در اغلب کشورهایی که به روش جمهوری اداره می‌شوند، همسر رئیس‌جمهوری بودن یک شغل تمام وقت است.

ازاین‌رو همسران نامزدهای انتخاباتی، نقش مهمی در جلب و جذب رأی‌دهنده‌ها دارند. نقش آن‌ها تنها به حضور در مراسم رسمی خلاصه نمی‌شود، بلکه به‌طور مثال، بانوی اول آمریکا، شرح وظایف مشخصی دارد که بسیار فراتر از نمایشی تبلیغاتی است.

در ایران چه روی کاغذ و چه در عرف سیاسی، جایی برای عنوان و نقش «بانوی اول» در نظام سیاسی جمهوری اسلامی پیش‌بینی‌نشده است. تلاش‌های اصلاح‌طلبان برای درخواست از حسن روحانی برای «احیای نقش بانوی اول» هم به چند اظهارنظر کم‌رمق محدود ماند.

زنانی که همسرانشان در ایران رئیس‌جمهوری شدند، یا نخواستند یا نتوانستند بانوی اول باشند و در قد و قامت ایفای این نقش نبودند: 

ابوالحسن بنی‌صدر و عذرا حسینی

عذرا حسینی فعالیت سیاسی مستقل از همسرش نداشت. در جریان مخفی شدن و سپس عزل از ریاست جمهوری بنی‌صدر، دستگیر و با فرمان حسینی بهشتی آزاد شد. او از مواضع سیاسی همسرش دفاع می‌کند، اما در جایگاه همسر رئیس‌جمهوری در سیاست ایران نقشی نداشت.

محمدعلی رجایی و پوران (عاتقه) صدیقی

پوران صدیقی، نماینده سابق مجلس شورای اسلامی، از نظر  سیاسی به اصلاح‌طلبان نزدیک است. او در جریان نامزدی محمد خاتمی برای ریاست جمهوری ایران، به نفع او فعالیت می‌کرد و اظهارنظرهای آشکاری درباره نظر شورای نگهبان و واژه «رجل سیاسی» و تایید صلاحیت نشدن زنان برای نامزدی ریاست جمهوری و وزارت داشت. فعالیت‌های سیاسی او در سال‌های اخیر کم‌رنگ شده است.

سید علی خامنه‌ای و منصوره خجسته

از همسر رهبر ایران در رسانه‌ها خبری نیست. تعداد کمی از اعضای خانواده دولتی‌ها و یا مجلسی‌ها در دیدارهای خانوادگی او را دیده‌اند. در جریان انتشار فیلم بازجویی همسر سعید امامی، برخی رسانه‌ها مدعی شدند او «ندیمه همسر رهبر» بوده است. اما از اینکه همسران مقامات سیاسی یا اطلاعاتی با او در تماس باشند، اطلاعات تایید شده‌ای در دست نیست.

اکبر هاشمی رفسنجانی و عفت مرعشی

عفت مرعشی از زمانی که همسرش فعالیت‌های سیاسی‌اش را آغاز کرد تا زمان مرگ، همراه، مشوق و همکار او بود. جان او را از یک ترور نجات داد و خودش را پیش‌مرگ همسرش کرد. به‌صراحت کلام و رک‌گویی شهره است و با توجه به خاطرات منتشرشده از هاشمی، نقش پررنگی هم در تصمیمات سیاسی همسرش داشته است.

سید محمد خاتمی و زهره صادقی

زهره صادقی بیشتر از آن‌که خودش شناخته‌شده باشد، خانواده مشهوری دارد. از ابتدای نامزدی محمد خاتمی برای ریاست جمهوری ایران، از قرابت خانوادگی او با خانواده خمینی و سادات لبنان برای نشان دادن نزدیکی خاتمی‌ها با خمینی‌ها استفاده می‌شد. صادقی خواهرزاده امام موسی صدر و دخترخاله فاطمه طباطبایی، عروس محبوب آیت‌الله خمینی، همسر سید احمد، است. او به نسبت بقیه همسران روسای جمهوری قبلی فعالیت‌های خیریه و مردم‌نهاد بیشتری انجام داد.

محمود احمدی‌نژاد و اعظم السادات فراحی

فراحی دانشجوی دانشگاه علم و صنعت بود که با هم‌دانشگاهی خود محمود احمدی‌نژاد ازدواج کرد. در دوره اول ریاست جمهوری همسرش فعالیت عمومی چندانی نداشت اما در دور دوم، با وارد شدن زهرا رهنورد، همسر فعال میرحسین موسوی، نزدیکان احمدی‌نژاد تلاش کردند تا او در رسانه‌ها بیشتر دیده شود. فراحی در چندین سفر خارجی نیز همسرش را همراهی کرد، اما درمجموع فعالیتی که بتوان آن را هم‌ردیف وظایف بانوی اولی دانست نداشت.

حسن روحانی و صاحبه عربی

صاحبه ۱۴ ساله بود که با حسن روحانی ازدواج کرد. نه علاقه‌ای به حضور در جلو دوربین رسانه‌ها دارد و نه جزئیاتی از زندگی شخصی‌اش جایی منتشرشده. تنها اطلاعاتی که از او داریم مربوط به کتاب خاطرات حسن روحانی است و خبرهای جسته‌وگریخته‌ای که رسانه دولت از حضور او در برخی مراسم مذهبی منتشر می‌کند. رسانه‌های جبهه منتقد حسن روحانی تلاش کردند تا از برخی اقدامات او ازجمله میزبانی یک ضیافت برای «همسران وزرا‌، سفرای خارجی مقیم تهران و زنان دولتی» بهره‌برداری سیاسی کنند، اما این تلاش نافرجام ماند و خانم عربی نیز همچنان فرسنگ‌ها دور از نقش بانوی اول، منتظر تمام شدن چند ماه باقی‌مانده از ریاست جمهوری همسرش است.

همسر رئیس‌جمهوری بعدی

 با نگاهی به نام، تجربه و سابقه سیاسی همسران کاندیدا‌های انتخابات ریاست جمهوری امسال، به نظر نمی‌رسد با توجه به آماده نبودن زیرساخت‌های قانونی، هیچ‌کدام از آن‌ها بخواهند یا بتوانند جایگاه بانوی اول را در سیاست ایران زنده کنند.