود و هم تاثیرگذاری بالاتری بر مصرف‌کننده داشته باشد.
فنتانیل دارویی است که برای جراحی‌های سخت و طولانی یا تسکین درد در هفته‌های پایانی سرطان تجویز می‌شود، اما دور از چشم پرستار و پزشک به‌راحتی می‌تواند انسان را بکشد، مخصوصا اگر فرد بیماری قلبی داشته باشد یا توان بالای جسمی نداشته باشد. فنتانیل همچنین دست‌کم ۸۰ برابر بیشتر از هروئین بر مصرف‌کننده تاثیر می‌گذارد و تولید آن هم ارزان‌تر از مخدرهایی مانند هروئین یا کوکائین است.
آمار مرکز مبارزه با گسترش بیماری‌ها دولت فدرال آمریکا (سی‌دی‌سی) می‌گوید که در ۲۰۱۷ میلادی، بیش از ۷۰هزار نفر در آمریکا از سومصرف مخدر مرده‌اند. بیشتر از ۴۰هزار نفر آن‌ها به‌خاطر اعتیاد ناشی از مصرف داروهای مسکن حاوی مخدر (تریاک) کشته شده‌اند و اغلب آن‌ها اعتیادشان با تجویز پزشک و با اعتماد به شرکت‌های داروسازی شروع شده است.
مرگ‌های آکسی‌کانتین که خانواده سکلر را ثروتمندتر ساخت
خانواده سَکلر (the Sackler family) را بیشتر در موزه‌های غرب می‌شناسند. از گالری ملی بریتانیا در شهر لندن گرفته تا دیگر نقاط جهان، آن‌ها میلیون‌ها دلار به عرضه آثار هنری کمک کرده‌اند. این خانواده همچنین صاحب شرکت داروسازی پوردو فارما (Purdue Pharma) است که سازنده اصلی آکسی‌کانتین در آمریکای شمالی است.
این شرکت در تلاش است تا نگذارد دو هزار پرونده شکایت علیه آن‌ها به دادگاه برود و می‌خواهد رقمی بین ۱۰ تا ۱۲ میلیارد دلار خرج کند و با شاکیان تفاهم کنند (to settle). شاکیان فقط افراد خصوصی نیستند و شامل بر دولت‌های ایالتی و شهرداری‌ها هم می‌شوند.
در شمال آمریکا، حکم دادگاه اوکلاهاما، چراغ روشنی به شهرداری‌ها و استان‌های کانادا داده است. در نقاط مختلف این کشور هم سومصرف داروهای مخدر رو به رشد است و آمار مرگ‌های آن نیز در سال‌های اخیر، هر سال بیشتر شده است.
در غرب کانادا و در استان بریتیش‌کلمبیا، سومصرف مخدر، یکی از دلایل اصلی مرگ زودهنگام مردمان این منطقه است. در این استان هر روز به‌طور میانگین چهار نفر از سومصرف داروهای مخدر و مشخصا از مصرف فنتانیل می‌میرند. بیشتر آن‌ها سفیدپوست و از طبقه متوسط هستند. برخی از آن‌ها حتی معتاد نیستند و تفریحی سراغ مخدرها رفته‌اند. اکثر آن‌ها در خانه یا میهمانی‌ها می‌میرند. عمده‌شان مخدرهای تفریحی مثل کوکائین یا اکستازی مصرف کرده‌اند.
استان بریتیش‌کلمبیا با مساحتی نزدیک به کشور مصر، کمتر از پنج میلیون نفر جمعیت دارد و روزی چهار کشته می‌دهد. هر روز به‌شکل میانگین در آمریکا، ۱۳۰ نفر بر اثر سوءمصرف مخدر می‌میرند.
در ۲۰ سال اخیر، آمار کشته‌های سومصرف مخدر آمریکا از ۴۰۰هزار نفر گذشته است. در نتیجه افزایش تعداد مرگ‌ها، آمریکا دو مرتبه در سه سال اخیر شاهد کاهش امید به زندگی بوده است. یعنی مرگ‌های ناشی از مخدر در آمریکا از میانگین سن عموم جامعه کاسته است.
بااین‌حال، هنوز قوانین فدرال در آمریکا و کانادا، اجازه می‌دهند تا پزشکان داروهای حاوی مخدر، مانند آکسی‌کانتین را تجویز کنند. همچنان اطلاع‌رسانی کافی در مورد خطرهای مصرف این داروها در دسترس عامه جامعه قرار نگرفته است.
پلیس‌های مرزی هنوز هم قادر نیستند تا جلوی ورود فنتانیل از مکزیک یا چین را بگیرند. فنتانیل بیشتر با پست و در پاکت‌های نامه، در مقادیر کم، به آمریکا و کانادا می‌رسند. داروخانه‌های این کشورها هنوز هم صدها قرص را هر روز به مصرف‌کنندگانی می‌فروشند که تجویز پزشک دستشان است.
فروش بالای این قرص‌ها، سرمایه‌گذاران شرکت‌های داروسازی مانند خانواده سَکلر را ثروتمندتر ساخته‌اند و تا زمان حکم دادگاه اوکلاهاما، صحبتی جدی از مجازات آنان در بین نبود.
آیا مرگ‌های مخدر و فنتانل به ایران هم خواهد رسید؟
داده‌های موجود از اعتیاد در ایران، از جمله آمارهای سازمان ملل متحد، می‌گوید که این کشور همچنان تریاک را هنوز به‌شیوه‌ای سنتی مصرف می‌کند. در میان نسل جوان ایران، مصرف گل (ماریجوانا) و اکستازی روبه‌گسترش است. در بازارهای زیرزمینی این کشور قرص‌هایی مانند آکسی‌کانتین هم فروخته می‌شوند، اما ایران جزو کشورهایی مطرح نشده است که در آن فنتانل یا آکسی‌کانتین گسترده منجر به مرگ شده باشند، هرچند این خطر از سایه این کشور دور نیست.
در آمریکای شمالی، شیوه عرضه دارو به شرکت‌های داروسازی اجازه داده است تا بتوانند بازار را برای عرضه مسکن‌های حاوی مخدر مثل آکسی‌کانتین آماده کنند. چنین شیوه‌ای برای عرضه دارو در اروپا وجود ندارد، هرچند کشورهای اروپایی هم شاهد گسترش مرگ بر اثر سومصرف مخدر بوده‌اند. بااین‌حال، در هر کدام از این کشورها، مواد مخدر زیرزمینی بیشتر عامل این مرگ‌ها بوده است.
در آمریکای شمالی، حکم دادگاه اوکلاهاما، توسط شرکت جانسون اند جانسون به دادگاه استیناف برده شده است و این شرکت خواستار لغو آن حکم شده است.
در آمریکا، مذاکرات پشت درهای بسته همچنان در جریان است و این هفته رسانه‌های آمریکایی از احتمال تایید قرار ۱۲ میلیارد دلاری بین شرکت پوردو فارما و شاکیان اغلب دولتی‌اش می‌گویند.
به‌رغم تمامی این‌ها، همچنان روزی ۱۴۰ نفر در آمریکا و صدها نفر در سال در کانادا، از سومصرف مخدر می‌میرند.
سوال اصلی شاید این باشد که چطور می‌توان در جامعه آگاهی را گسترش داد و چطور خانواده‌ها می‌توانند در فضای امن از مواد مخدر، داروهای مسکن و سومصرف مخدر صحبت کنند.
