بحرانی ژئوپلتیک در حال شکل‌گیری در آسیاست. منظور بحران‌هایی که ابتدا به ذهن خطور می‌کنند - مقابله با ایران در خلیج فارس، لغو دولتمندی کشمیر توسط هند، تداوم اعتراضات در هنگ کنگ، جنگ تجاری آمریکا با چین و یا آخرین آزمایش موشکی کره شمالی - نیست، بلکه بحرانی غیرمنتظره و شگفتی برانگیز بین دو دولت دموکراتیک آسیا: ژاپن و کره جنوبی. دو کشوری که قاعدتا باید متحدین طبیعی و ذاتی یکدیگر مقابل همسایگان توتالیترشان باشند.
این تقابل روزافزون تاکنون تنها به شکل پراکنده آنهم در رسانه‌های غربی مورد توجه قرار گرفته است. با این‌حال عواقب این تقابل بسیار جدی خواهد بود. این بحران تغییر در توازن استراتژیک و بی‌ثباتی در منطقه را بوجود خواهد آورد. به نظر می‌رسد، هیچ‌کدام از طرفین نمی‌خواهند آن طرفی باشند که عقب نشینی می‌کند. سرعت تحریم‌های اقتصادی و دیپلماتیک علیه یکدیگر همراه با بالا گرفتن ادبیات مبارزه جویانه افزایش یافته است.
بخشی ازآنچه امروز در حال رخ دادن است، از موارد مربوط به تجارت گرفته تا قراردادهای امنیتی، محصول درو کردن گذشته‌ای تلخ است اما باید بیشتر بر گذشته نزدیک تمرکز کرد. آخرین شلیک دیپلماتیک را سئول روز پنجشنبه گذشته انجام داد؛ لغو یک توافق امنیتی موجود بین دو کشور. در این اقدام، کره جنوبی در پاسخ به تصمیم ژاپن در تنزل دادن جایگاه ویژه تجاری کره جنوبی دست به لغو این توافق امنیتی زد. به گفته سئول تنزل تجاری تغییری «حیاتی» درهمکاری‌های امنیتی بین دو کشور بوجود آورده است. در تغییراتی که در ماه سپتامبر عملی می‌شود توکیو نیز شاهد تنزل جایگاه تجاری‌اش از طرف کره جنوبی خواهد بود. شینزو آبه نخست وزیر ژاپن گفت این تصمیم طرف مقابل به امنیت متقابل بین دو کشور ضربه می‌زند و از سئول دعوت به همکاری برای بازسازی آن کرده است.
تحت توافق امنیت عمومی اطلاعات نظامی (Gsomia) که روز شنبه موعد تمدید اتوماتیک آن است، دو کشور اطلاعات مربوط به تهدیدهای موشکی و برنامه هسته‌ای کره شمالی را با یکدیگر به اشتراک می‌گذارند. «کیم هیونگ چون» معاون مشاور امنیت ملی کره جنوبی روز جمعه به خبرنگاران گفت که هیچ توجیهی وجود ندارد تا کره جنوبی به این توافق که از سال ۲۰۱۶ اجرایی شده، ادامه دهد، چرا که ژاپن مدعی است اعتماد بر سر مسائل پایه‌ای بین دو کشور تخریب شده است.
متحدین و دشمنان با ترفندهای جالب توجه و مهمی مقابل هم می‌ایستند. به گفته شینزو آبه، ژاپن در پاسخ به تصمیم کره جنوبی به همکاری نزدیک با ایالات متحده برای حصول اطمینان از صلح و شکوفایی در منطقه» ادامه خواهد داد. کیم مقام کره‌ای نیز گفت «این بن بست فرصتی است برای ترفیع اتحاد بین ایالات متحده و کره جنوبی با همکاری نزدیک بین دو کشور».
دولت ترامپ تاکنون نتوانسته برای برای حل مشکل بوجود آمده بین دو تن از متحدانش که هر دو میزبان نیروهای آمریکایی‌اند، کار خاصی انجام دهد. مایک پمپئو،وزیر امورخارجه آمریکا، تلاش مختصری برای مداخله کرد ولی - به گفته مقامات آمریکایی - رئیس جمهور یا نمی‌تواند درک کند چه اتفاقی در حال رخ دادن است و چه عواقبی به دنبال خواهد داشت و یا اینکه علاقه‌ای به حل موضوع ندارد. موضع‌گیری او تا کنون به این محدود بوده که به دو طرف رهنمود کند «بنشینند و باهم کنار بیایند»
علاقه‌ای آمریکا به دخالت و حل مشکلات شرق آسیا بسیار کمتر است ازعلاقه برای رفع بحران بین دو متحد دیگر آمریکا یعنی ائتلاف تحت رهبری عربستان سعودی و قطر. جایی که نقش پول در آن بسیار پررنگ است؛ فروش اسلحه‌های ایالات متحده به عربستان سعودی، امارات متحده عربی و قطر باعث رونق کسب و کار جرد کوشنر، داماد ترامپ شده است. این عاملی است که در دعوای جنوب شرق آسیا دیده نمی‌شود.
درحال حاضر چین قصد دارد در این شکاف به‌وجود آمده نقش میانجی را بازی کند. چهارشنبه، در نشست وزرای امور خارجه سه کشور در پکن، وانگ یی، وزیر امور خارجه چین، پیشنهاد کمک برای تسهیل گفتگو بین طرفین را داد. اما آغاز این گفتگو چندان سهل پیش نرفت. کانگ کیونگ وا، وزیر امور خارجه کره جنوبی به خاطر محدودیت‌های تجاری به شدت از توکیو انتقاد کرد. همزمان تارو کونو، همتای ژاپنی او، با اعتراض به کینونگ وا گفت مسائل دوجانبه نباید در گفتگوهای سه جانبه مطرح شود.
اما این مشاجره برای چین بدل به فرصتی شد تا بتواند خود را به عنوان «برادر بزرگتر» خیرخواه منطقه معرفی کند، که در تلاش است مشکلات میان برادران و خواهران کوچکترش را حل و فصل کند. این می‌تواند باعث نزدیکی احتمالی این دو کشور که هر دو اختلافات سرزمینی دریایی زیادی با چین دارند نیز بشود.
با شرایط فعلی مشکلات در روابط بین توکیو و سئول شراکت تجاری‌ای به ارزش ۸۰ میلیارد دلار را به خطر می‌اندازد. علاوه براین همکاری‌های استراتژیک نظامی اطلاعاتی بین دو کشور برای ایالات متحده و سایر کشورهای غربی در کسب اطلاعات درباره کره شمالی و چین بسیار مفید بوده است.
در مورد تجارت، ژاپن صادرات سه ماده شیمیایی مورد نیاز برای ساخت «نیمههادیها» را سخت‌تر کرده است. «نیمههادیها» از پرسودترین صادرات کره جنوبی هستند. توکیو مدعی است علت این تغییر نگرانی از انتقال اطلاعات حساس به کره شمالی بود. ادعایی که کره جنوبی با جدیت آن را رد می‌کند. تصمیم ژاپن مبنی بر حذف کره جنوبی از لیست شرکای تجاری نزدیک و «قابل اطمینان» باعث تاخیر در صادرات قطعات خودرو و لوازم الکترونیکی خانگی شده است. کره از ژاپن خواسته برنامه‌هایش برای آب آلوده به مواد رادیواکتیو حاصل از حادثه فوکوشیما در دریا را تشریح کند؛ چیزی که بنا برادعاها تاثیر محیط زیستی مخربی روی کره جنوبی خواهد داشت.
در کره جنوبی کارزاری نیز به راه افتاده که در آن مردم کالاهای ژاپنی را - از غذای گربه گرفته تا اتومبیل - تحریم می‌کنند. علاوه بر این یک ملکه زیبایی نیز دعوت سفر به ژاپن برای شرکت در مسابقات زیبایی را رد کرده؛ اسب‌های ژاپنی اجازه حضور در مسابقات کره را نیافته‌اند و برخی فروشگاه‌ها کارتون‌های داخلی را جایگزین کارتون‌های محبوب ژاپنی کرده‌اند.
می‌توان سابقه این تنش‌های دیپلماتیک اخیر را در تاریخ مشترک تلخ دو کشور جستجو کرد. اکتبر گذشته دادگاه عالی کره جنوبی حکمی صادر کرد که به موجب آن شرکت‌های ژاپنی موظف شدند به کره‌ای‌هایی که در سال‌های اشغال شبه جزیره کره توسط امپراتوری ژاپن (بین سال‌های ۱۹۱۰ تا ۱۹۴۵) مجبور به کار اجباری کردند، غرامت پرداخت کنند. طبق این حکم دادگاه قربانیان می‌توانند از دو شرکت بزرگ چند ملیتی، فولاد نیپون و صنایع سنگین میتسوبیشی طلب غرامت کنند. ژاپن این حکم را رد کرد و گفت این مسئله در سال ۱۹۶۵، زمانی‌که ژاپن ۳۰۰ میلیون دلار به کره جنوبی کمک بلاعوض، ۲۰۰ میلیون دلار کمک مالی و ۲۰۰ میلیون دلار وام داد، حل شد. کمک‌های مالی که معادل حدود چهار میلیارد دلار امروز است.
توکیو می‌گوید سئول عادت به پیمان شکنی دارد. از جمله موارد مورد ادعای ژاپن به سال ۲۰۱۵ باز می‌گردد که در آن بابت استفاده از«زنان تفریحی» کره‌ای در فاحشه خانه‌های ژاپن طی جنگ جهانی دوم خسارت مالی پرداخت شد و عذرخواهی رسمی انجام شد. مون جائه این، رئیس جمهور کره جنوبی، بعدا این توافق را رد کرد. وی مدعی شد نظر زنانی که قربانی ژاپنی‌ها شده بودند در این مورد در نظر گرفته نشده است.
آقای کونو، وزیر امور خارجه ژاپن در واکنش گفت «این تصمیم‌ها به شدت جای تاسف دارند و غیرقابل قبولند. این تصمیم‌ها چارچوب قانونی روابط دوستانه و همکارانه‌ای را که ژاپن و جمهوری کره از زمان عادی سازی روابط‌شان در سال ۱۹۶۵ تا به امروز داشته‌اند را بر هم خواهد زد».
این اختلافات تاریخی نیز در شکل‌گیری وضعیت موجود فعلی دخیل بوده‌اند. توافق ۱۹۶۵ به امضای رئیس جمهور وقت کره جنوبی پارک چونگ هی رسیده بود. سیاستمداری محفظه‌کار که روزگاری در ارتش امپراتوری ژاپن به عنوان افسر خدمت کرده بود. بسیاری از مردم چپ گرا در کره جنوبی امثال پارک را همدستان ژاپنی‌ها می‌دانند. اما این افراد برای مدتی طولانی پایه قدرت دولت بودند. دختر پارک، پارک گیون هی، نیز برای مدتی رئیس جمهور شد. او سپس به خاطر فساد از ریاست جمهوری برکنار شد و به زندان افتاد.
مون جائه این، رئیس جمهور فعلی چپگراست و معتقد است توافق سال ۱۹۶۵ مشکل دار و غیرمنصفانه است. نوبوسوکه کیشی، سیاستمدار محافظه‌کار ژاپنی دوست پارک بود. کیشی به خاطر اقداماتش در منچوریا (که ژاپنی‌ها آن را در سال ۱۹۳۰ به امپراتوری مانچوکوتو با رهبری دست نشانده تغییر دادند) متهم به جنایت جنگی شد و به زندان افتاد.
آقای کیشی هیچگاه محکوم نشد و تحت فشار آمریکایی‌ها آزاد شد. آنها او را کاندیدایی خوب برای تشکیل اتحادی راستگرا برای مقابله با سوسیالیست‌ها می‌دانستند. آقای کیشی با حزب لیبرال دموکراتیک به نخست وزیری هم رسید و تلاش کرد قانون اساسی صلح دوست پسا جنگی ژاپن را، که آمریکایی‌ها به ژاپن تحمیل کرده بودند، تغییر دهد. این قانون اساسی استفاده از نیروی نظامی را رد می‌کرد. او البته موفق نشد.
آقای آبه که نوه آقای کیشی است در تلاش است تغییراتی مشابه تغییرات مد نظر پدربزرگش در قانون اساسی ایجاد کند و البته او شانس بیشتری برای موفق شدن دارد. برخی در کره جنوبی معتقدند تسلیح مجدد ژاپن کشورشان را به خطر می‌اندازد.
میراث دوران اشغال کره توسط ژاپنی‌ها در کره جنوبی باقی مانده است. در اوایل این ماه در سالگرد آزادی ملی کره که پایان دوران استعمار ژاپن است هزاران نفر در سئول به تظاهراتی پیوستند که در آن شعارهای «نه به آبه! نه به ژاپن» داده می‌شد و تی شرت‌هایی با شعارهایی مانند «من نمی‌توانستم برای استقلال کره بجنگم، ولی می‌توانم به بایکوت ژاپن بپیوندم» به‌تن کرده بودند. در یک جلسه اضطراری کابینه در مورد اختلافات تجاری، رئیس جمهور اعلام کرد: «همانطور که گفته‌ایم اگر ژاپن عمدا بخواهد با اقتصادمان روبرو شود، اقتصاد خودش نیز با خسارات زیادی مواجه خواهد شد...ما دیگر هیچگاه به ژاپن نخواهیم باخت».
بسیاری در کره و دیگر کشورهای منطقه از این مسئله شکایت می‌کنند که ژاپن بر خلاف آلمان هیچگاه به صورت رسمی به خاطر جنایاتی که مرتکب شد، عذرخواهی نکرد. بسیاری در چین و کره شمالی به این مسئله اعتراض می‌کنند که اعضای کابینه ژاپن به آرامگاه یاسوکونی می‌روند، جایی که جنایت‌کاران جنگی در میان دیگر افرادی که جان‌شان را در راه خدمت به امپراتوری از دست دادند، دفن شده اند.
اما به‌رغم این تلخ‌کامی‌های تاریخی، واقعیت ژئوپولتیک دو کشور را مجبور می‌کند اختلافات‌شان را کنار بگذارند و با چین که در حال گسترش نفوذش است و کره شمالی که تهدیدی نظامی برای آنهاست، مقابله کنند.
کسی که می‌تواند غیرآگاهانه به حل این مسائل کمک کند دونالد ترامپ است. تهدید او به بیرون کشیدن نیروها از هر دو کشور، نقطه نظرش در مورد اینکه امنیت و ثبات به تبادلات پولی مرتبط است و متحدین باید هزینه آن را به ایالات متحده پرداخت کنند و شکستش در جلوگیری از نظامی شدن مضاعف کره شمالی بدان معناست که کره جنوبی و ژاپن به الزام شرایط باید کمتر درباره کینه‌های دیرینه فکر کنند و تمرکزشان را روی خطراتی بگذارند که امروز و فردای آنها را تهدید می‌کند.
این نوشته برگردان فارسی از مقالات منتشر شده دیگری است و منعکس کننده دیدگاه سردبیری روزنامه ایندیپندنت فارسی نمی باشد.
© The Independent
